Naar het vorige item in de tijdlijn
Naar het volgende item in de tijdlijn
Plein in het centrum van Amsterdam en het historische hart van de stad. Op 7 mei 1945, kort na de bevrijding, vindt hier een bloedbad plaats als Duitse soldaten het vuur openen op een feestvierende menigte.
Meer over deze locatie Meer over deze locatie
De Franks zoeken, net als veel andere Joden, een veilig heenkomen uit nazi-Duitsland. Otto Frank gaat zijn familie voor en zet in Amsterdam zijn bedrijf Opekta op.
"Daar wij volbloed Joden zijn, ging m'n vader in 1933 naar Holland."
Ik herinner me nog, toen ik een betrekking ging zoeken, dat het zo moeilijk was om iets te krijgen, dat ik onderweg begon te huilen.
Vluchtelingen uit nazi-Duitsland worden vanaf juni nog maar beperkt toegelaten. Ook Amsterdam lijdt onder de wereldwijde economische crisis. Aanhangers van verschillende politieke stromingen botsen regelmatig met elkaar.
Ik heb heel veel slechte tijden meegemaakt. Ik had geen werk. Al deed ik nog zoveel moeite om werk te vinden, het lukte steeds maar niet...
Anne Frank gaat naar school. In de nieuwbouwwijk waar ze woont, kan ze onbezorgd spelen met haar vriendinnetjes. Maar in het oude centrum van Amsterdam zijn steeds meer antisemitische acties van nazi-aanhangers.
Vrolijke ogen had ze... Ze was een levendig kind...
Otto Franks bedrijf Opekta wordt steeds bekender en het gaat de familie goed. In Amsterdam neemt het protest tegen het antisemitisme toe. Aan de andere kant wint ook de NSB terrein.
Wij wilden graag goede Duitsers zijn.
De familie Frank raakt steeds meer ingeburgerd en treedt toe tot de Liberaal Joodse Gemeenschap. Arbeiders verenigen zich, om zich sterk te maken voor betere werkomstandigheden.
Gelukkig zijn we gezond en hopen we samen met alle anderen op betere tijden.
Na Kristallnacht vluchten meer Joden naar Nederland. Ook prinses Juliana voelt zich verbonden met de Joodse gemeenschap. Terwijl de opvang van de Joden meer aandacht krijgt, dreigen NSB’ers vaker in te grijpen.
Anne Frank was geen wonderkind. Ze was sympathiek. Dat zij schrijfster wilde worden, weet ik ook nog.
Anne Frank viert onbekommerd haar tiende verjaardag. Ondertussen neemt de oorlogsdreiging toe. Er komen schuilkelders en op 29 augustus worden alle Nederlandse dienstplichtigen gemobiliseerd.
Eind jaren dertig vluchtten steeds meer Joden uit Duitsland naar Amsterdam.
Voor de familie Frank verandert er na de inval van de Duitsers nog niet zo veel. Opekta verhuist naar de Prinsengracht. Tijdens bombardementen vallen er doden en gewonden in Amsterdam.
Toen we in IJmuiden aankwamen, voer net laatste boot voor onze neus de haven uit.
Het begint met een bioscoopverbod maar al snel worden Joden uit praktisch alle openbare gelegenheden geweerd. Joodse kinderen moeten naar aparte scholen. Dat geldt dus ook voor Anne en Margot Frank.
We mochten op veel plaatsen al niet meer komen.
Op haar dertiende verjaardag krijgt Anne Frank een dagboek. Een paar dagen later schrijft ze over de situatie in Amsterdam. De Jodenster wordt ingevoerd en de eerste razzia’s vinden plaats. In juli duikt de familie Frank onder.
Op een dag was Greetje er niet meer. Weg uit de Schouwburg. Spoorloos verdwenen. Alsof ze nooit had bestaan.
Na de invoering van de ster begonnen de echte razzia's. Buren en vrienden ontvingen oproepen om zich te melden. Na spertijd werden straten afgezet en gingen de bruggen omhoog.
Meteen toen ik binnenkwam wist ik dat er een ramp was gebeurd. Het toneel was ontdaan van zijn decors en andere attributen en zag eruit als door een inbreker leeggeroofd huis.
Vanochtend kwam Miep weer vertellen dat ze gisterenavond in Zuid weer huis aan huis Joden hebben weggehaald.
Terwijl de familie Frank ondergedoken zit, worden duizenden Joden uit Amsterdam gedeporteerd. Het verzet probeert de deportaties te frustreren met aanslagen op onder andere het bevolkingsregister. Veel mag het niet baten.
Als de berichten van buiten steeds slechter worden, helpt de radio met haar wonderstem dat we de moed niet verliezen
Dat de Burgerlijke Stand nog eens extra toegetakeld is door de brandweer, die in plaats van het vuur te blussen, de hele boel onder water heeft gezet, doet me plezier!
‘De hele hoek, Vijzelstraat-Singel is afgebrand (...) De luchtaanvallen op de Duitse steden worden van dag tot dag sterker; We hebben geen nacht meer rust.’
Op 4 augustus worden de onderduikers in het achterhuis ontdekt en gearresteerd. Via Westerbork gaan ze naar Auschwitz. Als de geallieerden in Zuid-Nederland landen is er even hoop op een snelle bevrijding. Duitse soldaten en NSB’ers slaan na Dolle Dinsdag op de vlucht.
Er wordt bekend gemaakt dat de geallieerde troepen zich op Hollandse bodem bevinden.
In Amsterdam is de honger heel sterk toegenomen, er zijn geen brandstoffen meer, geen gas, geen elektriciteit en weinig brood...
De Hongerwinter teistert Amsterdam. Velen komen om van de honger en de kou. In de kampen sterven Edith, Margot en Anne Frank. Alleen Otto Frank overleeft. De Canadezen bereiken Amsterdam.
In de rij staan, altijd maar in de rij staan. Overal zie je ze in de rij staan.
Een viering op de Dam op 7 mei eist levens als Duitse soldaten op de menigte schieten. Op 8 mei wordt Amsterdam echt bevrijd. Otto Frank keert terug. Hij weet dan al dat Edith dood is. Dat zijn twee dochters de oorlog ook niet hebben overleefd hoort hij later.
Toen ik terug kwam in Amsterdam was alles kapot.
We stonden sprakeloos tegenover elkaar, totdat Frank eindelijk met rustige stem zei: 'Miep, Edith komt niet meer terug.'
Op 3 mei 1946 vindt de eerste officiële dodenherdenking plaats. Het dagboek van Anne Frank wordt op 25 juni 1947 gepubliceerd. In Amsterdam krijgt het normale leven langzaam weer gestalte. Van 70.000 Joden die in 1940 in de stad woonden, hebben slechts 10.000 de oorlog overleefd.
Voor mij is in dit schijnbaar onbetekenende dagboek van een kind alle afzichtelijkheid van het fascisme belichaamd, méér dan in alle processtukken van Neurenberg bij elkaar.
Ook al is de bevrijding al vijf jaar een feit, de nagalm van de oorlog blijft duidelijk merkbaar. De Joodse gemeenschap dankt Amsterdam met een monument voor haar hulp aan de Joden.
Aan de beschermers der Nederlandse Joden in de bezettingsjaren. Beschermd door uw liefde. Gesterkt door uw weerstand. Rouwend met u.
Dankzij de crisis heerst er armoede en werkloosheid in de stad. De NSB is in opkomst, maar er zijn ook protesten tegen de slechte behandeling van Joden in Duitsland.
De nazi's bezetten Nederland en de anti-Joodse maatregelen volgen elkaar snel op. In 1943 wordt Amsterdam officieel vrij van Joden verklaard.
Amsterdam krabbelt langzaam weer op. Maar na de decimering van de Joodse bevolking zal de stad nooit meer dezelfde zijn.
In wat voor stad leefde Anne Frank?Zie hoe de bezetting en Jodenvervolging Amsterdam hebben getekend.
Gebruik de scrollbar om het hele item te bekijken.
Bekijk de belangrijkste plaatsen en verhalen uit het Amsterdam van Anne Frank.Klik door naar de Tijdlijn en zie hoe Amsterdam vanaf 1933 verandert van een toevluchtsoord in een bezette stad.Zoom in door aan de linkerkant op het plusje te klikken. Je kunt de plaatsen op de kaart dan makkelijker aanklikken.
Klik op de kaart voor de belangrijkste plaatsen en verhalen.
Deze site
Wat is het Amsterdam van Anne Frank?Over deze site
BegrippenlijstZoek de woorden op die je niet kent. Naar de begrippenlijst
BronnenlijstBekijk de volledige bronnenlijst.Naar de bronnenlijst
Voor docentenLesmateriaal bij deze site.Naar het lesmateriaal
Beschikbaar in 3 talen.