'Misschien trekken ook wij verder'
Lissabon, 10 juni 1941. Een groep Joodse vluchtelingen staat in de rij om aan boord te gaan van een schip naar de Verenigde Staten.
Foto: United States Holocaust Memorial Museum
De titel is ontleend aan een brief van Edith uit december 1937. Zij vertelt daarin dat Otto bezig is in Engeland een zaak op te zetten en dat “ook zij misschien verder trekken”.
De familie Frank, de familie Van Pels en Fritz Pfeffer vluchten in de jaren ’30 uit Duitsland naar Nederland en proberen later elders een veilig heenkomen te vinden. Daarin zijn zij niet uniek: vanaf Hitlers machtsovername in 1933 verlaat een groot deel van de Duitse Joden hun vaderland. Enkele tienduizenden komen in Nederland terecht. Voor velen is dit echter slechts een tussenstop op weg naar veiliger oorden.
Ook de families Frank, Van Pels en Fritz Pfeffer proberen vanuit Nederland verder te trekken. Chili, de Verenigde Staten en Australië zijn landen waar ze een veilig heenkomen proberen te vinden. Alle pogingen mislukken. In 1942 duiken de families onder in het achterhuis. Ook daar zijn ze niet veilig. Ze worden verraden en naar concentratiekampen gedeporteerd. Otto Frank is de enige die overleeft.
Joodse vluchtelingen
Tussen 1933 en 1941 vluchten ongeveer 280.000 Joden uit nazi-Duitsland en 130.000 uit het door Hitler geannexeerde Oostenrijk. Dat is de helft van de totale Joodse bevolking van deze landen.
Oostenrijkse Joden aan boord van een schip naar Engeland, 1938.
Foto: Beeldbank WO2 - NIOD
Joodse inwoners van Duitsland en de geannexeerde gebieden zijn steeds minder veilig en velen vluchten. Ongeveer 30.000 Duitse joden komen naar Nederland.
Velen zoeken hun toevlucht in de omringende landen. Als het daar ook niet veilig blijkt te zijn, proberen ze verder te trekken. Maar emigratie is niet vanzelfsprekend. Wie weg wil komt in een bureaucratische molen terecht van ontelbare formulieren voor uitreisvergunningen, doorreisvergunningen, inreisvisa, gerechtelijke verklaringen en borgstellingen. De rijen wachtenden bij hulporganisaties, consulaten, ambassades en reisbureaus zijn eindeloos. Regels veranderen voortdurend en emigratielanden stellen hoge financiële eisen. Naarmate anti-Joodse maatregelen en oorlogsdreiging toenemen, groeit de paniek om weg te komen.
Als in 1939 de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, wordt het nog moelijker om te vluchten. Op 25 november 1941 verliezen alle in het buitenland wonende Duitse Joden hun nationaliteit en worden daarmee staatloos. Emigratie wordt daarmee onmogelijk. Uiteindelijk heeft maar een relatief kleine groep de Jodenvervolging in Europa weten te ontvluchten.
Een groepje jonge vluchtelingen komt aan in Engeland, waar Joodse kinderen nog toegelaten worden. December 1938.
Foto: Beeldbank WO2 - NIOD