In mei 1940 valt het Duitse leger Nederland binnen. De nazi's nemen de macht over in Nederland en voeren anti-Joodse maatregelen in, waardoor Joden werkloos worden en niet meer met niet-Joden mogen omgaan. Joodse kinderen moeten naar aparte scholen voor Joden en daarom gaan Anne en Margot Frank naar het Joods Lyceum.

Agenten van de Sicherheitsdienst controleren de papieren van twee Joden. Amsterdam, juli 1942.

Anne Frank zat vanaf het begin van het schooljaar 1941-42 totdat ze moest onderduiken op&nbsp;6 juli 1942 op het Joods Lyceum te&nbsp;Amsterdam.

Na de zesde klas zou Anne eigenlijk een zevende jaar op de 6e Montessorischool blijven, maar door de anti-Joodse maatregelen moest ze overgeplaatst worden&nbsp;naar een Joodse lagere Montessorischool. Besloten werd toen dat ze toch door mocht naar de middelbare school. Ze werd aangenomen op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;

De toelating ging, volgens Anne,&nbsp;niet zonder slag of stoot:

&#39;Na veel heen en weer draaien, besprekingen en overleggingen was het dan toch voor elkaar gekomen, dat ik naar het Joodse Lyceum zou gaan en na nog een paar telefoontjes zelfs zonder toelatingsexamen.&#39;<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> 
En: 
&#39;(&hellip;) ik ben voorwaardelijk op het Lyceum aangenomen, omdat ik eigenlijk nog in 7e klas van de 6e Montessori-school zou blijven, maar toen alle Joodse kinderen op Joodse scholen moesten, nam mijnheer Elte mij en Lies Goslar, na wat heen en weer gepraat, voorwaardelijk aan.&#39;<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Anne kwam zo in het schooljaar 1941-&#39;42 in klas 1L2 van het Joods Lyceum terecht. De eerste lesdag was op&nbsp;15 oktober 1941.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Haar klasgenootjes waren:

<ul>
	<li>Beer, Joseph&nbsp;de</li>
	<li>Blitz, Nanette</li>
	<li>Bloemendal, Betty</li>
	<li>Blom, Leon H.E.</li>
	<li>Bonewit, Emiel</li>
	<li>Cohen, Robert Maurits</li>
	<li>Coster, Maurice Simon</li>
	<li>Duyzend, Leni</li>
	<li>Erlichman, Zunia</li>
	<li>Gomes de Mesquita, Albert</li>
	<li>Goslar, Hanneli</li>
	<li>Jong, Eefje de</li>
	<li>Joseph, Werner</li>
	<li>Kokernoot, Jacques</li>
	<li>Koopman, Herman Louis</li>
	<li>Lobatto, Miep</li>
	<li>Maarsen, Jacqueline van</li>
	<li>Metz, Henriette Rebecca</li>
	<li>Pimentel, Maurits Pim</li>
	<li>Praag Sigaar, Nannie van</li>
	<li>Reens, Appie</li>
	<li>Salomon, Samuel</li>
	<li>Schaap, Harry Max</li>
	<li>Slager, Leo</li>
	<li>Springer, Sallie</li>
	<li>Stoppelman, Ru</li>
	<li>Velde, Max van der</li>
	<li>Wagner, Ilse</li>
	<li>Zajde, Danka</li>
</ul>

Anne kreeg &ndash;net als Hanneli Goslar en Stella Lek-&nbsp;bijles van Martin Premsela.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> Hij was leraar Frans<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>&nbsp;en kwam van het Meisjeslyceum.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>&nbsp;Uit een van Annes verhalen blijkt, dat zij samen met Hanneli bij een van de Franse lessen van Premsela&nbsp;een incident veroorzaakt had. Er was bij een proefwerk op grote schaal gespiekt en Hanneli had hierover haar mond voorbij gepraat. Anne&nbsp;en Hanneli&nbsp;werden vervolgens door de klas uitgemaakt voor&nbsp;verraadsters. Samen schreven ze een boetvaardige brief aan de klas.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>&nbsp;Anne kreeg les uit het boek Frans voor de Middelbare School. Woordenlijst bij het eerste leerboek.&nbsp;Dit boek is bewaard gebleven. Links in het kaft staat: Joods Lyceum 1941-1942. Anne Frank.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>

A&auml;ron Keesing was leraar wiskunde, natuurkunde en mechanica.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a>&nbsp;Anne kreeg van Keesing wegens te veel kletsen enkele keren het schrijven van een opstel als strafwerk. De eerste keer was het opgegeven onderwerp een kletskous, de tweede keer een onverbeterlijke kletskous, de derde keer Kwek, kwek, kwek, zei juffrouw Snaterbek.<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-1" rel="footnote">[11]</a>

De gymnastieklerares was Josephina Maria Monasch.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-2" rel="footnote">[8]</a> Zij regelde volgens Anne dat&nbsp;Hanneli bij haar in de eerste klas terechtkwam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

Anne kreeg biologie van juffrouw Biegel. In Een Biologie-les kwam het spiekincident bij Frans weer naar voren, toen juffrouw Biegel een briefje van Rob Cohen onderschepte waar verraadster op stond.<a href="#footnote-12" id="footnote-marker-12-1" rel="footnote">[12]</a>

Anne kreeg les uit het geschiedenisboek Beknopt leerboek der geschiedenis van het Vaderland van De Boer en Presser. Ze heeft er haar naam en de notitie Joods Lyceum 1941-1942 in geschreven. Dit leerboek is bewaard gebleven.<a href="#footnote-13" id="footnote-marker-13-1" rel="footnote">[13]</a>

Uit de periode op het Joods Lyceum stamt de bekende portretfoto&nbsp;van Anne.<a href="#footnote-14" id="footnote-marker-14-1" rel="footnote">[14]</a>

Op 6 juli 1942 kwam aan Annes schoolcarri&egrave;re noodgedwongen een einde doordat zij met haar familie moest onderduiken.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="8rfdz" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013. Volgens de B-versie van 5 juli 1942 was dit voorwaardelijk.&nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="g946o" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank, Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis, &quot;Mijn eerste Lyceum-dag&quot;, 11 auagustus 1943, in:&nbsp;Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="nsmd7" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek B, 5 juli 1942, in: Verzameld werk.&nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="8az19" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>&nbsp;NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, W.H.S. Elte (toegang 181e), inv. nr. 1, rector Joods Lyceum aan de inspecteur voor de Lycea, 10 oktober 1941.</cite></li>
	<li data-footnote-id="bx67s" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam, 1941-1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 80.</cite></li>
	<li data-footnote-id="gjcep" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart M.J. Premsela.</cite></li>
	<li data-footnote-id="w72e4" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Gedenkboek ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes te Amsterdam en het afscheid van Dr Magrita J. Freie als rectrix van deze school,&nbsp;Amsterdam, 1950, p. 33.</cite></li>
	<li data-footnote-id="lcixy" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-8-2">b</a> <cite>Anne Frank,&nbsp;Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis, &quot;Weet je nog?&quot;,&nbsp;in:&nbsp;Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="2ffdh" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_AFrank_VII_004: Frans voor de Middelbare School.</cite></li>
	<li data-footnote-id="47mtb" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>Hondius, Absent, p. 290.</cite></li>
	<li data-footnote-id="2lasd" id="footnote-11"><a href="#footnote-marker-11-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek B, 21 juni 1942;&nbsp;Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis, &quot;Een Wiskundeles&quot;, 12 augustus 1943, in:&nbsp;Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="uwvle" id="footnote-12"><a href="#footnote-marker-12-1">^</a> <cite>Anne Frank, Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis, &quot;Een Biologieles&quot;, 11 augustus 1943, in:&nbsp;Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="m0pk8" id="footnote-13"><a href="#footnote-marker-13-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_AFrank_VII_006: Beknopt leerboek der geschiedenis.</cite></li>
	<li data-footnote-id="kile4" id="footnote-14"><a href="#footnote-marker-14-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_AFrank_III_012: Portretfoto van Anne Frank op het Joods Lyceum, zittend aan een tafeltje met boek.</cite></li>
</ol>
</section>

Anne Frank attended the Jewish Lyceum in Amsterdam from the beginning of the 1941-1942 school year until she had to go into hiding on 6 July 1942.

After sixth grade, Anne was actually supposed to stay at the 6th Montessori school for a seventh year, but due to anti-Jewish measures, she had to be transferred to a Jewish primary Montessori school. It was then decided that she could go on to middle school anyway. She was accepted at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

However, according to Anne, her admission was not without controversy:

&quot;After a lot of back and forth, discussions and consultations, it had come together after all, that I would go to the Jewish Lyceum and after a few more phone calls even without an entrance exam.&quot;<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> 
And: 
(...) &quot;I was accepted to the Jewish Lyceum on a conditional basis. I was supposed to stay in the seventh grade at the Montessori School, but when Jewish children were required to go to Jewish schools, Mr. Elte finally agreed, after a great deal of persuasion, to accept Lies Goslar and me&quot;.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Anne thus entered class 1L2 of the Jewish Lyceum in the school year 1941-1942. The first day of class was on 15 October 1941.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Her classmates were:

<ul>
	<li>Beer, Joseph&nbsp;de</li>
	<li>Blitz, Nanette</li>
	<li>Bloemendal, Betty</li>
	<li>Blom, Leon H.E.</li>
	<li>Bonewit, Emiel</li>
	<li>Cohen, Robert Maurits</li>
	<li>Coster, Maurice Simon</li>
	<li>Duyzend, Leni</li>
	<li>Erlichman, Zunia</li>
	<li>Gomes de Mesquita, Albert</li>
	<li>Goslar, Hanneli</li>
	<li>Jong, Eefje de</li>
	<li>Joseph, Werner</li>
	<li>Kokernoot, Jacques</li>
	<li>Koopman, Herman Louis</li>
	<li>Lobatto, Miep</li>
	<li>Maarsen, Jacqueline van</li>
	<li>Metz, Henriette Rebecca</li>
	<li>Pimentel, Maurits Pim</li>
	<li>Praag Sigaar, Nannie van</li>
	<li>Reens, Appie</li>
	<li>Salomon, Samuel</li>
	<li>Schaap, Harry Max</li>
	<li>Slager, Leo</li>
	<li>Springer, Sallie</li>
	<li>Stoppelman, Ru</li>
	<li>Velde, Max van der</li>
	<li>Wagner, Ilse</li>
	<li>Zajde, Danka</li>
</ul>

Anne - like Hanneli Goslar and Stella Lek - was tutored by Martin Premsela.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> He was a French teacher<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> and came from the Girls&#39; High School.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a> According to one of Anne&#39;s stories, she and Hanneli had caused an incident in one of Premsela&#39;s French lessons. There had been a lot of cheating going on during a test, and Hanneli had be unable to keep quiet about it. Anne and Hanneli were then called &#39;betrayers&#39; by the class. Together they wrote a penitent&nbsp;letter to the class.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a> Anne was taught from the book &#39;Frans voor de Middelbare School. Woordenlijst bij het eerste leerboek&#39; (French for Secondary School. Glossary to the first textbook). This book has been preserved. The left-hand side of the cover reads: Jewish Lyceum 1941-1942. Anne Frank.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>

Aaron Keesing was a teacher of mathematics, physics and mechanics.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a> Anne was told by Keesing several times to write an essay as punishment for chattering too much. The first time the given topic was &#39;A&nbsp;Chatterbox&#39;, the second time &#39;An Incorrigible Chatterbox&#39;, the third time &#39;Quack, Quack, Quack Said Mistress Chatterback&#39;.<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-1" rel="footnote">[11]</a>

The PE teacher was Josephina Maria Monasch.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-2" rel="footnote">[8]</a> According to Anne, she arranged for Hanneli to join her in the first class.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

Anne was taught biology by Miss Biegel. &#39;Een Biologie-les&#39;&nbsp;(A Biology Lesson) discussed&nbsp;the cheating incident during French again, when Miss Biegel intercepted a note from Rob Cohen that read &#39;Betrayer&#39;.<a href="#footnote-12" id="footnote-marker-12-1" rel="footnote">[12]</a>

Anne was taught from the history book Beknopt leerboek der geschiedenis van het Vaderland by De Boer and Presser. She wrote her name and the note Jewish Lyceum 1941-1942 in it. This textbook has been preserved.<a href="#footnote-13" id="footnote-marker-13-1" rel="footnote">[13]</a>

The famous portrait photo of Anne dates back to the period at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-14" id="footnote-marker-14-1" rel="footnote">[14]</a>

On 6 July 1942, Anne&#39;s school career came to a forced end as she and her family had to go into hiding.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="8rfdz" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 16 June 1942, in The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019. . According to the B Version, 5 July 1942, this was conditional.</cite></li>
	<li data-footnote-id="g946o" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank, Tales and events from the Secret Annexe, &quot;My First Day at the Lyceum&quot;, 11 August 1943, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="nsmd7" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version B, 5 July 1942, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8az19" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>&nbsp;NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, W.H.S. Elte (toegang 181e), inv. nr. 1, rector Joods Lyceum aan de inspecteur voor de Lycea, 10 oktober 1941.</cite></li>
	<li data-footnote-id="bx67s" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam, 1941-1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 80.</cite></li>
	<li data-footnote-id="gjcep" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart M.J. Premsela.</cite></li>
	<li data-footnote-id="w72e4" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Gedenkboek ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes te Amsterdam en het afscheid van Dr Magrita J. Freie als rectrix van deze school,&nbsp;Amsterdam, 1950, p. 33.</cite></li>
	<li data-footnote-id="lcixy" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-8-2">b</a> <cite>Anne Frank, Tales and events from the Secret Annexe, &quot;Do You Remember?&quot;,&nbsp;in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="2ffdh" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_AFrank_VII_004: Frans voor de Middelbare School.</cite></li>
	<li data-footnote-id="47mtb" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>Hondius, Absent, p. 290.</cite></li>
	<li data-footnote-id="2lasd" id="footnote-11"><a href="#footnote-marker-11-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version B, 21 June 1942; Tales and events from the Secret Annexe, &quot;A Maths Lesson&quot;, 12 August 1943, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="uwvle" id="footnote-12"><a href="#footnote-marker-12-1">^</a> <cite>Anne Frank, Tales and evens from he Secret Annexe, &quot;A biology lessson&quot;, 11 August 1943, in:&nbsp;The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="m0pk8" id="footnote-13"><a href="#footnote-marker-13-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_AFrank_VII_006: Beknopt leerboek der geschiedenis.</cite></li>
	<li data-footnote-id="kile4" id="footnote-14"><a href="#footnote-marker-14-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_AFrank_III_012: Portretfoto van Anne Frank op het Joods Lyceum, zittend aan een tafeltje met boek.</cite></li>
</ol>
</section>

Adres: Voormalige Stadstimmertuinen 1, te Amsterdam.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Op 3 april 1912 nam de Amsterdamse gemeenteraad het besluit de straat tussen Amstel en Weesperplein de naam Voormalige Stadstimmertuin te geven.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Die naam&nbsp;werd gekozen vanwege de timmerwerkplaats of stadstimmertuin die hier van 1660 tot 1900&nbsp;was gevestigd.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Voor 1940 was op nummer 2 de Joodsche Hoogere Burger School met 5-jarige cursus gevestigd.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;In een schoolgebouw aan de overkant&nbsp;werd in 1941 het Joods Lyceum gehuisvest. Dit als gevolg van anti-Joodse maatregelen.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Volgens de Meldungen aus den Niederlanden&nbsp;waren er klachten over leraren die hun Joodse leerlingen enorm voor trokken om daarmee hun anti-Duitse gezindheid te demonstreren. Als &lsquo;Judenfreundlich&rsquo; bekend staande scholen, zoals het Amsterdams Lyceum, zouden daardoor een grote toeloop hebben. Dit werd door de Duitse autoriteiten als een ongewenste ontwikkeling gezien.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

Op 8 augustus 1941&nbsp;werd&nbsp;er een verordening afgekondigd die bepaalde dat per 1 september&nbsp;het Joodse&nbsp;leerlingen en docenten verboden werd reguliere scholen en onderwijsinstellingen te bezoeken. Zij werden ondergebracht&nbsp;in aparte scholen met uitsluitend Joodse leerlingen en docenten. In Amsterdam was de gemeente met de uitvoering van dit besluit belast.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>&nbsp;De eerste lesdag was op woensdag 15 oktober 1941.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>&nbsp;Rector van het nieuw gevormde Joods Lyceum Amsterdam was W.H.S. Elte.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>&nbsp;Toen na er de razzia&rsquo;s van mei en juni 1943 bijna geen leerlingen en leerkrachten meer waren, kwam aan het onderwijs op het Joods Lyceum in september van dat jaar een einde.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a>

Margot en Anne gingen allebei naar het Joods Lyceum. Anne schrijft dat Margot zeker cum laude&nbsp;zou krijgen als dat aan hun school mogelijk zou zijn.<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-1" rel="footnote">[11]</a>&nbsp;

In de eerste bladzijden van het dagboek schrijft Anne uitvoerig over klasgenoten en leerkrachten.<a href="#footnote-12" id="footnote-marker-12-1" rel="footnote">[12]</a> Deze notities zijn voor de onderduiktijd geschreven, tussen 12 juni en 6 juli 1942. Anne schildert haar klasgenootje Danka Zajde hier nogal negatief,<a href="#footnote-13" id="footnote-marker-13-1" rel="footnote">[13]</a>&nbsp;maar als ze anderhalf jaar later aan haar terugdenkt blijkt daar niets meer van.<a href="#footnote-14" id="footnote-marker-14-1" rel="footnote">[14]</a>&nbsp;In september, na ruim twee maanden onderduiken, schrijft Anne een &lsquo;afscheidsbrief&rsquo; aan Jacqueline. Van haar heeft ze immers geen afscheid kunnen nemen. In deze brief herhaalt ze nog eens heel kort het verloop van de vijfde juli.<a href="#footnote-15" id="footnote-marker-15-1" rel="footnote">[15]</a>&nbsp;In haar&nbsp;Verhaaltjesboek schrijft Anne over&nbsp;verschillende gebeurtenissen die op het Joods Lyceum plaasvonden&nbsp;en daarbij betrokken personen.<a href="#footnote-16" id="footnote-marker-16-1" rel="footnote">[16]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="4md3d" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Bianca Stigter, Atlas van een bezette stad: Amsterdam 1940-1945, Amsterdam: Atlas Contact, 2019, p. 237-238.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4n7em" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Wordt door Anne aangeduid als: Stadstimmertuinen. Anne Frank, Dagboek B, 24 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="z29kr" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten, via Indexen, eerste kaart (codenr. 1745).</cite></li>
	<li data-footnote-id="x5rej" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Algemeen Adresboek voor de stad Amsterdam 1938, p. 2215.</cite></li>
	<li data-footnote-id="bswo6" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam 1941-1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 15. Zie ook: Dienke Hondius, &#39;Anne Frank behoorde tot de grote massa&#39;, in: Anne Frank Magazine 2001, p. 32-37.&nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="315f9" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>J. Presser, Ondergang. De vervolging en verdelging van het Nederlandse Jodendom, 1940-1945, &#39;s-Gravenhage: Staatsuitgeverij, 1965, deel I, p. 135.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wq406" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Hondius, Absent,&nbsp;p. 39-41.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9tapj" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 1:&nbsp;Brief van de rector aan Inspecteur der Lycea, 10 oktober 1941.</cite></li>
	<li data-footnote-id="bjib4" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>Hondius, Absent, p. 70-71.</cite></li>
	<li data-footnote-id="llzm4" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>Hondius, Absent, p. 228.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3v1pv" id="footnote-11"><a href="#footnote-marker-11-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek B, 5 juli 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="b5bn2" id="footnote-12"><a href="#footnote-marker-12-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 14 juni 1942, in: Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yf2as" id="footnote-13"><a href="#footnote-marker-13-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 15 juni 1942, in: Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wpnc4" id="footnote-14"><a href="#footnote-marker-14-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 8 en 18 maart 1944, in: Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="p748h" id="footnote-15"><a href="#footnote-marker-15-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 25 september 1942, in: Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="iyjox" id="footnote-16"><a href="#footnote-marker-16-1">^</a> <cite>Anne Frank, Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis, &quot;Weet je nog?&quot;, &quot;Mijn eerste Lyceum-dag&quot;, &quot;Een Biologieles&quot; en &quot;Een Wiskunde-les&quot;, in: Verzameld werk.</cite></li>
</ol>
</section>

Address: Voormalige Stadstimmertuinen 1, Amsterdam.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

On 3 April&nbsp;1912, the Amsterdam city council decided to give the street between Amstel and Weesperplein the name Voormalige Stadstimmertuin.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> That name was chosen because of the carpentry workshop or city carpentry garden that was located here from 1660 to 1900.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Before 1940, the Hoogere Burger School (HBS; Higher Civic Scool) with a 5-year course was located at number 2.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;In 1941, as a&nbsp;result of anti-Jewish measures, in a school building across the street the Jewish Lyceum was established.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;According to the Meldungen aus den Niederlanden, there were complaints about teachers who gave enormous favour to their Jewish students in order to demonstrate their anti-German attitude. Schools known as &#39;Judenfreundlich&#39;, such as the Amsterdam Lyceum, would therefore have a large attendance. This was seen as an undesirable development by the German authorities.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

On 8 August 1941, an ordinance was promulgated stating that as of September 1, Jewish students and teachers were prohibited from attending regular schools and educational institutions. They were housed in separate schools with exclusively Jewish students and teachers.&nbsp;In Amsterdam the municipality was responsible for implementing this decision.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>&nbsp;The first day of classes was on Wednesday, 15 October 1941.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>&nbsp;Headmaster of the newly formed Jewish Lyceum Amsterdam was W.H.S. Elte.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>&nbsp;When there were almost no students and teachers left after the raids of May and June 1943, education at the Jewish Lyceum came to an end in September of that year. <a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a>

Margot and Anne both went to the Jewish Lyceum. Anne writes that Margot would certainly receive cum laude if that were possible at their school.<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-1" rel="footnote">[11]</a>&nbsp;

In the first pages of the diary, Anne writes extensively about classmates and teachers.<a href="#footnote-12" id="footnote-marker-12-1" rel="footnote">[12]</a> These notes were written before the time in hiding, between 12 June and 6 July&nbsp;1942. Anne paints her classmate Danka Zajde rather negatively here,<a href="#footnote-13" id="footnote-marker-13-1" rel="footnote">[13]</a>&nbsp;but when she thinks back to her a year and a half later, this is no longer the case.<a href="#footnote-14" id="footnote-marker-14-1" rel="footnote">[14]</a>&nbsp;In September, after more than two months in hiding, Anne wrote a &#39;farewell letter&#39; to Jacqueline. After all, she didn&#39;t get to say goodbye to her. In this letter she briefly repeats the events of the fifth of July.<a href="#footnote-15" id="footnote-marker-15-1" rel="footnote">[15]</a>&nbsp;In her book of&nbsp;Tales Anne writes about various events that took place at the Jewish Lyceum and the people involved.<a href="#footnote-16" id="footnote-marker-16-1" rel="footnote">[16]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="xvp67" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Bianca Stigter, Atlas van een bezette stad: Amsterdam 1940-1945, Amsterdam: Atlas Contact, 2019, p. 237-238.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4n7em" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Referred to by Anne as Stadstimmertuinen. Anne Frank, Diary Version B, 24 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="z29kr" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten, via Indexen, eerste kaart (codenr. 1745).</cite></li>
	<li data-footnote-id="x5rej" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Algemeen Adresboek voor de stad Amsterdam 1938, p. 2215.</cite></li>
	<li data-footnote-id="bswo6" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam 1941-1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 15. Also see: Dienke Hondius, &#39;Anne Frank was a face in the crowd&#39;, in: Anne Frank Magazine 2001, p. 32-37.</cite></li>
	<li data-footnote-id="315f9" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>J. Presser, Ondergang. De vervolging en verdelging van het Nederlandse Jodendom, 1940-1945, &#39;s-Gravenhage: Staatsuitgeverij, 1965, deel I, p. 135.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wq406" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Hondius, Absent,&nbsp;p. 39-41.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9tapj" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 1:&nbsp;Brief van de rector aan Inspecteur der Lycea, 10 oktober 1941.</cite></li>
	<li data-footnote-id="bjib4" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>Hondius, Absent, p. 70-71.</cite></li>
	<li data-footnote-id="llzm4" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>Hondius, Absent, p. 228.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3v1pv" id="footnote-11"><a href="#footnote-marker-11-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version B, 5 July 1942, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="b5bn2" id="footnote-12"><a href="#footnote-marker-12-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 14 June 1942, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yf2as" id="footnote-13"><a href="#footnote-marker-13-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 15 June 1942, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wpnc4" id="footnote-14"><a href="#footnote-marker-14-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 8 and 18 March 1944, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="p748h" id="footnote-15"><a href="#footnote-marker-15-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 25 September 1942, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="iyjox" id="footnote-16"><a href="#footnote-marker-16-1">^</a> <cite>Anne Frank, Tales and events from the Secret Annex, &quot;Do You Remember?&quot;, &quot;My First Day at the Lyceum&quot;, &quot;A Biology Lesson&quot; and &quot;A Maths Lesson&quot;, in: The Collected Works.</cite></li>
</ol>
</section>

Anne Frank op het Joods Lyceum

Anne Frank zat vanaf 15 oktober 1941 tot 6 juli 1942 op het Joods Lyceum te Amsterdam.

Anne Frank attended the Jewish Lyceum in Amsterdam from 15 October 1941 to 6 July 1942.

Vanaf september 1941 kon Margot Frank door de anti-Joodse maatregelen niet meer naar het Lyceum voor Meisjes. Ze moest toen naar de 4de klas van de HBS van het Joods Lyceum, gevestigd op Voormalige Stadstimmertuin 1, te Amsterdam. Ze zat daar op school tot ze op 6 juli 1942 moest onderduiken in het Achterhuis.

De Amsterdamse wethouder Franken verwachtte blijkens een schrijven in april 1941: maatregelen, die ertoe leiden, dat de Joodsche leerlingen van de Amsterdamsche scholen worden geconcentreerd in scholen, uitsluitend voor deze leerlingen bestemd.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Van 9 tot 14 juli 1941 moesten de Amsterdamse schoolhoofden hun Joodse leerlingen tellen en het aantal doorgeven aan het Centraal Bureau Inschrijving van Leerlingen.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Margots overplaatsing naar de 4e klas van het Joods Lyceum was in&nbsp;oktober 1941.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;De eerste lesdag was op&nbsp;15 oktober 1941.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Margot&nbsp;kwam in het schooljaar 1941-1942 in klas 4B2 terecht. Haar klasgenoten waren:

<ul>
	<li>Asscher, Abraham</li>
	<li>Baruch, Franz Ralph</li>
	<li>Berg, L. (Louis?) vd</li>
	<li>Blokjesman, Meijer</li>
	<li>Frijda, Jetteke</li>
	<li>Gans, Philip</li>
	<li>Hertzberger, Leopold</li>
	<li>Heymans, Ernst Bob</li>
	<li>Lek, Trees E.</li>
	<li>Marcus, Hijman</li>
	<li>Menist, Abraham</li>
	<li>Neter, Albert Hans</li>
	<li>Raigrodski, Henoch</li>
	<li>Rodrigues, M.</li>
	<li>Rijn, Hugo van</li>
	<li>Schelvis, M. Ben</li>
	<li>Spijer, Herbert Willem</li>
	<li>Swaab, Samuel</li>
	<li>Sweijd, F.</li>
	<li>Verduin, Wanda</li>
	<li>Wegloop, L.</li>
	<li>Witteboon, A.</li>
	<li>Zimmern, Georg</li>
	<li>Zwaaf, Lena <a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a></li>
</ul>

Margot Frank was bevriend met Jetteke Frijda. Ze kenden elkaar al van het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>&nbsp;In de parallelklas zat Bloeme Emden. Zij heeft Margot&nbsp;tijdens haar gevangenschap in kamp Westerbork en in de barak in Auschwitz Birkenau regelmatig gezien en gesproken.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

Anne schrijft over Margots vorderingen: Mijn zuster Margot heeft ook haar rapport, schitterend zoals gewoonlijk. Als cum laude bij ons zou bestaan, was ze zeker met lof overgegaan, zo een knappe bol!<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

Margot las op deze school o.a. het boek Le Bourgeouis Gentilhomme. Com&eacute;die-ballet en cinq actes van Moli&egrave;re. Dit boek is bewaard gebleven. Het is een geannoteerde versie voor schoolgebruik. Op het schutblad staat in potlood: M. Frank. Oct. 1941 Joods Lyceum.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>&nbsp;Ook is het&nbsp;boek English Passages for Translation, samengesteld door dr. H.G. de Maar, bewaard gebleven ui Margots schooltijd. Ze noteerde voorin:&nbsp;Margot Frank IV B II.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="jvrc6" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Conceptbrief 21 april 1941, aangehaald in: Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam, 1941-1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 31 en noot 34.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wf5r7" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Hondius, Absent, p. 35; Stadsarchief Amsterdam (SAA), toegangsnummer 7410: Lijsten met opgaven van joodse leerlingen op de verschillende Amsterdamse middelbare scholen.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ap5gc" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek B, 20 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="6du82" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, W.H.S. Elte (toegang 181e), inv. nr. 1, rector Joods Lyceum aan de inspecteur voor de Lycea, 10 oktober 1941.</cite></li>
	<li data-footnote-id="u9aeo" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Hondius, Absent, p. 281-282. Jetteke Frijda komt ook van het Lyceum voor Meisjes.</cite></li>
	<li data-footnote-id="i8csc" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Getuigenarchief, Frijda, Jetteke; AFS, Anne Frank Collectie (AFC), Otto Frank Archief, reg. code OFA_100: Correspondentie tussen Jetteke Frijda en Otto Frank.&nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="glv8a" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Willy Lindwer, De laatste zeven maanden. Vrouwen in het spoor van Anne Frank (Hilversum 1988), 130, 134 en 142-143.</cite></li>
	<li data-footnote-id="c43lv" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek B, 5 juli 1942, in: Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="kp8io" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_MFrank_VII_005.</cite></li>
	<li data-footnote-id="u2bj2" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_MFrank_VII_003.</cite></li>
</ol>
</section>

From September 1941, Margot Frank could no longer attend the Lyceum for Girls due to anti-Jewish measures. She then had to go to the 4th grade of the HBS of the Jewish Lyceum, located at Voormalige Stadstimmertuin 1, in Amsterdam. She attended school there until she had to go into hiding in the Secret Annex on 6 July 1942.

Amsterdam alderman Franken, according to a letter in April 1941, expected: &quot;measures, which will lead to the Jewish pupils of Amsterdam schools being concentrated in schools, exclusively intended for these pupils&quot;.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

From 9 to 14 July 1941, Amsterdam school heads had to count their Jewish pupils and report the number to the Central Pupil Enrolment Office.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Margot&#39;s transfer to the 4th grade of the Jewish Lyceum was in October 1941.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> The first day of classes was on 15 October 1941.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Margot entered class 4B2 in the school year 1941-1942. Her classmates were:

<ul>
	<li>Asscher, Abraham</li>
	<li>Baruch, Franz Ralph</li>
	<li>Berg, L. (Louis?) vd</li>
	<li>Blokjesman, Meijer</li>
	<li>Frijda, Jetteke</li>
	<li>Gans, Philip</li>
	<li>Hertzberger, Leopold</li>
	<li>Heymans, Ernst Bob</li>
	<li>Lek, Trees E.</li>
	<li>Marcus, Hijman</li>
	<li>Menist, Abraham</li>
	<li>Neter, Albert Hans</li>
	<li>Raigrodski, Henoch</li>
	<li>Rodrigues, M.</li>
	<li>Rijn, Hugo van</li>
	<li>Schelvis, M. Ben</li>
	<li>Spijer, Herbert Willem</li>
	<li>Swaab, Samuel</li>
	<li>Sweijd, F.</li>
	<li>Verduin, Wanda</li>
	<li>Wegloop, L.</li>
	<li>Witteboon, A.</li>
	<li>Zimmern, Georg</li>
	<li>Zwaaf, Lena <a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a></li>
</ul>

Margot Frank was friends with Jetteke Frijda. They already knew each other from the Municipal Lyceum for Girls.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> In the parallel class was Bloeme Emden. She regularly saw and spoke to Margot during her imprisonment in Camp Westerbork and in the huts in Auschwitz Birkenau.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

Anne wrote about Margot&#39;s progress: &quot;My sister Margot has also gotten her report card. Brilliant, as usual. If we had such a thing as &quot;cum laude&quot; she would have passed with honors, she&#39;s so smart&quot;.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

Among the books Margot read at this school was &#39;Le Bourgeouis Gentilhomme. Com&eacute;die-ballet en cinq actes&#39; by Moli&egrave;re. This book has been preserved. It is an annotated version for school use. On the flyleaf it reads in pencil: M. Frank. Oct. 1941 Jewish Lyceum.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a> Also preserved is the book &#39;English Passages for Translation&#39;, compiled by Dr H.G. de Maar, from Margot&#39;s school days. She noted in the front: Margot Frank IV B II.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="jvrc6" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Conceptbrief 21 april 1941, aangehaald in: Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam, 1941-1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 31 en noot 34.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wf5r7" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Hondius, Absent, p. 35; Stadsarchief Amsterdam (SAA), toegangsnummer 7410: Lijsten met opgaven van joodse leerlingen op de verschillende Amsterdamse middelbare scholen.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ap5gc" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version B, 20 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="6du82" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, W.H.S. Elte (toegang 181e), inv. nr. 1, rector Joods Lyceum aan de inspecteur voor de Lycea, 10 oktober 1941.</cite></li>
	<li data-footnote-id="u9aeo" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Hondius, Absent, p. 281-282. Jetteke Frijda komt ook van het Lyceum voor Meisjes.</cite></li>
	<li data-footnote-id="i8csc" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Getuigenarchief, Frijda, Jetteke; AFS, Anne Frank Collectie (AFC), Otto Frank Archief, reg. code OFA_100: Correspondentie tussen Jetteke Frijda en Otto Frank.&nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="glv8a" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Willy Lindwer, De laatste zeven maanden. Vrouwen in het spoor van Anne Frank (Hilversum 1988), 130, 134 en 142-143.</cite></li>
	<li data-footnote-id="c43lv" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version B, 5 July 1942, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="kp8io" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_MFrank_VII_005.</cite></li>
	<li data-footnote-id="u2bj2" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_MFrank_VII_003.</cite></li>
</ol>
</section>

Margot Frank op het Joods Lyceum

Margot Frank werd als gevolg van de anti-Joodse maatregelen overgeplaatst naar de 4e klas van het Joods Lyceum.

Margot Frank was transferred to the 4th grade of the Jewish Lyceum as a result of the anti-Jewish measures.

Na een hoop aanloopproblemen gingen de lessen van het onder dwang opgerichte Joods Lyceum op 15 oktober 1941 van start.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Anne kwam daar in klas 1L2 terecht. Naast Hanneli Goslar, die ze al sinds de kleuterschool kende, zat in deze klas ook Jacqueline van Maarsen.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Anne en Jacqueline raakten innig bevriend.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="xcjo7" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, W.H.S. Elte, toegang 181e, inv. nr. 1: rector Joods Lyceum aan de inspecteur voor de Lycea, 10 oktober 1941.&nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="nhbj9" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>NIOD, W.H.S. Elte, inv. nr. 13: absentenboek 1 maart &ndash; 17 juli 1942, met naamlijsten van alle klassen.&nbsp;</cite></li>
</ol>
</section>

After many initial problems, classes at the forcibly founded Jewish Lyceum started on&nbsp;15 October 1941.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Anne was assigned to class 1L2. Besides Hanneli Goslar, whom she had known since kindergarten, Jacqueline van Maarsen was also in this class.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Anne and Jacqueline became close friends.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="xcjo7" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, W.H.S. Elte, toegang 181e, inv. nr. 1: rector Joods Lyceum aan de inspecteur voor de Lycea, 10 oktober 1941.&nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="nhbj9" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>NIOD, W.H.S. Elte, inv. nr. 13: absentenboek 1 maart &ndash; 17 juli 1942, met naamlijsten van alle klassen.&nbsp;</cite></li>
</ol>
</section>

Anne Frank en Jacqueline van Maarsen klasgenootjes op het Joods Lyceum

Anne Frank leert Jacqueline van Maarsen kennen op het Joods Lyceum.

Anne Frank met Jacqueline van Maarsen at the Jewish Lyceum.

Joods Lyceum

Anti-Joodse maatregelen beperken het leven van de familie Frank

De familie Frank en hun lotgenoten werden tijdens de Duitse bezetting geconfronteerd met tal van anti-Joodse maatregelen die hen uiteindelijk dwongen tot onderduiken.

The Frank family and their peers faced numerous anti-Jewish measures during the German occupation that eventually forced them into hiding.

Scholen

Scholen zijn instellingen waar onderwijs gegeven wordt.

Schools are institutions where education is provided.

Het Joods Lyceum was gevestigd in een schoolgebouw in de Amsterdamse Jodenbuurt. Het was een school voor uitsluitend Joodse leerlingen en docenten. Zij mochten van de bezetter niet langer op een niet-Joodse school zitten.

The Jewish Lyceum was located in the school building in Amsterdam's Jewish Quarter. This school was meants exclusively for Jewish students and teachers, who were no longer allowed in non-Jewish schools.

A&auml;ron Keesing was in 1912 de eerste in zijn familie die een niet-Joodse huwelijkspartner trouwde. Dat zorgde&nbsp;binnen de familie voor enig rumoer.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Keesing had&nbsp;een vast dienstverband bij de gemeente en gaf&nbsp;les op de 1e HBS met Vijfjarige cursus. Daarnaast gaf&nbsp;hij les aan de Handelsschool (aan het Raamplein). Toen hij in verband met de schoolsegregatie opgave van zijn Joodse grootouders moest doen, vulde&nbsp;hij in dat dit er &quot;vermoedelijk&quot; meer dan twee waren. Hij was niet specifieker omdat zij allen voor zijn geboorte overleden waren. Voor zijn echtgenote gold&nbsp;dat zij geen Joodse grootouders had.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> 
In 1942 ging&nbsp;hij lesgeven aan het Joods Lyceum en kreeg hij Anne Frank in de klas.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> &nbsp;

Anne beschrijft hoe hij haar voor haar geklets herhaaldelijk strafwerk gaf.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Ze beschrijft het hele voorval ook uitgebreid in haar verhaaltje &quot;Een Wiskunde-les&quot;.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

Bronverwijzing persoonsgegevens.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> Adressen:&nbsp;1e Helmerstraat 101hs, Amsterdam.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-2" rel="footnote">[6]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="d400p" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>E-mail Miriam Mijatovich-Keesing aan Gertjan Broek (Anne Frank Stichting), 30 november 2009.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mbmbd" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Afdeling Onderwijs, toegang 5191, inv. nr. 10830, formulier B, no. 2354 (afschrift), opgave van A. Keesing. &nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="nit4m" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Afdeling Onderwijs, inv. nr. 10830, personeelslijst Joods Lyceum, 16 september 1942.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tqrf5" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek B, 21 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hm7fv" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Anne Frank, Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis, &quot;Een Wiskunde-les&quot;,&nbsp;in:&nbsp;Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="as8vo" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-6-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A. Keesing.</cite></li>
</ol>
</section>

In 1912, A&auml;ron Keesing was the first in the family to marry a non-Jewish spouse. This caused some commotion within the family.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Keesing had a permanent contract with the municipality and taught at the 1st HBS with a five-year course. He also taught at the Handelsschool (on Raamplein). When he had to give details of his Jewish grandparents because of school segregation, he stated that there were &#39;probably&#39; more than two. He was not more specific because they had all died before he was born. His wife did not have any Jewish grandparents..<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> 
In 1942, he began teaching at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> &nbsp;

Anne describes how he repeatedly gave her punishment work for talking in class.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> She also describes the whole incident in detail in her story &quot;A Maths Lesson&quot;.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> Addresses:&nbsp;1e Helmerstraat 101hs, Amsterdam.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-2" rel="footnote">[6]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="d400p" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>E-mail Miriam Mijatovich-Keesing aan Gertjan Broek (Anne Frank Stichting), 30 november 2009.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mbmbd" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Afdeling Onderwijs, toegang 5191, inv. nr. 10830, formulier B, no. 2354 (afschrift), opgave van A. Keesing. &nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="nit4m" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Afdeling Onderwijs, inv. nr. 10830, personeelslijst Joods Lyceum, 16 september 1942.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tqrf5" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version B, 21 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty. - London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hm7fv" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Anne Frank, Tales from the Secret Annex, &quot;A Maths Lesson&quot;, in The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="as8vo" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-6-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A. Keesing.</cite></li>
</ol>
</section>

Keesing006.png

Aäron Keesing, omstreeks 1948

Arnold Keesing was Annes leraar wiskunde op het Joods Lyceum.

Arnold Keesing was Anne's mathematics teacher at the Jewish Lyceum.

Arnold Keesing

Abraham (Appie) Reens was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Tijdens de Duitse bezetting was hij employee van de Joodse Raad.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Anne schrijft in haar dagboek dat Appie &lsquo;nogal orthodosch&rsquo; is.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> In augustus 1940 werd hij Bar Mitzvah. Een oorkonde van deze gelegenheid bevindt zich in de collectie van het Joods Historisch Museum.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;

Appie&nbsp;kwam op 25 mei 1943&nbsp;aan in kamp Westerbork.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> Op&nbsp;24 juni 1943 werd hij in concentratiekamp&nbsp;Sobibor&nbsp;vermoord.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-3" rel="footnote">[2]</a> Adressen:&nbsp;Sassenheimstraat 51 huis, Amsterdam.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="7xe8t" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, W.S.H. Elte (toegang 181e), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942.</cite></li>
	<li data-footnote-id="s0tfv" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-2-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegang 30238): Archiefkaart A. Reens.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ujd7a" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="efkph" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Joods Historisch Museum, Amsterdam: Oorkonde uitgereikt aan Abraham Reens ter gelegenheid van zijn bar mitswa, 1940 (objectnummer M000809: <a href="https://data.jck.nl/page/aggregation/jhm-museum/M000809" target="_blank">https://data.jck.nl/page/aggregation/jhm-museum/M000809</a>).</cite></li>
	<li data-footnote-id="fsdbv" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Joodse Raad kaart Abraham Reens,&nbsp;Document ID: 130360849, Arolsen Archives,&nbsp;<a href="https://collections.arolsen-archives.org/de/search/person/130360849?s=Abraham%20Reens&amp;t=2575040&amp;p=0">https://collections.arolsen-archives.org/de/search/person/130360849?s=Abraham%20Reens&amp;t=2575040&amp;p=0</a>&nbsp;(geraadpleegd 10 november 2022).</cite></li>
</ol>
</section>

&nbsp;

Appie Reens was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;During the German occupation, he was an employee of the Jewish Council.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Anne writes in her diary that Appie is &quot;quite orthodox&quot;.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> In August 1940 he did Bar Mitzvah. A certificate of this occasion is in the collection of the Jewish Historical Museum.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;

Appie&nbsp;arrived in camp Westerbork on the&nbsp;25th of May&nbsp;1943.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;On&nbsp;the&nbsp;24th of June&nbsp;1943 he was killed&nbsp;in concentration&nbsp;camp&nbsp;Sobibor.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-3" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Addresses:&nbsp;Sassenheimstraat 51 huis, Amsterdam.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="7xe8t" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, W.S.H. Elte, toegang 181e, inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942.</cite></li>
	<li data-footnote-id="s0tfv" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-2-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten, toegang 30238, archiefkaart A. Reens.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ujd7a" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 16 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="efkph" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Joods Historisch Museum, Amsterdam: Oorkonde uitgereikt aan Abraham Reens ter gelegenheid van zijn bar mitswa, 1940 (objectnummer M000809: <a href="https://data.jck.nl/page/aggregation/jhm-museum/M000809" target="_blank">https://data.jck.nl/page/aggregation/jhm-museum/M000809</a>).</cite></li>
	<li data-footnote-id="wr0cy" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Joodse Raad kaart Abraham Reens,&nbsp;Document ID: 130360849, Arolsen Archives,&nbsp;<a href="https://collections.arolsen-archives.org/de/search/person/130360849?s=Abraham%20Reens&amp;t=2575040&amp;p=0">https://collections.arolsen-archives.org/de/search/person/130360849?s=Abraham%20Reens&amp;t=2575040&amp;p=0</a>&nbsp;(geraadpleegd 10 november 2022).</cite></li>
</ol>
</section>

&nbsp;

Appie Reens was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Appie Reens was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Appie Reens

Albert Gomes de Mesquita zat, net als Anne, op de Zesde Montessorischool.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Hij zou daarna eigenlijk naar het Montessori Lyceum gaan.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Tijdens de oorlogsjaren was hij enige tijd ondergedoken bij juffrouw S&uuml;dfelt, onderwijzeres aan de Zesde Montessorischool.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Rond&nbsp;2007&nbsp;schreef&nbsp;hij een uitgebreid verslag van zijn onderduikgeschiedenis, maar dit is niet voor publicatie beschikbaar.

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Adressen:&nbsp;Zoomstraat 21, Amsterdam.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="7i335" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne schreef: &quot;... hij is erg knap&quot;. Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4iitu" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie, reg. code A_Montessori_I_002: Inschrijfboek Zesde Montessorischool 1932-1959.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tfxyv" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Albert Gomes de Mesquita:&nbsp;Gesprek met Dineke Stam, 3 juni 1997.</cite></li>
	<li data-footnote-id="b3nz6" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart S. Gomes de Mesquita; <a href="https://www.geni.com/people/Albert-Gomes-de-Mesquita/6000000023910857009" target="_blank">https://www.geni.com/people/Albert-Gomes-de-Mesquita/6000000023910857009</a>.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ny7le" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, W.S.H. Elte (toegang 181e), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942.</cite></li>
</ol>
</section>

Albert Gomes de Mesquita attended the Sixth Montessori School, just like Anne.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;The original plan was for him to then move to the Montessori Lyceum.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> During the war years, he was in hiding for some time with Miss S&uuml;dfelt, a teacher at the Sixth Montessori School.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Around 2007, he wrote an extensive account of his time in hiding, but this has not been published.

Source personal data.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Addresses:&nbsp;Zoomstraat 21, Amsterdam.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="7i335" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne wrote: &quot;... he is really smart&quot;. Anne Frank, Diary Version A, 16 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4iitu" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie, reg. code A_Montessori_I_002: Inschrijfboek Zesde Montessorischool 1932-1959.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tfxyv" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Gomes de Mesquita:&nbsp;Gesprek met Dineke Stam, 3 juni 1997.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hx8h3" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart S. Gomes de Mesquita; <a href="https://www.geni.com/people/Albert-Gomes-de-Mesquita/6000000023910857009">https://www.geni.com/people/Albert-Gomes-de-Mesquita/6000000023910857009</a>.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ny7le" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942.</cite></li>
</ol>
</section>

Foto uit een poëziealbum dat is aangeboden aan juffrouw Südfeldt van de Zesde Montessorischool door de schoolverlaters van dat jaar, met onder meer de namen van Joodse kinderen die naar het Joods Lyceum moesten, juli 1941. Bijdragen met foto van veel voormalige klasgenoten van Anne Frank: Frederika de Leeuw, Martha van der Berg, Mary Distelbrink, Renée Weber, Leo Slager, Albert de Mesquita, Sol Kimel, Ab Rinat, Maurits Mossel.

B_Montessori_I_001.021

Albert de Mesquita, 1941

Albert Gomes de Mesquita was een klasgenoot van Anne Frank op de Zesde Montessorischool en het Joods Lyceum.

Albert Gomes de Mesquita was a classmate of Anne Frank at the Sixth Montessori School and the Jewish Lyceum..

Albert Gomes de Mesquita

Annelies Marie (Anne) Frank werd op 12 juni 1929 geboren in Frankfurt am Main.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Anne was het tweede kind van Otto Frank en Edith Holl&auml;nder en werd&nbsp;voorafgegaan door Margot. Net als haar zus Margot kwam ze ter wereld in de kliniek van de Vaterl&auml;ndische Frauenverein.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Ze was 54 centimeter lang en woog 8&frac14; pond.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;In een register van de kliniek is aangegeven dat &#39;Saugling&#39; Frank een &#39;Junge&#39; (jongen) was&nbsp;en dat Anne met Edith na de geboorte twaalf dagen in de kliniek bleef.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Volgens dienstmeisje&nbsp;K&auml;thi Stilgenbauer was&nbsp;de verloskundige professor Traugott.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;

Na het besluit van haar ouders om Duitsland te verlaten, woonde Anne aanvankelijk met haar moeder en Margot bij haar grootmoeder in Aken. Margot ging in december 1933 definitief naar Amsterdam; Anne moest nog tot februari 1934 wachten. Van april 1934 tot juli 1935 ging ze naar de kleuterklas van de 6e Montessorischool. In augustus 1935 ging Anne naar eerste klas van dezelfde school. Na de zesde klas moest ze eigenlijk nog een zevende jaar op de school blijven, maar als gevolg van de segregatie in het onderwijs ging dat niet door. Ze werd aangenomen op het Joods Lyceum en ging dus toch middelbaar onderwijs volgen. Haar klasgenoten en verschillende voorvallen op het Joods Lyceum beschreef Anne in haar dagboek en in haar Verhaaltjesboek. Anne had geen erg goede gezondheid. Ze was vaak ziek en ze kon niet aan gym meedoen omdat haar armen en benen snel uit de kom schoten. Ook toen ze in het Achterhuis aan gymnastiek wilde doen, kreeg ze hier last van.

Anne was de enige die de onderduikperiode in het Achterhuis uitgebreid heeft gedocumenteerd. Alleen Otto Frank en Miep Gies hebben hierop enige aanvullingen en correcties gegeven. Dit betekent dat alles wat we over de onderduikperiode weten in hoge mate door Annes perceptie is gekleurd. Ook Margot hield een dagboek bij, maar dat is niet bewaard geleven.

Na de arrestatie op 4 augustus 1944 kwam Anne via Westerbork in Auschwitz terecht. De eerste acht weken was Anne samen met haar moeder en Margot. Eind oktober of begin november werden de meisjes op transport gezet naar Duitsland en belandden in Bergen-Belsen. Anne kreeg net als Margot vlektyfus en overleed in februari 1945, kort na haar zuster, op 15-jarige leeftijd.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="ns0k8" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Standesamt Frankfurt am Main, Geboorteakte nr. 484, 17 juni 1929.</cite></li>
	<li data-footnote-id="sr3a8" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Het heet nu het Krankenhaus Maingau vom Roten Kreuz. In 1890 opende het &#39;Vaterl&auml;ndische Frauenverein vom Roten Kreuz&#39; hier het Maingau-Krankenhaus, <a href="http://www.rotkreuzkliniken.de/geschichte.html" target="_blank">https://www.rotkreuzkliniken.de/geschichte.html</a>&nbsp;(geraadpleegd december 2015).</cite></li>
	<li data-footnote-id="g88l1" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_AFrank_III_027: Fotoalbum met foto&#39;s gemaakt tussen 1929 en 1942.</cite></li>
	<li data-footnote-id="uaywr" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Research Von Wolzogen voor:&nbsp;J&uuml;rgen Steen, Wolf von Wolzogen,&nbsp;Anne aus Frankfurt. Leben und Lebenswelt Anne Franks,&nbsp;Frankfurt am Main:&nbsp;Historisches Museum, 1990, Historisches Museum Frankfurt am Main, 2.4.1./1. Volgens de notatie van Von Wolzogen komt dit uit het &#39;Soc.Druck.-Archiv&#39;. Volgens H.P. Dieterich van &#39;Societ&auml;ts Verlag&#39; is alle archief in WO2 verwoest (email 17 november 2009). Hij verwijst naar het archief van de kliniek, maar daarvoor geldt hetzelfde.</cite></li>
	<li data-footnote-id="615mu" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Ernst Schnabel, Anne Frank. Spur eines Kindes, Frankfurt am Main: Fischer,&nbsp; 1958, p. 15. Dit moet ongetwijfeld zijn professor Traugott, gynaecoloog en verloskundige, die ook bij de geboorte van Margot was. Von Wolzogen noemt ook Traugott (zie noot 4).</cite></li>
	<li data-footnote-id="nx0mp" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Literatuur: Mirjam Pressler, Daar verlang ik zo naar: het levensverhaal van Anne Frank, Amsterdam: Bert Bakker, 1993 Carol Ann Lee, Anne Frank 1929-1945: pluk rozen op aarde en vergeet mij niet, Amsterdam: Olympus, 2001; Carol Ann Lee, Anne Frank, 1929-1945: het leven van een jong meisje: de definitieve biografie, Amsterdam: Balans, 2009; Francine Prose, Anne Frank: haar boek, haar leven, haar voortbestaan, Amsterdam: Atlas, 2009; Hans Ulrich, Wie was Anne Frank? Haar leven, het Achterhuis en haar door: een korte biografie voor jong en oud, Laren: Verbum, 2010; Bart Funnekotter, Anne Frank in een notendop, Amsterdam: Bert Bakker, 2011; Melissa M&uuml;ller, Anne Frank: de biografie, 5e, geheel herz. dr., Amsterdam: Bert Bakker, 2013; Aukje Vergeest, Anne Frank in het Achterhuis: wie was wie?, Amsterdam: Rainbow, 2014; David Barnouw, <a href="https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Frank" target="_blank">Frank, Annelies Marie</a>, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland, 2018; Martin van Gelderen &amp; Frank van Vree, &#39;Joods kind dat weet van eeuwen heeft&#39;: Anne Frank als vluchtelinge, schrijfster en icoon, Amsterdam: Prometheus, 2022; Ronald Leopold e.a., Anne Frank: leven, werk en betekenis, Amsterdam: Queriod, 2023.</cite></li>
</ol>
</section>

Annelies Marie (Anne) Frank was born on 12 June 1929, in the Germany city Frankfurt am Main.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Anne was the second child of Otto Frank and Edith Holl&auml;nder and was preceded by Margot. Like her sister Margot, Anne was born in the clinic of the Vaterl&auml;ndische Frauenverein.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> She was 54 centimetres long and weighed 8&frac14; pounds.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> A clinic register indicates that &#39;Saugling&#39; Frank was a &#39;Junge&#39; (boy) and that Anne remained at the clinic with Edith for twelve days after the birth.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;According to maid K&auml;thi Stilgenbauer, the obstetrician was Professor Traugott.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

After her parents&#39; decision to leave Germany, Anne initially lived with her mother and Margot with her grandmother in Aachen. Margot moved permanently to Amsterdam in December 1933; Anne had to wait until February 1934. From April 1934 to July 1935 she went to the kindergarten class at the 6th Montessori school. In August 1935 Anne went to the first grade of said school. After the sixth grade she was supposed to stay at the school for a seventh year, but due to educational segregation this was not possible. She was accepted at the Jewish Lyceum, and so went to secondary school after all. Anne described her classmates and various incidents at the Jewish Lyceum in her diary and Verhaaltjesboek (Book of tales). Anne&#39;s health was not very good. She was often ill and couldn&#39;t take part in gymnastics because her arms and legs dislocated easily. This also affected her when she wanted to do gymnastics in the Secret Annex.

Anne was the only person who documented the hiding period in the Secret Annex extensively. Only Otto Frank and Miep Gies have added to and corrected this information. This means that everything we know about the hiding period is highly coloured by Anne&#39;s perception. Margot also kept a diary, but it has not survived.

After the arrest on 4 August 1944, Anne ended up in Auschwitz via Westerbork. For the first eight weeks Anne was with her mother and Margot. In late October or early November the girls were put on a transport to Germany and ended up in Bergen Belsen. Like Margot, Anne contracted typhus and died in February 1945, shortly after her sister, at the age of 15.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="wvqif" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Standesamt Frankfurt am Main, Geboorteakte nr. 484, 17 juni 1929.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3k121" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Het heet nu het Krankenhaus Maingau vom Roten Kreuz. In 1890 opende het &#39;Vaterl&auml;ndische Frauenverein vom Roten Kreuz&#39; hier het Maingau-Krankenhaus, <a href="http://www.rotkreuzkliniken.de/geschichte.html" target="_blank">https://www.rotkreuzkliniken.de/geschichte.html</a>&nbsp;(geraadpleegd december 2015).</cite></li>
	<li data-footnote-id="v9ruq" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_AFrank_III_027: Fotoalbum met foto&#39;s gemaakt tussen 1929 en 1942.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3d436" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Research Von Wolzogen voor:&nbsp;J&uuml;rgen Steen, Wolf von Wolzogen,&nbsp;Anne aus Frankfurt. Leben und Lebenswelt Anne Franks,&nbsp;Frankfurt am Main:&nbsp;Historisches Museum, 1990, Historisches Museum Frankfurt am Main, 2.4.1./1. Volgens de notatie van Von Wolzogen komt dit uit het &#39;Soc.Druck.-Archiv&#39;. Volgens H.P. Dieterich van &#39;Societ&auml;ts Verlag&#39; is alle archief in WO2 verwoest (email 17 november 2009). Hij verwijst naar het archief van de kliniek, maar daarvoor geldt hetzelfde.</cite></li>
	<li data-footnote-id="zicjx" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Ernst Schnabel, Anne Frank. Spur eines Kindes, Frankfurt am Main: Fischer,&nbsp; 1958, p. 15. Dit moet ongetwijfeld zijn professor Traugott, gynaecoloog en verloskundige, die ook bij de geboorte van Margot was. Von Wolzogen noemt ook Traugott (zie noot 4).</cite></li>
	<li data-footnote-id="gvqo8" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Literature: Mirjam Pressler, The story of Anne Frank, London: MacMillan Children&#39;s Books, 1999; Carol Ann Lee, Roses from the earth: the biography of Anne Frank, London : Viking, 1999; Francine Prose, Anne Frank: the book, the life, the afterlife, New York, NY: HarperCollins, 2009; Hans Ulrich, Who was Anne Frank? Her life, the Annex and her death: a short biography, Laren: Verbum, 2010; Melissa M&uuml;ller, Anne Frank: the biography,&nbsp;upd. and exp. ed., London: Bloomsbury, 2013; Aukje Vergeest, Anne Frank in the Secret Annexe: who was who?, Amsterdam: Anne Frank House, 2015; David Barnouw, <a href="https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Frank" target="_blank">Frank, Annelies Marie</a>, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland, 2018.</cite></li>
</ol>
</section>

Pasfoto in zwart wit van Anne Frank uit een fotoalbum, genomen bij Polyfoto in Amsterdam in mei 1942, foto op p.55 in album van Anne Frank met groene kaft met foto's gemaakt tussen 1929 en 1942.
Bijschrift in handschrift Anne: 'Mei 1942'.

A_AFrank_III_027.098

Anne Frank, Amsterdam, mei 1942

Anne Frank was een Joods meisje dat wereldberoemd is geworden door het dagboek dat ze schreef tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen ze ondergedoken zat in het Achterhuis aan de Prinsengracht in Amsterdam.

Anne Frank was a Jewish girl who became world-famous thanks to the diary she wrote during the Second World War, while she was in hiding in the Achterhuis (the Annex) on Prinsengracht in Amsterdam.

Anne Frank

Bertha Louise (Betty) Bloemendal was een klasgenoot&nbsp;van Anne Frank op het&nbsp;Joods Lyceum.&nbsp;<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> &nbsp;Betty werd&nbsp;in juli &rsquo;42 met haar broer en moeder van huis opgehaald. Haar vader mocht blijven dankzij een doktersverklaring dat hij TBC had. Hij zou&nbsp;begin &rsquo;44 op een onderduikadres aan de ziekte komen te overlijden. Betty was&nbsp;een nicht van Philip Bloemendal, de latere &lsquo;stem&rsquo; van het Polygoon-journaal.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Reinier Claeszenstraat 2 II, Amsterdam.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-2" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="fd3bh" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocuast- en Genocidestudies, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f:&nbsp;Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Dagboek A, 15 juni 1942 en 21 september 1942, 1e, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="f7m3h" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Dienke Hondius, &quot;Betty Bloemendal uit Bos en Lommer, klasgenoot van Anne Frank&quot;, t.g.v. tentoonstelling in het Stadsdeelkantoor Bos en Lommer, 18 maart 2009.</cite></li>
	<li data-footnote-id="7kyy5" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-3-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart B.L. Bloemendal.</cite></li>
</ol>
</section>

&nbsp;

Bertha Louise (Betty) Bloemendal was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> &nbsp;Betty was picked up from home in July &#39;42 with her brother and mother. Her father was allowed to stay thanks to a doctor&#39;s certificate stating that he had TB. He would die of the disease in early &#39;44 at a hiding place. Betty was a cousin of Philip Bloemendal, who later became the &#39;voice&#39; of the Polygoon newsreel.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Reinier Claeszenstraat 2 II, Amsterdam.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-2" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="fd3bh" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocuast- en Genocidestudies, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f:&nbsp;Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Diary Version A, 15 June 1942 and 21 September 1942, 1st, in: The Collected Works, transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="f7m3h" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Dienke Hondius, &quot;Betty Bloemendal uit Bos en Lommer, klasgenoot van Anne Frank&quot;, t.g.v. tentoonstelling in het Stadsdeelkantoor Bos en Lommer, 18 maart 2009.</cite></li>
	<li data-footnote-id="7kyy5" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-3-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart B.L. Bloemendal.</cite></li>
</ol>
</section>

&nbsp;

Betty Bloemendal was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Betty Bloemendal was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Betty Bloemendal

Berry Bloemendal

Danka Zajde was een klasgenoot&nbsp;van Anne Frank op het Joods Lyceum. De ouders van Danka wilden rond 1930 uit Polen weg. Haar vader - die kleermaker was - reisde&nbsp;vooruit. Hij kwam&nbsp;met een schip in Amstrerdam en raakte van de stad gecharmeerd. Zo vestigde&nbsp;het gezin zich hier.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Volgens een notitie in Annes dagboek uit&nbsp;juni &#39;42&nbsp;konden zij en Danka niet met elkaar opschieten.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Uit de notitie blijkt echter ook dat Danka haar, samen met&nbsp;Nanny van Praag&nbsp;en&nbsp;Eefje de Jong, voor haar verjaardag een boek cadeau deed.&nbsp;

Danka zat later samen met haar vader en moeder ondergedoken in Hoorn en Heerhugowaard.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> &nbsp;Ze&nbsp;overleefde&nbsp;de oorlog en werd&nbsp;in&nbsp;1952&nbsp;Nederlandse.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Adressen:&nbsp;P.C. Hooftstraat 50 huis, Amsterdam (1936 tot onderduiken).<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="43103" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Getuigenarchief, Zadje, Danka: Transcriptie interview Danka Zajde, 18 november 2011, p. 1-2.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3lxqd" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 15 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4i5yl" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Zadje, Danka: Transcriptie interview Danka Zajde, 18 november 2011, p. 11-12.</cite></li>
	<li data-footnote-id="h3rc8" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Verslag der&nbsp;Handelingen van de Eerste Kamer der Staten-Generaal, 30 december 1952, p. 49.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ih8wq" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart B. Zajde; Rouwadvertentie, NRC Handelsblad, 9 maart 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8j4l7" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart B. Zajde.</cite></li>
</ol>
</section>

Danka Zajde was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum. Danka&#39;s parents wanted to leave Poland around 1930. Her father &mdash; who was a tailor &mdash; travelled ahead. He arrived in Amstrerdam by ship and became enchanted with the city, so the family settled there.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

According to a note in Anne&#39;s diary dated June 1942, she and Danka did not get along.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;However, the note also shows that Danka, together with Nanny van Praag and Eefje de Jong, gave her a book for her birthday.

Danka later went into hiding with her father and mother in Hoorn and Heerhugowaard.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> &nbsp;She survived the war and obtained Dutch natonality in 1952.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Addresses:&nbsp;P.C. Hooftstraat 50 huis, Amsterdam (1936 until she went into hiding).<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="43103" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Getuigenarchief, Zadje, Danka: Transcriptie interview Danka Zajde, 18 november 2011, p. 1-2.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3lxqd" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 15 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4i5yl" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Zadje, Danka: Transcriptie interview Danka Zajde, 18 november 2011, p. 11-12.</cite></li>
	<li data-footnote-id="h3rc8" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Verslag der&nbsp;Handelingen van de Eerste Kamer der Staten-Generaal, 30 december 1952, p. 49.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yiv7l" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart B. Zajde; Rouwadvertentie, NRC Handelsblad, 9 maart 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8j4l7" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart B. Zajde.</cite></li>
</ol>
</section>

010164016469

Danka Zajde, 1949.

Danka Zajde was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Danka Zajde was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Danka Gostelie - Zajde

Emanuel (Emile) Bonewit was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Hij was enig kind en is samen met zijn ouders in Sobibor omgekomen.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="im6z3" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne schrijft over hem: &quot;Hij is nogal saai.&quot; Anne Frank, Dagboek A,&nbsp;16 juni 1942,&nbsp;in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="m7ngr" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a> <cite>&nbsp;Zie <a href="http://www.joodsmonument.nl/person/516368/nl">http://www.joodsmonument.nl/person/516368/nl</a>.</cite></li>
</ol>
</section>

Emanuel (Emile) Bonewit was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> He was an only child and died together with his parents in Sobibor.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="im6z3" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne writes about him: &quot;He is a bit dull.&quot; Anne Frank, Diary Version A,&nbsp;16 June 1942,&nbsp;in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="m7ngr" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a> <cite>&nbsp;Zie <a href="http://www.joodsmonument.nl/person/516368/nl">http://www.joodsmonument.nl/person/516368/nl</a>.</cite></li>
</ol>
</section>

Emile Bonewit was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Emile Bonewit was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Emile Bonewit

Eva (Eefje) de Jong was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Zij werd in&nbsp;&nbsp;juni &rsquo;43 met een kindertransport uit Vught naar Westerbork gedeporteerd.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Sloestraat 15 huis, Amsterdam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="6urjx" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Dagboek A, 15 en 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="n1030" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>J. de Moei, Joodse kinderen in het kamp Vught, Vught:&nbsp;Stichting Vriendenkring Nationaal Monument Vught, 1999, p. 41.</cite></li>
	<li data-footnote-id="1y1cg" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart E.H.E. de Jong; <a href="http://Stadarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart E.H.E. de Jong; http://www.joodsmonument.nl/person/492300/nl (geraadpleegd december 2011)." target="_blank">http://www.joodsmonument.nl/person/492300/nl</a> (geraadpleegd december 2011).</cite></li>
	<li data-footnote-id="vhcuy" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart E.H.E. de Jong.</cite></li>
</ol>
</section>

Eva (Eefje) de Jong was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> She was deported in June &#39;43 with a children&#39;s transport from Vught to Westerbork..<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Sloestraat 15 huis, Amsterdam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="6urjx" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Diary Version A, 15 and 16 June 1942, in: The Collected Works, transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="n1030" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>J. de Moei, Joodse kinderen in het kamp Vught, Vught:&nbsp;Stichting Vriendenkring Nationaal Monument Vught, 1999, p. 41.</cite></li>
	<li data-footnote-id="y3pu0" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart E.H.E. de Jong; <a href="http://Stadarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart E.H.E. de Jong; http://www.joodsmonument.nl/person/492300/nl (geraadpleegd december 2011)." target="_blank">http://www.joodsmonument.nl/person/492300/nl</a> (geraadpleegd december 2011).</cite></li>
	<li data-footnote-id="vhcuy" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart E.H.E. de Jong.</cite></li>
</ol>
</section>

Eefje de Jong was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Eefje de Jong was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Eefje de Jong

Hannah (Hanneli of Lies) Elisabeth Pick-Goslar werd op 12 november 1928 geboren in Berlijn in een religieus Joods gezin.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Het gezin vluchtte in 1933 naar Nederland en kwam begin 1934 te wonen op het Merwedeplein 31-I.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Daar leerde Hanneli meteen in de eerste week de familie Frank kennen.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;De gezinnen Goslar en Frank raakten goed bevriend en kwamen zeer regelmatig bij elkaar over de vloer. Volgens Hanneli waren Edith Frank en haar moeder &lsquo;als zussen&rsquo; en konden ook haar vader en Otto Frank het goed met elkaar vinden.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<h1>School</h1>

Vanaf 3 september 1934&nbsp;ging Hanneli naar de school voor Voorbereidend Onderwijs No. 51, waar Anne Frank al langer op school zat.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;De eerste schooldag herinnert Hanneli zich nog goed: &lsquo;Mijn moeder bracht me naar school, ik kende de taal nog niet en mijn moeder was zo bang hoe het zou gaan, hoe ik zou reageren. Maar ik kwam binnen en Anne stond tegenover de deur bij de belletjes en liet ze rinkelen. Ze draaide zich om en ik vloog in haar armen en mijn moeder kon gerust naar huis gaan.&rsquo;<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

Op&nbsp;13 juli 1935&nbsp;werd Hanneli overgeschreven naar de Zesde Montessorischool.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-2" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Ook Anne stond daar vanaf 16 augustus 1935 ingeschreven. Ondanks de wisselende klassamenstellingen zaten Hanneli en Anne zes jaar lang bij elkaar in de klas.

Op 8 augustus 1941 kwam een verordening die bepaalde dat Joodse leerlingen per 1 september&nbsp;alleen nog les mochten krijgen van Joodse leraren. Hanneli en Anne gingen daarop naar het Joods Lyceum en zaten daar samen&nbsp;in klas 1L2. Hanneli herinnerde&nbsp;zich nog goed hoe zij en Anne op school altijd samen waren en veel kletsten.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

Op&nbsp;25 juni&nbsp;1938&nbsp;werd Hanneli de &lsquo;deutschen Staatsangeh&ouml;rigkeit&rsquo; afgenomen.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

Hanneli&rsquo;s jongere zusje Rahel Gabri&euml;le Ida (Gabi) Goslar werd op 25 oktober 1940 geboren.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>&nbsp;Een jong kind en het feit dat haar moeder Ruth Judith Klee twee jaar later opnieuw zwanger was, maakte dat onderduiken voor de familie Goslar geen optie was. Op 27 oktober 1942 stierf Hanneli&#39;s moeder in het kraambed, nadat de baby een dag eerder doodgeboren was.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>&nbsp;Anne schreef over het verlies van de baby van de Goslars in haar dagboek op 2 november 1942.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a> Waarschijnlijk wist zij toen niet dat ook de moeder van Hanneli was overleden.<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-1" rel="footnote">[11]</a>

Op 20 juni 1943 bij de grote razzia in Amsterdam Zuid werd het gezin Goslar opgepakt en naar kamp Westerbork gebracht. Vanuit daar werden Hanneli, haar vader en haar zusje Gabi op 15 februari 1944 naar Bergen-Belsen gedeporteerd. Daar verbleef Hanneli in het Sternlager.

<h1>Ontmoetingen met Anne</h1>

Een jaar later hoorde Hanneli in&nbsp;februari 1945&nbsp;dat Anne in het kampdeel naast het Sternlager zat, genaamd Kleines Frauenlager. Tussen de kampdelen liep een hek waarmee het Sternlager van het Frauenlager gescheiden werd.&nbsp;Hanneli herinnerde&nbsp;zich dat ze de stem van Auguste van Pels hoorde die haar vervolgens in contact bracht met Anne.&nbsp;Mogelijk waren ook Ilse en Marty van Collem enkele keren bij de ontmoetingen aan het hek aanwezig.<a href="#footnote-12" id="footnote-marker-12-1" rel="footnote">[12]</a>

Volgens Hanneli stonden zij en Anne bij de eerste ontmoeting huilend bij het hek en brachten ze elkaar op de hoogte van hun ervaringen. Zo herinnerde&nbsp;Hanneli zich dat Anne vertelde dat ze dacht dat haar ouders dood waren. Hanneli verkeerde zelf in de veronderstelling dat Anne met haar familie in Zwitserland zat.

Omdat de omstandigheden in het Sternlager relatief beter waren dan in het Frauenlager&nbsp;verzamelde Hanneli na de eerste ontmoeting, een pakketje met eten en kleding&nbsp;voor Anne. De volgende avond gooide ze een pakketje over het hek. Een onbekende vrouw ving pakje op en ging ermee vandoor, tot grote frustratie van Anne.&nbsp;Enkele dagen later had Hanneli een nieuw pakketje samengesteld. Dit keer kwam het wel bij Anne terecht.&nbsp;Het was het laatste contact tussen Anne en Hanneli.<a href="#footnote-13" id="footnote-marker-13-1" rel="footnote">[13]</a>&nbsp;Ze hadden elkaar drie keer aan het hek ontmoet.

Omdat de eerste ontmoeting met Anne tot stand kwam door tussenkomst van Auguste van Pels moet deze ontmoeting&nbsp;eind januari&nbsp;of begin&nbsp;februari 1945&nbsp;hebben plaatsgevonden. Auguste zou namelijk volgens een transportlijst al op&nbsp;7 februari 1945&nbsp;naar Raguhn (buitencommando van Buchenwald) zijn gedeporteerd.<a href="#footnote-14" id="footnote-marker-14-1" rel="footnote">[14]</a>&nbsp;Bovendien zaten in het pakketje spullen die afkomstig waren uit een Rode Kruispakket. De grootmoeder van Hanneli had omstreeks&nbsp;23 januari 1945&nbsp;een Rode Kruispakket ontvangen.<a href="#footnote-15" id="footnote-marker-15-1" rel="footnote">[15]</a>

Na de dood van haar vader op 25 februari 1945 ging Hanneli samen met haar zusje&nbsp;begin april 1945&nbsp;op transport naar Theresienstadt. Uiteindelijk strandde de trein ter hoogte van de dorpen Tr&ouml;bitz en Schilda en werden ze daar bevrijd. &nbsp;

<h1>Terugkeer</h1>

In&nbsp;juli 1945&nbsp;kwam Hanneli terug in Nederland en verbleef ze vanwege tyfus eerst een paar maanden in het ziekenhuis in Maastricht.<a href="#footnote-16" id="footnote-marker-16-1" rel="footnote">[16]</a>&nbsp;Otto Frank zocht haar daar begin augustus op en vertelde haar dat Anne niet meer leefde.<a href="#footnote-17" id="footnote-marker-17-1" rel="footnote">[17]</a>&nbsp;Kort daarna verhuisde ze naar de&nbsp;Joodse Invalide&nbsp;in Amsterdam. Ook daar bezocht Otto Frank haar.<a href="#footnote-18" id="footnote-marker-18-1" rel="footnote">[18]</a>&nbsp;Met hulp van Otto Frank werd ze op&nbsp;5 december 1945 samen met haar&nbsp;zusje Gabi&nbsp;herenigd&nbsp;met haar oom Hans Klee in Zwitserland.<a href="#footnote-19" id="footnote-marker-19-1" rel="footnote">[19]</a>&nbsp;Ook nadat Hanneli naar Isra&euml;l emigreerde, bleef het contact met Otto Frank bestaan.<a href="#footnote-20" id="footnote-marker-20-1" rel="footnote">[20]</a>

<div>
 
Hanneli Goslar wordt regelmatig in het dagboek van Anne genoemd. In het dagboek wordt Hanneli door Anne ook wel &lsquo;Lies Goosens&rsquo; genoemd.

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-21" id="footnote-marker-21-1" rel="footnote">[21]</a>&nbsp;Adressen:&nbsp;Berlijn; Nieuwe Hoogstraat 9-11, Amsterdam (hotel Hiegentlich), Merwedeplein 31-I, Zuider Amstellaan 16 II.<a href="#footnote-22" id="footnote-marker-22-1" rel="footnote">[22]</a>
</div>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="8r68p" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Voor het levensverhaal van Hannah Goslar, zie: Alison Leslie Gold,&nbsp;Anne Frank, mijn beste vriendin: het verhaal van Hanneli Goslar,&nbsp;&nbsp;Assen: Kluitman, 1999;&nbsp;Hannah Pick-Goslar met Dina Kraft, Mijn vriendin Anne&nbsp;Frank,&nbsp;Amsterdam : Lev., 2023.</cite></li>
	<li data-footnote-id="w4sys" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hans Goslar; Willy Lindwer, De laatste zeven maanden. Vrouwen in het spoor van Anne Frank. Hilversum: Gooi en Sticht, 1988, p. 25.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8zwys" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 25.</cite></li>
	<li data-footnote-id="dyjj0" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 27.</cite></li>
	<li data-footnote-id="n63sf" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-5-2">b</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC),A_Montessorischool_I_0001: leerlingenregister School No. 51, volgnr. 308.</cite></li>
	<li data-footnote-id="pqlse" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 35-36.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mljjq" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Hans Georg Lehmann &amp; Michael Hepp (Einl.), Die Ausb&uuml;rgerung deutscher Staatsangeh&ouml;riger 1933 &ndash; 45 nach den im Reichsanzeiger ver&ouml;ffentlichten Listen.&nbsp;Band 1. Listen in chronologischer Reihenfolge, M&uuml;nchen: Saur, 1985, p. 59.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hrkke" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart H. Goslar en Arciefkaart Rahel Gabri&euml;le Ida Goslar.</cite></li>
	<li data-footnote-id="e5h64" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>Op 26 oktober 1942 om 10 uur &rsquo;s ochtends beviel Ruth Goslar-Klee van een kind, dat bij de Burgerlijke Stand als levenloos werd aangegeven (SAA, reg. 14, fol. 4: Akte van overlijden, 26 oktober 1942.) Een dag later, op 27 oktober 1942 om acht uur &rsquo;s avond overleed Ruth Goslar Klee zelf ook (SAA, Burgerlijke Stand (toegang 5009), inv. nr. 6960: register van overlijdensakten 1942, deel 14, 4v, akte 19 en 6v, akte 31).</cite></li>
	<li data-footnote-id="u3v7h" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 2 november 1942, 2e, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8d6wj" id="footnote-11"><a href="#footnote-marker-11-1">^</a> <cite>Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 39 en 45; AFS, Getuigenverhalen I: transcriptie interview met Hanneli Pick - Goslar, afgenomen op 6 mei 2009 door David de Jongh, p.&nbsp;68, Interview deel e, tijdcode 08:44:05.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mq2s3" id="footnote-12"><a href="#footnote-marker-12-1">^</a> <cite>Hanneli Goslar in: Jon Blair (regie &amp; prod.), Anne Frank remembered, London: The Jon Blair Film Company, 1995; AFS, Getuigenarchief, Getuigen Verhalen I, interview, Martha Dotan van Collem, 2011; Getuigenarchief, getuigen Verhalen II, interview, Ilse Zilversmit - van Collum. 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="2fjj4" id="footnote-13"><a href="#footnote-marker-13-1">^</a> <cite>Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 44-46.</cite></li>
	<li data-footnote-id="whvbz" id="footnote-14"><a href="#footnote-marker-14-1">^</a> <cite>International Tracing Service (ITS), Bad Arolson, Archivnummer: 5792, Abschrift &Uuml;berstellungsliste von KL Bergen-Belsen an KL Buchenwald/Raguhn.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9wo6n" id="footnote-15"><a href="#footnote-marker-15-1">^</a> <cite>ITS, docnr. 3396827#1 (1.1.3.1/0025/0071), Commission Mixte de Secours de la croix-rouge internationale, brief aan Generalf&uuml;hrer hartmann, 23 januari 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="a0d6b" id="footnote-16"><a href="#footnote-marker-16-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenverhalen I, transcriptie interview Hanneli Pick &ndash; Goslar door David de Jongh, 6 mei 2009, p.&nbsp;2-3, tijdcode 12:37:10&ndash; 12:39:31.</cite></li>
	<li data-footnote-id="h6scg" id="footnote-17"><a href="#footnote-marker-17-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code OFA_002: agenda 1945, 1 - 3 augustus.</cite></li>
	<li data-footnote-id="a4ma3" id="footnote-18"><a href="#footnote-marker-18-1">^</a> <cite>AFS, AFC, Otto Frank Archief, reg. code OFA_002: agenda 1945, 25 en 29 september, 6, 9 en 12 oktober en 1 november.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4xj1u" id="footnote-19"><a href="#footnote-marker-19-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenverhalen I, transcriptie interview Hanneli Pick &ndash; Goslar door David de Jongh, 6 mei 2009, p. 2, tijdcode 12:38:24 &ndash; 12:39:31.</cite></li>
	<li data-footnote-id="65tpi" id="footnote-20"><a href="#footnote-marker-20-1">^</a> <cite>Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 50-51.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ubcdp" id="footnote-21"><a href="#footnote-marker-21-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hans Goslar; &#39;Holocaust survivor Hanna Pick-Goslar passes away at 93&#39;, Jerusalem Post, 28 oktober 2022, <a href="https://www.jpost.com/j-spot/article-720903" target="_blank">https://www.jpost.com/j-spot/article-720903</a>.</cite></li>
	<li data-footnote-id="032dd" id="footnote-22"><a href="#footnote-marker-22-1">^</a> <cite>SAA. Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hans Goslear en Archiefkaart Ruth Judith Klee.</cite></li>
</ol>
</section>

Hannah (Hanneli or Lies) Elisabeth Pick-Goslar was born on 12 November 1928 in Berlin to a religious Jewish family.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> The family fled to the Netherlands in 1933 and came to live at Merwedeplein 31-I in early 1934.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> There, Hanneli got to know the Frank family right in the first week.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> The Goslar and Frank families became good friends and visited each other very regularly. According to Hanneli, Edith Frank and her mother were &#39;like sisters&#39; and her father and Otto Frank also got along well.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<h1>School</h1>

From 3 September 1934, Hanneli went to the school for Preparatory Education No. 51, where Anne Frank had been at school for some time.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> Hanneli remembers the first day of school well: &#39; My mother brought me to school, I didn&#39;t know the language yet and my mother was so afraid how it would go, how I would react. But I came in and Anne stood opposite the door by the bells and made them ring. She turned around and I flew into her arms and my mother was at ease to go home.&#39;<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

On 13 July 1935, Hanneli was transferred to the Sixth Montessori School.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-2" rel="footnote">[5]</a> Anne was also enrolled there from 16 August 1935. Despite changing class compositions, Hanneli and Anne were in the same class for six years.

On 8 August 1941, an ordinance was issued stipulating that Jewish students could only be taught by Jewish teachers from 1 September. Hanneli and Anne subsequently went to the Jewish Lyceum and were in class 1L2 together. Hanneli remembered well how she and Anne were always together at school and chatted a lot.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

On 25 June 1938, Hanneli was deprived of the &#39;deutschen Staatsangeh&ouml;rigkeit&#39;.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

Hanneli&#39;s younger sister Rahel Gabri&euml;le Ida (Gabi) Goslar was born on 25 October 1940.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a> Having a young child and the fact that her mother Ruth Judith Klee was pregnant again two years later meant that going into hiding was not an option for the Goslar family. On 27 October 1942, Hanneli&#39;s mother died in childbirth, the baby having been stillborn a day earlier.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a> Anne wrote about the loss of the Goslar&#39;s&nbsp;baby in her diary on 2 November 1942.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a> She probably did not know then that Hanneli&#39;s mother had also died.<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-1" rel="footnote">[11]</a>

On 20 June 1943 during the big raid in Amsterdam South, the Goslar family was rounded up and taken to Camp Westerbork. From there, Hanneli, her father and her sister Gabi were deported to Bergen-Belsen on 15 February 1944. There Hanneli was put&nbsp;in the Sternlager.

<h1>Encounters with Anne</h1>

A year later, in February 1945, Hanneli heard that Anne was in the camp section next to the Sternlager, called Kleines Frauenlager. A fence ran between the camp sections separating the Sternlager from the Frauenlager. Hanneli remembered hearing the voice of Auguste van Pels, who then put her in touch with Anne.&nbsp;Ilse and Marty van Collem may also have been present at the meetings at the fence a few times.<a href="#footnote-12" id="footnote-marker-12-1" rel="footnote">[12]</a>

According to Hanneli, when they first met, she and Anne stood at the fence crying and related their experiences to each other. For instance, Hanneli recalled Anne telling her that she thought her parents were dead. Hanneli herself had been under the impression that Anne was in Switzerland with her family.

Because conditions in the Sternlager were relatively better than in the Frauenlager, after the first meeting, Hanneli collected a parcel with food and clothes for Anne. The next evening, she threw a parcel over the fence. An unknown woman caught the parcel and ran off with it, much to Anne&#39;s frustration. A few days later, Hanneli had put together another parcel. This time it did reach Anne. It was the last contact between Anne and Hanneli.<a href="#footnote-13" id="footnote-marker-13-1" rel="footnote">[13]</a> They had met at the fence three times.

Since the first meeting with Anne came about through the intervention of Auguste van Pels, it must have taken place in late January or early February 1945. In fact, according to a transport list, Auguste was been deported to Raguhn (sub-camp of Buchenwald) as early as 7 February 1945.<a href="#footnote-14" id="footnote-marker-14-1" rel="footnote">[14]</a> Moreover, the parcel contained items from a Red Cross parcel. Hanneli&#39;s grandmother had received a Red Cross parcel around 23 January 1945.<a href="#footnote-15" id="footnote-marker-15-1" rel="footnote">[15]</a>

After her father&#39;s death on 25 February 1945, Hanneli and her sister were transported to Theresienstadt in early April 1945. Eventually, the train stranded near the villages of Tr&ouml;bitz and Schilda and they were liberated there.

<h1>Return</h1>

In July 1945, Hanneli returned to the Netherlands and first spent a few months in the hospital in Maastricht because of typhus fever.<a href="#footnote-16" id="footnote-marker-16-1" rel="footnote">[16]</a> Otto Frank visited her there in early August and told her that Anne was no longer alive.<a href="#footnote-17" id="footnote-marker-17-1" rel="footnote">[17]</a> Shortly afterwards, she moved to the Joodse Invalide in Amsterdam. Otto Frank also visited her there.<a href="#footnote-18" id="footnote-marker-18-1" rel="footnote">[18]</a> With Otto Frank&#39;s help, she and her sister Gabi were reunited with her uncle Hans Klee in Switzerland on 5 December 1945.<a href="#footnote-19" id="footnote-marker-19-1" rel="footnote">[19]</a> Even after Hanneli emigrated to Israel, she stayed in contact with Otto Frank.<a href="#footnote-20" id="footnote-marker-20-1" rel="footnote">[20]</a>

<div>Hanneli Goslar is frequently mentioned in Anne&#39;s diary. In the diary, Hanneli is also referred to as &#39;Lies Goosens&#39; by Anne.
Source personal data.<a href="#footnote-21" id="footnote-marker-21-1" rel="footnote">[21]</a> Addresses: Berlin; Nieuwe Hoogstraat 9-11, Amsterdam (Hotel Hiegentlich), Merwedeplein 31-I, Zuider Amstellaan 16 II.<a href="#footnote-22" id="footnote-marker-22-1" rel="footnote">[22]</a>
</div>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="kp71f" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>For the life story of Hannah Goslar, see:&nbsp;Alison Leslie Gold,&nbsp;Memories of Anne Frank: reflections of a childhood friend,&nbsp;New York, NY: Scholastic Press, 1997;&nbsp;&nbsp;Hannah Pick-Goslar with Dina Kraft,&nbsp;My friend Anne Frank,&nbsp;London: Rider, 2023</cite></li>
	<li data-footnote-id="w4sys" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hans Goslar; Willy Lindwer, De laatste zeven maanden. Vrouwen in het spoor van Anne Frank. Hilversum: Gooi en Sticht, 1988, p. 25.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8zwys" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 25.</cite></li>
	<li data-footnote-id="dyjj0" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 27.</cite></li>
	<li data-footnote-id="n63sf" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-5-2">b</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC),A_Montessorischool_I_0001: leerlingenregister School No. 51, volgnr. 308.</cite></li>
	<li data-footnote-id="pqlse" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 35-36.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mljjq" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Hans Georg Lehmann &amp; Michael Hepp (Einl.), Die Ausb&uuml;rgerung deutscher Staatsangeh&ouml;riger 1933 &ndash; 45 nach den im Reichsanzeiger ver&ouml;ffentlichten Listen.&nbsp;Band 1. Listen in chronologischer Reihenfolge, M&uuml;nchen: Saur, 1985, p. 59.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hrkke" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart H. Goslar en Arciefkaart Rahel Gabri&euml;le Ida Goslar.</cite></li>
	<li data-footnote-id="e5h64" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>Op 26 oktober 1942 om 10 uur &rsquo;s ochtends beviel Ruth Goslar-Klee van een kind, dat bij de Burgerlijke Stand als levenloos werd aangegeven (SAA, reg. 14, fol. 4: Akte van overlijden, 26 oktober 1942.) Een dag later, op 27 oktober 1942 om acht uur &rsquo;s avond overleed Ruth Goslar Klee zelf ook (SAA, Burgerlijke Stand (toegang 5009), inv. nr. 6960: register van overlijdensakten 1942, deel 14, 4v, akte 19 en 6v, akte 31).</cite></li>
	<li data-footnote-id="u3v7h" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>Anne Frank, Verson A, 2 November 1942, 2nd, in: The Collected Works; [transl. from the Dutch by Susan Massotty; transl. from the German language by Kirsten Warner and transl. from the Dutch language by Nancy Forest-Flier]. London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019. ISBN 978-1-4729-6491-5.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8d6wj" id="footnote-11"><a href="#footnote-marker-11-1">^</a> <cite>Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 39 en 45; AFS, Getuigenverhalen I: transcriptie interview met Hanneli Pick - Goslar, afgenomen op 6 mei 2009 door David de Jongh, p.&nbsp;68, Interview deel e, tijdcode 08:44:05.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mq2s3" id="footnote-12"><a href="#footnote-marker-12-1">^</a> <cite>Hanneli Goslar in: Jon Blair (regie &amp; prod.), Anne Frank remembered, London: The Jon Blair Film Company, 1995; AFS, Getuigenarchief, Getuigen Verhalen I, interview, Martha Dotan van Collem, 2011; Getuigenarchief, getuigen Verhalen II, interview, Ilse Zilversmit - van Collum. 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="2fjj4" id="footnote-13"><a href="#footnote-marker-13-1">^</a> <cite>Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 44-46.</cite></li>
	<li data-footnote-id="whvbz" id="footnote-14"><a href="#footnote-marker-14-1">^</a> <cite>International Tracing Service (ITS), Bad Arolson, Archivnummer: 5792, Abschrift &Uuml;berstellungsliste von KL Bergen-Belsen an KL Buchenwald/Raguhn.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9wo6n" id="footnote-15"><a href="#footnote-marker-15-1">^</a> <cite>ITS, docnr. 3396827#1 (1.1.3.1/0025/0071), Commission Mixte de Secours de la croix-rouge internationale, brief aan Generalf&uuml;hrer hartmann, 23 januari 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="a0d6b" id="footnote-16"><a href="#footnote-marker-16-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenverhalen I, transcriptie interview Hanneli Pick &ndash; Goslar door David de Jongh, 6 mei 2009, p.&nbsp;2-3, tijdcode 12:37:10&ndash; 12:39:31.</cite></li>
	<li data-footnote-id="h6scg" id="footnote-17"><a href="#footnote-marker-17-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code OFA_002: agenda 1945, 1 - 3 augustus.</cite></li>
	<li data-footnote-id="a4ma3" id="footnote-18"><a href="#footnote-marker-18-1">^</a> <cite>AFS, AFC, Otto Frank Archief, reg. code OFA_002: agenda 1945, 25 en 29 september, 6, 9 en 12 oktober en 1 november.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4xj1u" id="footnote-19"><a href="#footnote-marker-19-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenverhalen I, transcriptie interview Hanneli Pick &ndash; Goslar door David de Jongh, 6 mei 2009, p. 2, tijdcode 12:38:24 &ndash; 12:39:31.</cite></li>
	<li data-footnote-id="65tpi" id="footnote-20"><a href="#footnote-marker-20-1">^</a> <cite>Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 50-51.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ubcdp" id="footnote-21"><a href="#footnote-marker-21-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hans Goslar; &#39;Holocaust survivor Hanna Pick-Goslar passes away at 93&#39;, Jerusalem Post, 28 oktober 2022, <a href="https://www.jpost.com/j-spot/article-720903" target="_blank">https://www.jpost.com/j-spot/article-720903</a>.</cite></li>
	<li data-footnote-id="032dd" id="footnote-22"><a href="#footnote-marker-22-1">^</a> <cite>SAA. Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hans Goslear en Archiefkaart Ruth Judith Klee.</cite></li>
</ol>
</section>

Hannah Goslar en haar zusje Gabriele Goslar, rond 1941

Hannah en Gabi Goslar, 1941

Hannah en haar zusje Gabri Goslar

Hanneli Goslar was een vriendin van Anne Frank vanaf de kleuterklas van de Montessorischool. In Kamp Bergen-Belsen ontmoette ze Anne meermaals aan de andere kant van het hek.

Hanneli Goslar was a friend of Anne Frank's from the early years at the Montessori School. In Bergen-Belsen camp, she met Anne on the other side of the fence on several occasions.

Hanneli Goslar

Harry Schaap was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Harry werd in Auschwitz tegelijk met zijn moeder en zus omgebracht.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Pythagorasstraat 101 huis, Amsterdam.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-2" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="rynn0" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ptxei" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten Sara Mulder (1902) en Henriette Metz (1926).</cite></li>
	<li data-footnote-id="cesji" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-3-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten, toegang 30238, Archiefkaart H.M. Schaap.</cite></li>
</ol>
</section>

Harry Schaap was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Harry was killed in Auschwitz together with his mother and sister.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Pythagorasstraat 101 huis, Amsterdam.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-2" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="rynn0" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Diary Version A, 16 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ptxei" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten Sara Mulder (1902) en Henriette Metz (1926).</cite></li>
	<li data-footnote-id="cesji" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-3-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten, toegang 30238, Archiefkaart H.M. Schaap.</cite></li>
</ol>
</section>

Harry Schaap was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Harry Schaap was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Harry Max Schaap

Henriette Rebecca (Henny) Metz was een klasgenoot&nbsp;van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Zij&nbsp;werd in juni &rsquo;43 met een kindertransport uit Vught naar Westerbork gedeporteerd.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Dintelstraat 33 I, Amsterdam.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-2" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="uktua" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Dagboek A, 15 juni 1942, in:&nbsp;Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="kyjdy" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>J. de Moei, Joodse kinderen in het kamp Vught, Vught:&nbsp;Stichting Vriendenkring Nationaal Monument Vught, 1999, p. 56.</cite></li>
	<li data-footnote-id="msb4a" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-3-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart H.R. Metz.</cite></li>
</ol>
</section>

Henriette Rebecca (Henny) Metz was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;In June 1943 she was deported with a children&#39;s transport from Vught to Westerbork.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Dintelstraat 33 I, Amsterdam.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-2" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="uktua" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Diary Version A, 15 June 1942, in:&nbsp;The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="kyjdy" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>J. de Moei, Joodse kinderen in het kamp Vught, Vught:&nbsp;Stichting Vriendenkring Nationaal Monument Vught, 1999, p. 56.</cite></li>
	<li data-footnote-id="msb4a" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-3-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart H.R. Metz.</cite></li>
</ol>
</section>

Henny Metz was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Henny Metz was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Henny Metz

Herman Koopman was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Zijn ouders brachten hem en zijn broer Johan via familiecontacten op verschillende onderduikadressen onder. Johan werd&nbsp;na verraad opgepakt en in februari 1944 in Auschwitz omgebracht. Herman kreeg&nbsp;op twee adressen problemen met de onderduikgevers, maar belandde&nbsp;uiteindelijk op een boerderij buiten Amsterdam. Daar bleef hij relatief comfortabel tot de bevrijding. Ook zijn ouders overleefden.

Hij maakte in een verkort traject de HBS af en ging&nbsp;in Amsterdam economie studeren. Later brachten zijn werkzaamheden als accountant hem naar Cura&ccedil;ao en Colombia. Daarna woonde&nbsp;hij in Den Haag. Herman Koopman is tweemaal getrouwd. Hij kreeg&nbsp;twee zonen en een geadopteerde dochter. Hij is begraven in Den Haag.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Adressen:&nbsp;President Steynstraat 16 I, Amsterdam; Louis Bothastraat 5 II (oktober &rsquo;45); Rokin 10 III (december &rsquo;45).<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="irrrf" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="t7tai" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), afd. Collecties,&nbsp;Brief van Rutger Koopman,&nbsp;7 oktober 2011 (documenten naar datum: 16 juni 1942).</cite></li>
	<li data-footnote-id="gdbqf" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hijman Koopman; AFS, afd. Collecties, Brief van Rutger Koopman, 7 oktober 2011 (documenten naar datum: 16 juni 1942).</cite></li>
	<li data-footnote-id="j7u6l" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hijman Koopman.</cite></li>
</ol>
</section>

Herman Koopman was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Through family contacts, his parents brought him and his brother Johan to different hiding addresses. Johan was arrested after being betrayed,&nbsp;and he was killed in Auschwitz in February 1944. Herman had problems at two addresses with the people who were hiding him, but eventually ended up at a farm outside Amsterdam. There he stayed relatively comfortably until the liberation. His parents survived too.

He completed the HBS in a shortened course and studied economics in Amsterdam. Later, his work as an accountant took him to Cura&ccedil;ao and Colombia. After that, he lived in The Hague. Herman Koopman was married twice. He had two sons and an adopted daughter. He is buried in The Hague.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Addresses:&nbsp;President Steynstraat 16 I, Amsterdam; Louis Bothastraat 5 II (October 1945); Rokin 10 III (December 1945).<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="irrrf" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Diary Version A, 16 juni 1942, in: The Collected Works, transl. fron the DUtch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="t7tai" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), afd. Collecties,&nbsp;Brief van Rutger Koopman,&nbsp;7 oktober 2011 (documenten naar datum: 16 juni 1942).</cite></li>
	<li data-footnote-id="y760b" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hijman Koopman; AFS, afd. Collecties, Brief van Rutger Koopman, 7 oktober 2011 (documenten naar datum: 16 juni 1942.</cite></li>
	<li data-footnote-id="j7u6l" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hijman Koopman.</cite></li>
</ol>
</section>

Herman Koopman (rechts) op zijn onderduikadres in Soest met twee andere kinderen.

Herman Koopman met kinderen Kemp in Soest.jpg

Herman Koopman (rechtes) op zijn onderduikadres in Soest.

Herman Koopman was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum

Herman Koopman was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum

Herman Koopman

Ilse Wagner was een klasgenoot&nbsp;van Anne op het&nbsp;Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> &nbsp;Ze&nbsp;bezat een ping-pongspel, waar de club &#39;Kleine Beer minus 2&#39; - waar ze deel van uitmaakte - gebruik van maakte.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Ilse Wagner en haar familie overleefde de Tweede Wereldoorlog niet, maar over haar is verder maar weinig bekend. In een achtdelige serie probeerdem drie podcastmakers haar leven te reconstrueren.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Adressen:&nbsp;Grevelingenstraat 11 I; President Steijnplantsoen 11 II (mei &rsquo;42).<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="665nt" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Dagboek A, 14 - 16 juni 1942, 19 juni 1942, 30 juni 1942 en 25 september 1942, 2e, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="27xoe" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek B, 20 juni 1942, in: Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="qm1et" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Audiodroom podcastproducties, <a href="https://weggegumd.nl/" target="_blank">Weggegumd: de zoektocht naar Ilse Wagner, de verdwenen vriendin van Anne Frank</a>, 2023.&nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="u87eq" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart I. Wagner.</cite></li>
	<li data-footnote-id="jq21j" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>&nbsp;SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart S.A. Wagner.</cite></li>
</ol>
</section>

Ilse Wagner was a classmate of Anne at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> &nbsp;She owned a ping-pong game, which was used by the club &#39;Kleine Beer minus 2&#39; (Little Dipper Minus Two)&nbsp;to which she belonged.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Ilse Wagner and her family did not survive the Second World War, but little else is known about her. In an eight-part series, three podcast makers tried to reconstruct her life.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Addresses:&nbsp;Grevelingenstraat 11 I; President Steijnplantsoen 11 II (May &rsquo;42).<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="665nt" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Diary Version A, 14 - 16 June 1942, 19 June 1942, 30 June 1942 and 25 September 1942, 2nd, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="27xoe" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version B, 20 June 1942, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="40qf0" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Audiodroom podcastproducties, <a href="https://weggegumd.nl/">Weggegumd: de zoektocht naar Ilse Wagner, de verdwenen vriendin van Anne Frank</a>, 2023.</cite></li>
	<li data-footnote-id="u87eq" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart I. Wagner.</cite></li>
	<li data-footnote-id="jq21j" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>&nbsp;SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart S.A. Wagner.</cite></li>
</ol>
</section>

Ilse Wagner was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Ilse Wagner was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Ilse Wagner

Isra&euml;l Carvalho was leraar Duits aan het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Carvalho gaf&nbsp;ook de klas van Anne Duits.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Hij adverteerde&nbsp;in&nbsp;oktober &#39;41&nbsp;als leraar Duits &lsquo;voor alle examens&rsquo;.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Zijn vrouw kwam in juli &rsquo;43 in Sobibor om.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Stadionweg 222 III, Amsterdam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-3" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="n0eou" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam 1941&ndash; 1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 290. Wordt door Anne aangeduid als: (een van de)&nbsp;9 leraren en leraressen. Anne Frank, Dagboek B, 21 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="kua6z" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>&nbsp;E-mail Jacqueline Sanders-van Maarsen, 4 september 2012.</cite></li>
	<li data-footnote-id="etfhk" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Het Joodsche Weekblad, 3 oktober 1941.</cite></li>
	<li data-footnote-id="44254" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-4-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart I. Carvalho.</cite></li>
</ol>
</section>

Isra&euml;l Carvalho was a teacher of German at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Carvalho also taught German to Anne&#39;s class.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> He advertised his services in October 1941 as a German teacher &#39;for all exams&#39;.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;His wife died in Sobibor in July 1943.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Stadionweg 222 III, Amsterdam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-3" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="n0eou" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam 1941&ndash; 1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 290. Anne refers to him as (one of) my teachers, 9 in all, 7 masters and 2 mistresses. Anne Frank, Diary Version B, 21 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty,&nbsp; London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="kua6z" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>&nbsp;E-mail Jacqueline Sanders-van Maarsen, 4 september 2012.</cite></li>
	<li data-footnote-id="etfhk" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Het Joodsche Weekblad, 3 oktober 1941.</cite></li>
	<li data-footnote-id="44254" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-4-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart I. Carvalho.</cite></li>
</ol>
</section>

Israël Carvalho was leraar Duits aan het Joods Lyceum.

Israël Carvalho was a teacher of German at the Jewish Lyceum.

Israël Carvalho

Jacob (Jaap) Meijer was historicus, schrijver<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;en geschiedenisleraar op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Anne Frank kreeg les van hem.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Hij bracht daar zijn leerlingen voor onder meer de Romeinen, de Grieken en de Assyri&euml;rs bij.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Meijer overleefde met zijn gezin Bergen-Belsen.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Hij herinnerde&nbsp;zich over Anne vooral haar vriendschap met Hanneli Goslar. Otto Frank schonk hem &lsquo;spoedig na het verschijnen&rsquo; een exemplaar van Het Achterhuis.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-3" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="3l9pv" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-1-3">c</a> <cite>Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag, Centraal archief van overledenen: Persoonskaart J. Meijer.</cite></li>
	<li data-footnote-id="jd7aj" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a> <cite>Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam 1941 &ndash; 1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 290.</cite></li>
	<li data-footnote-id="o796q" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Wordt door Anne aangeduid als: (een van de) 9 leraren en leraressen. Anne Frank, Dagboek B, 21 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="75zon" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Evelien Gans, Jaap en Ischa Meijer. Een joodse geschiedenis 1912 - 1956, Amsterdam: Bert Bakker, 2008,&nbsp;p. 459.</cite></li>
</ol>
</section>

Jacob (Jaap) Meijer was a historian, writer<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;and history teacher at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Anne Frank was taught by him.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;There he taught his pupils about&nbsp;the Romans, the Greeks and the Assyrians, among others.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Meijer and his family survived&nbsp;Bergen-Belsen.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;He remembered Anne&#39;s friendship with Hanneli Goslar. Otto Frank gave him a copy of The Secret Annex&nbsp;&quot;soon after it was published&quot;.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-3" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="3l9pv" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-1-3">c</a> <cite>Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag, Centraal archief van overledenen: Persoonskaart J. Meijer.</cite></li>
	<li data-footnote-id="jd7aj" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a> <cite>Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam 1941 &ndash; 1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 290.</cite></li>
	<li data-footnote-id="o796q" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne refers to him as (one of) my teachers, 9 in all, 7 masters and 2 mistresses. Anne Frank, Diary Version B, 21 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="75zon" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Evelien Gans, Jaap en Ischa Meijer. Een joodse geschiedenis 1912 - 1956, Amsterdam: Bert Bakker, 2008,&nbsp;p. 459.</cite></li>
</ol>
</section>

Jaap Meijer was geschiedenisleraar van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Jaap Meijer was Anne Frank's history teacher at the Jewish Lyceum.

Jaap Meijer

Jacques Kokernoot was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Hij ging in juni &rsquo;43 met een kindertransport vanuit Vught naar Westerbork.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;2e Jan Steenstraat 34, Amsterdam.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="0rfum" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum 1 maart &ndash; 17 juli 1942. Wordt door Anne aangeduid als: Kocernoot. Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="motri" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>J. de Moei, Joodse kinderen in het kamp Vught, Vught: Stichting Vriendenkring Nationaal Monument Vught, 1999, p. 45.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tp097" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 3023): Archiefkaart J. Kokernoot.</cite></li>
</ol>
</section>

Jacques Kokernoot was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;In June 1943, he went on a children&#39;s transport from Vught to Westerbork.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Address:&nbsp;2e Jan Steenstraat 34, Amsterdam.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="0rfum" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum 1 maart &ndash; 17 juli 1942. Anne refers to him as Kocernoot. Anne Frank, Diary Version A, 16 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="motri" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>J. de Moei, Joodse kinderen in het kamp Vught, Vught: Stichting Vriendenkring Nationaal Monument Vught, 1999, p. 45.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tp097" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 3023): Archiefkaart J. Kokernoot.</cite></li>
</ol>
</section>

Jacques Kokernoot was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Jacques Kokernoot was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Jacques Kokernoot

Johanna Biegel was lerares gymnasium<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;en secretaris &lsquo;Nederlandse Dalton-Vereeniging&rsquo;.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Juffrouw Biegel gaf&nbsp;biologie aan het Joods Lyceum<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;nadat ze was ontslagen bij het Barlaeus Gymnasium. Anne beschrijft een aanvaring met haar in het verhaaltje Een Biologie-les.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Anne geeft ook haar spreekwijze weer, met als verklaring dat juffrouw Biegel &lsquo;uit den&nbsp;Haag!&rsquo; is.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> &nbsp;Ze woonde&nbsp;pas vanaf maart &rsquo;41 in Den Haag.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Jacques Presser voerde&nbsp;haar in zijn&nbsp;De nacht der Girondijnen&nbsp;als &lsquo;juffrouw Wolfson&rsquo; ten tonele. Volgens Presser had&nbsp;ze gezworen zich niet uit Nederland weg te laten voeren. Ze maakte met vergif een einde aan haar leven.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-3" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Adressen: Amsterdam (1932-&rsquo;41); Den Haag (&rsquo;41-&rsquo;42); Jan Luykenstraat 41hs, Amsterdam (30 september 1942).<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-4" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="rhs4l" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-1-3">c</a>, <a href="#footnote-marker-1-4">d</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart J.H. Biegel.</cite></li>
	<li data-footnote-id="5upke" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Algemeen Adresboek voor de stad Amsterdam 1938, p. 1910.</cite></li>
	<li data-footnote-id="aq7hy" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Wordt door Anne aangeduid als: (een van) 9 leraren en leraressen. Anne Frank, Dagboek B, 21 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="f69fh" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Anne Frank, Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis, &quot;Een biologieles&quot;, 11 augustus 1943,&nbsp;in: Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="v3p0j" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Anne Frank, Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis, &quot;Mijn eerste Lyceum-dag&quot;, 11 augustus 1943,&nbsp;in: Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="jwfdr" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Peter Hermans, Niet voor de school, niet voor het leven. De joodse leerlingen en docenten van het Barlaeus Gymnasium 1940-1945, Amsterdam:&nbsp;Barlaeusgymnasium van Amsterdam, 2004, p. 39.</cite></li>
</ol>
</section>

Johanna Biegel was a &#39;gymnasium&#39; (grammar school)&nbsp;teacher&nbsp;<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;and secretary of the &lsquo;Nederlandse Dalton-Vereeniging&rsquo; (Dutch Dalton Association).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Miss Biegel taught biology at the Jewish Lyceum<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;after she was fired from the Barlaeus Gymnasium. Anne describes a run-in with her in the story &#39;A Biology Lesson&#39;.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Anne also reflects her manner of speaking, explaining that Miss Biegel is &#39;from The Hague!&#39;.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> &nbsp;She lived in The Hague only from March 1941.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;In his &#39;De nacht der Girondijnen&#39; (Night of the Girondines), Jacques Presser referred to her as &#39;Miss Wolfson&#39;. According to Presser, she had sworn not to let herself be taken away from the Netherlands. She ended her life with poison.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-3" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Addresses:&nbsp;Amsterdam (1932-1941); The Hague (1941-1942); Jan Luykenstraat 41hs, Amsterdam (30 September 1942).<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-4" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="rhs4l" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-1-3">c</a>, <a href="#footnote-marker-1-4">d</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart J.H. Biegel.</cite></li>
	<li data-footnote-id="5upke" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Algemeen Adresboek voor de stad Amsterdam 1938, p. 1910.</cite></li>
	<li data-footnote-id="aq7hy" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Referred to by Anne as (one of) my teachers, 9 in all, 7 masters and 2 mistresses. Anne Frank, Diary Version B, 21 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="f69fh" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Anne Frank, Tales and events from the Secret Annex, &quot;A Biology Lesson&quot;, 11 August 1943,&nbsp;in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="v3p0j" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Anne Frank, Tales and events from the Secret Annex, &quot;My First Day at the Lyceum&quot;, 11 August 1943,&nbsp;in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="jwfdr" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Peter Hermans, Niet voor de school, niet voor het leven. De joodse leerlingen en docenten van het Barlaeus Gymnasium 1940-1945, Amsterdam:&nbsp;Barlaeusgymnasium van Amsterdam, 2004, p. 39.</cite></li>
</ol>
</section>

Johanna Biegel was lerares en gaf biologie het Barlaeus Gymnasium en daarna aan het Joods Lyceum.

Johanna Biegel was a teacher who taught biology at the Barlaeus Gymnasium and then at the Jewish Lyceum.

Johanna Hermine Biegel

Jopie de Beer was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Amsteldijk 104hs, Amsterdam.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="a9lmu" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="jksc2" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart J. de Beer.</cite></li>
</ol>
</section>

&nbsp;

Jopie de Beer was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Amsteldijk 104hs, Amsterdam.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="a9lmu" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Diary Version A, 16 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="jksc2" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart J. de Beer.</cite></li>
</ol>
</section>

&nbsp;

Jopie de Beer was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Jopie de Beer was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Jopie de Beer

Josephina Monasch was&nbsp;gymnastieklerares van Anne Frank aan het Joods Lyceum in Amsterdam. Zij kwam daar in 1941 omdat zij als Joodse geen les meer mocht geven op het Barlaeus Gymnasium.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Ze gaf les aan de meisjes<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;en zorgde er voor dat Hanneli Goslar en Anne Frank in dezelfde klas en naast elkaar kwamen te zitten.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Na&nbsp;de bevrijding ging &nbsp;ze weer terug naar het Barleus.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a><a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Adressen: Van Eeghenstraat 52 huis, Amsterdam. Ze vertrok&nbsp;in 1967 naar Amstelveen.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-3" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="ifir7" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-1-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart J.M. Monasch.</cite></li>
	<li data-footnote-id="rmyd3" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>E-mail Jacqueline Sanders-van Maarsen, 4 september 2012.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ogcr4" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank, Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis, &quot;Mijn eerste Lyceum-dag&quot;, 11 augustus 1943, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="psos1" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Peter Hermans, Niet voor de school, niet voor het leven. De joodse leerlingen en docenten van het Barlaeusgymnasium 1940-1945, Amsterdam: Barlaeusgymnasium, 2004, p. 38.</cite></li>
	<li data-footnote-id="d72qg" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag, Centraal archief van overledenen: Persoonskaart J.M. Monasch.</cite></li>
</ol>
</section>

Josephina Monasch was Anne Frank&#39;s gym teacher at the Jewish Lyceum in Amsterdam. She went there in 1941 because as a Jew she was no longer allowed to teach at the Barlaeus Gymnasium (Grammar School).<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;She taught the girls<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;and made sure that Hanneli Goslar and Anne Frank were put in the same class and able to sit next to each other.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;After the liberation, she went back to Barleus.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> &nbsp;

Source personal data.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a><a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Addresses: Van Eeghenstraat 52 huis, Amsterdam. Ze vertrok&nbsp;in 1967 naar Amstelveen.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-3" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="ifir7" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-1-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart J.M. Monasch.</cite></li>
	<li data-footnote-id="rmyd3" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>E-mail Jacqueline Sanders-van Maarsen, 4 september 2012.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ogcr4" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank, Tales and events from the Secret Annex, &quot;My First Day at the Lyceum&quot;, 11 August 1943, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="psos1" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Peter Hermans, Niet voor de school, niet voor het leven. De joodse leerlingen en docenten van het Barlaeusgymnasium 1940-1945, Amsterdam: Barlaeusgymnasium, 2004, p. 38.</cite></li>
	<li data-footnote-id="d72qg" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag, Centraal archief van overledenen: Persoonskaart J.M. Monasch.</cite></li>
</ol>
</section>

Josephina Maria Monasch was gymnastieklerares van Anne Frank aan het Joods Lyceum in Amsterdam.

Josephina Maria Monasch was Anne Frank's gym teacher at the Jewish Lyceum in Amsterdam.

Josephina Maria Monasch

Leni Duijzend was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Na het eerste jaar aan het&nbsp;Joods Lyceum&nbsp;stapte ze over naar het Joods Montessori Lyceum. Eind mei &rsquo;43 dook&nbsp;ze onder. Na verloop van tijd kwam&nbsp;ze in het &ldquo;Pas-Op-kamp&rdquo; in de buurt van Nunspeet terecht. Toen ze daar wegens gevaar niet kon blijven, raakte ze in Elburg verzeild. Ze bleef&nbsp;daar tot het einde van de oorlog.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Haar grootvader van moeders kant was&nbsp;opperrabbijn A.S. Onderwijzer.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> De tweede voorletter komt in de offici&euml;le bevolkingsadministratie niet voor. Leni Duijzend was&nbsp;tijdens haar werkzame leven huisarts.

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Johannes Verhulststraat 189, Amsterdam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="jc1f2" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 15 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013</cite></li>
	<li data-footnote-id="7trjn" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Theo Coster, Klasgenoten van Anne Frank, Amsterdam: Carrera, 2009, p. 77, 115-116.</cite></li>
	<li data-footnote-id="xdp2e" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5422): Gezinskaart I-II A. Onderwijzer (1862).</cite></li>
	<li data-footnote-id="fit2m" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A. Duijzend (1893).</cite></li>
	<li data-footnote-id="sn7cc" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Email van Milly Schloss aan Teresien da Silva (Anne Frank Stichting), 20 maart 2019. &nbsp;</cite></li>
</ol>
</section>

Leni Duijzend was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> After the first year at the Jewish Lyceum, she transferred to the Jewish Montessori Lyceum. At the end of May 1943, she went into hiding. After some time she ended up in the &#39;Pas-Op-camp&#39;&nbsp;near Nunspeet. When she could not stay there due to danger, she ended up in Elburg. She stayed there until the end of the war.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Her maternal grandfather was Chief Rabbi A.S. Onderwijzer.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> The second initial does not appear in the official population records. Leni Duijzend was a general practitioner during her working life.

Source personal data.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Johannes Verhulststraat 189, Amsterdam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="jc1f2" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 15 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="7trjn" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Theo Coster, Klasgenoten van Anne Frank, Amsterdam: Carrera, 2009, p. 77, 115-116.</cite></li>
	<li data-footnote-id="xdp2e" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5422): Gezinskaart I-II A. Onderwijzer (1862).</cite></li>
	<li data-footnote-id="fit2m" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A. Duijzend (1893).</cite></li>
	<li data-footnote-id="sn7cc" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Email van Milly Schloss aan Teresien da Silva (Anne Frank Stichting), 20 maart 2019. &nbsp;</cite></li>
</ol>
</section>

Leni Duijzend was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Leni Duijzend was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Leni Duijzend

Leo Slager was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Daarvoor ging hij, net als Anne, naar de Zesde Montessorischool, maar zat daar niet bij haar in de klas.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>Anne noemt hem in haar dagboek.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Maasstraat 58 I, Amsterdam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="86p5l" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="63w1d" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_Montessori_I_002: Inschrijfboek Zesde Montessorischool 1932-1959.</cite></li>
	<li data-footnote-id="w3d7x" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="q32y8" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten (toegangsnurmmer 30238): Archiefkaart L. Slager.</cite></li>
</ol>
</section>

Leo Slager was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Before that he went to the Sixth Montessori School, like Anne, but was not in her class.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Anne wrote about him in her diary.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Maasstraat 58 I, Amsterdam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="86p5l" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Diary Version A, 16 June 1942, in: The Collected Works, transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="63w1d" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_Montessori_I_002: Inschrijfboek Zesde Montessorischool 1932-1959.</cite></li>
	<li data-footnote-id="7g3s0" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 16 June 1942, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="q32y8" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten (toegangsnurmmer 30238): Archiefkaart L. Slager.</cite></li>
</ol>
</section>

B_Montessori_I_001.019

Leo Slager, 1941

Leo Slager was klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Leo Slager was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Leo Slager

Leo Blom was een klasgenoot van&nbsp;Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Anne Frank noemt&nbsp;hem in haar dagboek.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Adressen:&nbsp;Gijsbrecht van Aemstelstraat 33hs.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="1dulp" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="h8b3f" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A,16 juni 1942, in: Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="zpw24" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag, Centraal archief van overledenen: Persoonskaart L.H.E. Blom.</cite></li>
</ol>
</section>

Leo Blom was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Anne wrote about him in her diary.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Addresses:&nbsp;Gijsbrecht van Aemstelstraat 33hs.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="1dulp" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Diary Version A, 16 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="c2ao8" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 16 June 1942, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="zpw24" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag, Centraal archief van overledenen: Persoonskaart L.H.E. Blom.</cite></li>
</ol>
</section>

Leo Blom was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Leo Blom was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Leo Blom

Miep Lobatto&nbsp;kwam uit een Portugees-joodse familie die in Amsterdam-Zuid woonde. Zij was een klasgenote van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Ze&nbsp;schreef&nbsp;in 2001 een epiloog bij Absent, het boek van Dienke Hondius over het Joods Lyceum in Amsterdam.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;

Net als haar broer Jaap dook zij in 1943 onder. In de eerste periode van haar onderduik&nbsp;werd zij ondergebracht op adressen in Heiloo, Alkmaar en Bergen, maar in de loop van 1944 kwam de toen 15-jarige Miep onder de grote rivieren terecht, eerst in Maastricht en later in Breda, waar ze op 29 oktober 1944 de bevrijding meemaakte.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;&nbsp;Adres: Johannes Verhulststraat 175, Amsterdam.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="o22er" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Dagboek A, 15-16 en 30 juni 1942, in:&nbsp;Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="88zc2" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam 1941-1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 266.</cite></li>
	<li data-footnote-id="2hwk0" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Zie verder: Loes Gompes,&nbsp;<a href="https://rozenbergquarterly.com/fatsoenlijk-land-de-onderduikers/" target="_blank">Fatsoenlijk land ~ De onderduikers</a>, Rozenburg Quarterly. Zie ook het <a href="http://getuigenverhalen.nl/interview/interview-ml-1" target="_blank">interview met Miep Gompes-Lobatto</a> op de website Getuigen Verhalen.</cite></li>
	<li data-footnote-id="n4zpr" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5422): Gezinskaart S. Lobatto; email Saskia Matheron, 10 oktober 2016</cite></li>
	<li data-footnote-id="j70u4" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5422): Gezinskaart S. Lobatto; email Saskia Matheron, 10 oktober 2016.</cite></li>
</ol>
</section>

Miep Lobatto came from a Portuguese Jewish family that lived in Amsterdam South. She was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;In 2001, she wrote an epilogue to Absent, Dienke Hondius&#39; book about the Jewish Lyceum in Amsterdam.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Like her brother Jaap, she went into hiding in 1943. In the first period of her hiding, she was housed at addresses in Heiloo, Alkmaar and Bergen, but in the course of 1944 the then 15-year-old Miep ended up in the southern part of the Netherlands, first in Maastricht and later in Breda, where she witnessed the liberation on 29 October 1944.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;&nbsp;Address: Johannes Verhulststraat 175, Amsterdam.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="o22er" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Diary Version A, 15-16 and 30 June 1942, in:&nbsp;The Collected Works; transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="88zc2" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam 1941-1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 266.</cite></li>
	<li data-footnote-id="enxfo" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Zie verder: Loes Gompes,&nbsp;<a href="https://rozenbergquarterly.com/fatsoenlijk-land-de-onderduikers/" target="_blank">Fatsoenlijk land ~ De onderduikers</a>, Rozenburg Quarterly. Zie ook het <a href="http://getuigenverhalen.nl/interview/interview-ml-1" target="_blank">interview met Miep Gompes-Lobatto</a> op de website Getuigen Verhalen</cite></li>
	<li data-footnote-id="ttwdn" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5422): Gezinskaart S. Lobatto; email Saskia Matheron, 10 oktober 2016</cite></li>
	<li data-footnote-id="j70u4" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5422): Gezinskaart S. Lobatto.</cite></li>
</ol>
</section>

Miep Lobatto was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Miep Lobatto was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Miep Lobatto

Martin&nbsp;Premsela was leraar Frans aan het Meisjeslyceum en het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Ook was hij be&euml;digd vertaler.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Voor uitgeverij Meulenhoff vetaalde hij o.a. Des hommes passer&egrave;nt&hellip; (En menschen gingen voorbij&hellip;) van Marcelle Capy. Hij gaf&nbsp;Anne Frank, Hanneli Goslar en Stella Lek een keer per week priv&eacute;les.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Een les met een spiekincident is beschreven in Annes verhaaltje Weet je nog?<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Overtoom 466 III, Amsterdam.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-3" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="rl0m1" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Gedenkboek ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het Gemeentelijke Lyceum voor Meisjes te Amsterdam en het afscheid van Dr Margrita J. Freie, als rectrix van deze school, Amsterdam, 1950, p. 33; Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods lyceum Amsterdam 1941 &ndash; 1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. &nbsp;291.</cite></li>
	<li data-footnote-id="m8kzd" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-2-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart M.J. Premsela.</cite></li>
	<li data-footnote-id="avvz2" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Dagboek Premsela, aangehaald in: Hondius, Absent, p. 80.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8hwfc" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Anne Frank, Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis, &quot;Weet je nog? Herinneringen aan mijn schooltijd in het Joods Lyceum&#39;&#39;, in:&nbsp;Verzameld werk,&nbsp;Amsterdam: Prometheus, 2013. Zie ook: Dagboek B, 21 juni 1942, in: Verzameld werk.</cite></li>
</ol>
</section>

Martin Jacob Premsela taught French at the Girls&#39; Lyceum and the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> He was also a sworn translator.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;He translated books for Meulenhoff publishers, including &#39;Des hommes passer&egrave;nt&hellip;&#39;&nbsp;by&nbsp;Marcelle Capy. He gave Anne Frank, Hanneli Goslar and Stella Lek private lessons once a week.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;A lesson with a cheating incident is described in Anne&#39;s story &#39;Do You Remember?&#39;.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Overtoom 466 III, Amsterdam.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-3" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="rl0m1" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Gedenkboek ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het Gemeentelijke Lyceum voor Meisjes te Amsterdam en het afscheid van Dr Margrita J. Freie, als rectrix van deze school, Amsterdam, 1950, p. 33; Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods lyceum Amsterdam 1941 &ndash; 1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. &nbsp;291.</cite></li>
	<li data-footnote-id="m8kzd" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-2-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart M.J. Premsela.</cite></li>
	<li data-footnote-id="avvz2" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Dagboek Premsela, aangehaald in: Hondius, Absent, p. 80.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8hwfc" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Anne Frank, Tales and events from the Secret Annex, &quot;Do You Remember? Memories of my schooldays at the Jewish Lyceum&#39;&#39;, in:&nbsp;The Collected Works; transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019. See also: Diary Version B, 21 June 1942, in: The Collected Works.</cite></li>
</ol>
</section>

Martin Premsela was leraar Frans aan het Meisjeslyceum en het Joods Lyceum.

Martin Jacob Premsela taught French at the Girls' Lyceum and the Jewish Lyceum.

Martin Premsela

Martin Jacob Premsela

Maurice (Theo) Coster was een klasgenoot van&nbsp;Anne Frank in de zesde klas van de Zesde Montessorischool<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;en de eerste klas van het&nbsp;Joods Lyceum.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Als onderduikkind koos&nbsp;hij de naam Theo. Deze naam gebruikte hij gedurende de rest van zijn leven.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Als Theo Coster schreef&nbsp;hij&nbsp;Klasgenoten van Anne Frank.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Adressen:&nbsp;Zuider Amstellaan 154, Amsterdam.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="ma38k" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie, reg. code A_Montessori_I_027: Ouderfonds Klasse A 1940-&#39;41.</cite></li>
	<li data-footnote-id="offpy" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mibz7" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Coster, Maurice: The Jerusalem Report, February 2, 2009, p. 40.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ey2zf" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Theo Coster, Klasgenoten van Anne Frank, Amsterdam: Carrera, 2009.</cite></li>
	<li data-footnote-id="szi8p" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942.</cite></li>
</ol>
</section>

Maurice (Theo) Coster was a classmate of Anne Frank in the sixth year at the Sixth Montessori School<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;and the first year of the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> As a child in hiding he chose the name Theo. He used this name for the rest of his life.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> &nbsp;As Theo Coster he wrote&nbsp;Klasgenoten van Anne Frank.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

&nbsp;Addresses:&nbsp;Zuider Amstellaan 154, Amsterdam.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="ma38k" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie, reg. code A_Montessori_I_027: Ouderfonds Klasse A 1940-&#39;41.</cite></li>
	<li data-footnote-id="offpy" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 16 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mibz7" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Coster, Maurice: The Jerusalem Report, February 2, 2009, p. 40.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ey2zf" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Theo Coster, Klasgenoten van Anne Frank, Amsterdam: Carrera, 2009. English translation: We all wore stars. Memories of Anne Frank fomr her classmates, New York, NY: Palgrave Macmillan, 2011.</cite></li>
	<li data-footnote-id="szi8p" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942.</cite></li>
</ol>
</section>

Maurice (Theo) Coster was een klasgenoot van Anne Frank op de Zesde Montessorischool en het Joods Lyceum.

Maurice ('Theo') Coster was a classmate of Anne Frank at the Sixth Montessori School and the Jewish Lyceum.

Theo Coster

Maurits (Mau) Goudeket was&nbsp;in 1945 bestuurslid van de Liberaal&nbsp;Joodse Gemeente&nbsp;(LJG) in Amsterdam. Hij ging&nbsp;na de vijfjarige HBS wis- en natuurkunde studeren. In zijn diensttijd bij de luchtdoelartillerie volgde&nbsp;hij een officiersopleiding.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Na zijn studie was&nbsp;hij assistent van een hoogleraar.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Op 23 oktober 1940 ondertekende&nbsp;hij een verklaring dat hij meer dan twee Joodse grootouders had.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Op 29 januari 1941 promoveerde&nbsp;hij op een scheikundig proefschrift.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Door de anti-Joodse maatregelen moest hij zijn betrekking verlaten en ging&nbsp;werken als docent aan het Joods Lyceum.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

Tijdens de bezetting dook&nbsp;hij apart van zijn vrouw en pasgeboren zoon onder, en raakte betrokken bij de illegaliteit.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

Het Nieuw Israelietisch Weekblad van 9 november 1945 plaatste een advertentie waarin het Verbond van liberaal-religieuze Joden oud-leden van de voormalige LJG opriep&nbsp;aan heroprichting mee te werken. Gegadigden konden&nbsp;zich melden bij Goudeket.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>&nbsp;Op 17 november 1945 stuurde Otto Frank hem een briefkaart waarin hij te kennen gaf&nbsp;dat te willen.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

In 1947 stuurde&nbsp;Otto Frank aan Goudeket, die dan op Cura&ccedil;ao woonde&nbsp;en werkte, een exemplaar van Het Achterhuis. Goudeket stuurde&nbsp;hem op 8 augustus 1947 een uitvoerige bedankbrief. Hij schreef&nbsp;daar ook in hoe jammer het is dat de nieuwe Amsterdamse LJG alweer erg in het ongerede was&nbsp;geraakt. Hij doelde daarmee op interne conflicten tussen verschillende betrokkenen.

Hij werd&nbsp;in 1960 aangesteld als rector bij een niet nader genoemd lyceum en ging&nbsp;in 1978 met pensioen.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Adressen:&nbsp;Haarlemmermeerstraat 53 III (1945); Amsterdam;<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-3" rel="footnote">[2]</a> Pietermaaiweg 100, Willemstad, Cura&ccedil;ao (1947);<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a> Frans van Mierisstraat 62hs, Amsterdam (1959).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-4" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="0w9q9" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Secretarie, Afdeling Militaire Zaken en rechtsvoorgangers, toegang 5182, inv. nr. 4480: Lotingsregister 1932 A &ndash; G, volgnr. 1878</cite></li>
	<li data-footnote-id="p1ur9" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-2-3">c</a>, <a href="#footnote-marker-2-4">d</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart M.Goudeket.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ieeto" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Afdeling Onderwijs en Rechtsvoorgangers, toegang 5191, inv. nr. 10831: Verklaring M. Goudeket, 23 oktober 1940.</cite></li>
	<li data-footnote-id="088v9" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Zie <a href="http://albumacademicum.uva.nl/" target="_blank">http://albumacademicum.uva.nl/</a> (geraadpleegd 7 juli 2020).</cite></li>
	<li data-footnote-id="pq68j" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum. Amsterdam: Vassallucci, 2001.</cite></li>
	<li data-footnote-id="qlthz" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Zie <a href="https://www.ljgamsterdam.nl/" target="_blank">https://www.ljgamsterdam.nl/</a> (geraadpleegd 7 juli 2020).</cite></li>
	<li data-footnote-id="m0co7" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Annonce, Nieuw Israelietisch Weekblad, 9 november 1945</cite></li>
	<li data-footnote-id="b26so" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Liberaal Joodse Gemeente, Amsterdam: Briefkaart (Plikart), O. Frank p/a N.V. Ned. Opekta Mij. aan M. Goudeket, 17 november 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yvds6" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>SAA, Gemeentelijk Pensioenbureau, toegang 5175, inv.nr. 1976: Pensioenkaart M. Goudeket.</cite></li>
	<li data-footnote-id="by85e" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_100: M. Goudeket aan Otto Frank, 8 augustus 1947.</cite></li>
</ol>
</section>

Maurits (Mau) Goudeket was a board member of the Liberal Jewish Congregation (LJG) in Amsterdam in 1945.

After the five-year HBS, he studied mathematics and physics. During his service in the anti-aircraft artillery, he attended an officer&#39;s training&nbsp;course.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;After his studies, he was an assistant to a professor.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;On 23 October 1940, he signed a declaration that he had more than two Jewish grandparents.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;On 29 January 1941, he received his doctorate for a chemistry dissertation.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Because of the anti-Jewish measures, he had to leave his job and went to work as a teacher at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

During the occupation, he went into hiding, separated from his wife and newborn son, and became involved in the underground.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

The Nieuw Israelietisch Weekblad of 9 November 1945 published an advertisement in which the Association of Liberal Religious Jews called on former members of the former LJG to help re-establish the LJG. Those interested could report to Goudeket.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>&nbsp;On 17 November 1945 Otto Frank sent him a postcard in which he stated that he was interested in doing so.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

In 1947 Otto Frank sent a copy of The Secret Annex to Goudeket, who at that time was living and working in Cura&ccedil;ao. Goudeket sent him an extensive letter of thanks on 8 August 1947. In it he also wrote how unfortunate it was that the new Amsterdam LJG had already fallen into disarray. He was referring to internal conflicts between various parties involved.

He was appointed rector of a high school (which one is not known) in 1960 and retired in 1978.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>

Scource personal data.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Addresses:&nbsp;Haarlemmermeerstraat 53 III (1945); Amsterdam;<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-3" rel="footnote">[2]</a> Pietermaaiweg 100, Willemstad, Cura&ccedil;ao (1947);<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a> Frans van Mierisstraat 62hs, Amsterdam (1959).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-4" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="0w9q9" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Secretarie, Afdeling Militaire Zaken en rechtsvoorgangers, toegang 5182, inv. nr. 4480: Lotingsregister 1932 A &ndash; G, volgnr. 1878</cite></li>
	<li data-footnote-id="p1ur9" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-2-3">c</a>, <a href="#footnote-marker-2-4">d</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart M.Goudeket.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ieeto" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Afdeling Onderwijs en Rechtsvoorgangers, toegang 5191, inv. nr. 10831: Verklaring M. Goudeket, 23 oktober 1940.</cite></li>
	<li data-footnote-id="088v9" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Zie <a href="http://albumacademicum.uva.nl/" target="_blank">http://albumacademicum.uva.nl/</a> (geraadpleegd 7 juli 2020).</cite></li>
	<li data-footnote-id="pq68j" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum. Amsterdam: Vassallucci, 2001.</cite></li>
	<li data-footnote-id="qlthz" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Zie <a href="https://www.ljgamsterdam.nl/" target="_blank">https://www.ljgamsterdam.nl/</a> (geraadpleegd 7 juli 2020).</cite></li>
	<li data-footnote-id="m0co7" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Annonce, Nieuw Israelietisch Weekblad, 9 november 1945</cite></li>
	<li data-footnote-id="b26so" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Liberaal Joodse Gemeente, Amsterdam: Briefkaart (Plikart), O. Frank p/a N.V. Ned. Opekta Mij. aan M. Goudeket, 17 november 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yvds6" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>SAA, Gemeentelijk Pensioenbureau, toegang 5175, inv.nr. 1976: Pensioenkaart M. Goudeket.</cite></li>
	<li data-footnote-id="by85e" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_100: M. Goudeket aan Otto Frank, 8 augustus 1947.</cite></li>
</ol>
</section>

Maurits Goudeket

Maurits Goudeket was leraar op het Joods Lyceum. Na de oorlog was hij enige tijd bestuurslid van de Liberaal Joodse Gemeente in Amsterdam.

Maurits Goudeket was a teacher at the Jewish Lyceum. After the war he was for some time a board member of the Liberal Jewish Congregation in Amsterdam.

Pim Pimentel was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Nicolaas Maesstraat 99b.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="n6v0a" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="d70tm" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag, Centraal archief van overledenen: Persoonskaart M.P. Pimentel.</cite></li>
</ol>
</section>

Pim Pimentel was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Nicolaas Maesstraat 99b.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="n6v0a" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Diary Version A, 16 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="d70tm" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag, Centraal archief van overledenen: Persoonskaart M.P. Pimentel.</cite></li>
</ol>
</section>

Pim Pimentel was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Pim Pimentel was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Pim Pimentel

Max Sluizer was aardrijkskundeleraar op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Anne kreeg les van hem.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Hij was aanvankelijk bedrijfsleider in een confectiefabriek en werd later leraar.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Sluizer trouwde in 1936 met de zangeres Dora Gerson. Ze werden met hun twee kinderen tijdens een vluchtpoging naar Zwitserland gearresteerd.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-2" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Adres: Wallandlaan 3, Blaricum.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-3" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="gj4zl" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>E-mail Jacqueline Sanders-van Maarsen, 4 september 2012. Wordt door Anne aangeduid als: de aardrijkskundeman. Anne Frank, Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis, &quot;Mijn eerste-Lyceum-dag&quot;, 11 augustus 1943, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013. Anne schaarde hem ook onder een van 9 leraren en leraressen. Dagboek B, 21 juni 1942, in Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mtfdx" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Dienke Hondius,&nbsp;Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam 1941 - 1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 291.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ltphy" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-3-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-3-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart M. Sluizer.</cite></li>
	<li data-footnote-id="q9mpk" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Zie <a href="https://www.joodsmonument.nl/person/473906" target="_blank">https://www.joodsmonument.nl/person/473906</a> (geraadpleegd april 2014).</cite></li>
	<li data-footnote-id="5qjz1" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Zie <a href="https://www.joodsmonument.nl/nl/page/150799/max-sluizer" target="_blank">https://www.joodsmonument.nl/nl/page/150799/max-sluizer</a> (geraadpleegd 10 oktober 2016).&nbsp;</cite></li>
</ol>
</section>

Max Sluizer was a geography teacher at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Anne was taught by him.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;He first worked as a manager in a clothing factory and later became a teacher.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Sluizer married the singer Dora Gerson in 1936. They were arrested with their two children during an escape attempt to Switzerland.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-2" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Address: Wallandlaan 3, Blaricum.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-3" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="gj4zl" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>E-mail Jacqueline Sanders-van Maarsen, 4 September 2012. Anne refers to him as the Geography teacher. Anne Frank, Tales and events from the Secret Annex, &quot;My First Day at the Lyceum&quot;, 11 August 1943, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019. Anne also included him in the group of 9 masters and mistresses. Diary Version B, 21 June 1942, in The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mtfdx" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Dienke Hondius,&nbsp;Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam 1941 - 1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 291.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ltphy" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-3-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-3-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart M. Sluizer.</cite></li>
	<li data-footnote-id="q9mpk" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Zie <a href="https://www.joodsmonument.nl/person/473906" target="_blank">https://www.joodsmonument.nl/person/473906</a> (geraadpleegd april 2014).</cite></li>
	<li data-footnote-id="5qjz1" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Zie <a href="https://www.joodsmonument.nl/nl/page/150799/max-sluizer" target="_blank">https://www.joodsmonument.nl/nl/page/150799/max-sluizer</a> (geraadpleegd 10 oktober 2016).&nbsp;</cite></li>
</ol>
</section>

Max Sluizer was aardrijkskundeleraar van Anne op het Joods Lyceum.

Max Sluizer was Anne's geography teacher at the Jewish Lyceum.

Max Sluizer

Nanny Blitz<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> was&nbsp;een klasgenoot&nbsp;van Anne Frank op het Joods&nbsp;Lyceum<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> en oud-gevangene van Bergen-Belsen.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> De familie Blitz stond&nbsp;op de zogenaamde Palestina-lijst. Hierop stonden&nbsp;Joden die om verschillende redenen uitstel van deportatie hadden gekregen en aan wie was beloofd dat zij in aanmerking zouden komen voor emigratie naar Palestina. Deze groep kwam in januari 1944 in het Sternlager van kamp Bergen-Belsen terecht, om te worden uitgewisseld met Duitse krijgsgevangenen en andere Duitsers in geallieerde gevangenschap. Uiteindelijk zou maar een zeer klein aantal van deze gevangenen daadwerkelijk worden uitgeruild. Het ging&nbsp;hier o.a. om &lsquo;Portugese Joden&rsquo; (die een vergeefse poging hadden ondernomen om te bewijzen dat zij raciaal van de Oost-Europese joden verschilden) en anderen die op grond van maatschappelijke positie of staatsburgerschap een uitzonderingspositie hadden gekregen: Joden met een paspoort van een neutrale staat, leden van de Joodse Raad en de zgn &lsquo;Barneveld Groep&rsquo;. In het geval van Nanny&rsquo;s vader hing&nbsp;zijn plaatsing op deze lijst vermoedelijk samen met zijn baan bij de Amsterdamse bank. In september 1943 kwamen zij op een aparte Palestina-lijst.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Eind november 1944 stierf&nbsp;Nanny&rsquo;s vader in Bergen-Belsen. Zijn familie verloor&nbsp;hierop de plek op de Palestina-lijst. Nanny&#39;s broer Bernard kwam in januari naar in Oranienburg terecht waar hij in maart 1945 omkwam. Hun moeder Helene wordt in januari gedeporteerd naar de zoutmijnen in Beendorf, en werd&nbsp;op 10 maart doorgestuurd naar Eideltedt. Daar stierf&nbsp;ze een dag na aankomst. Helmstedt-Beendorf was een Aussenlager van kamp Neuengamme. De ca. 2500 vrouwelijke gevangenen werkten in dit kamp voor de Duitse Lufwaffe aan de ondergrondse productie van munitie, vliegtuigonderdelen en V1 en V2 raketten. De gevangenen moesten ca. 425-465 meter onder de grond werken.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> Op 10 april 1945 werd Beendorf ontruimd. De gevangenen werden op een trein naar Hamburg gezet. Vrouwelijke gevangenen kwamen via een lange en verschrikkelijke treinreis door Duitsland (een groot aantal vrouwen kwam om van honger en dorst) in Hamburg aan, van waaruit zij over verschillende buitenkampen werden verdeeld. Nanette&rsquo;s moeder kwam terecht in buitenkamp Eidelstedt, waar zij een dag na aankomst overleed. De gevangenen die op dat moment nog in leven waren, wisten bijna allemaal op 1 mei mee te komen met een trein van het Rode Kruis die van Hamburg via Denemarken naar Zweden kwam.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

Nanny bleef&nbsp;in Bergen-Belsen en werd&nbsp;in op 5 december 1944&nbsp;overgeplaatst van het Sternlager naar het vrouwenkamp, waar ze Anne en Margot weer terugzag. Hoewel ze in een andere barak verbleef, ontmoette ze Anne en Margot een aantal keer. Vooral Margot was op dat moment al ernstig verzwakt.

Nanette Blitz herinnerde&nbsp;zich hierover:

<blockquote>&lsquo;Ik geloof dat ik Margot niet staande heb gezien. Dat ze daar lag. Anne heb ik omhelsd, maar Margot kan ik me staande niet herinneren, die was al helemaal verzwakt. En alles kromp in he, hersenen, magen, alle he, ze waren, ze was helemaal... en daar heb ik eigenlijk vrijwel niet mee gesproken. Die was al zo half weg, helemaal verzwakt... Maar Anne, daar heb ik wel mee gesproken, verschillende keren, en ik geloof iedere keer als ze kwam dan was, lag Margot daar in een barak,&nbsp;die was niet meer zo goed bij&rsquo;.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-2" rel="footnote">[3]</a></blockquote>

Ook vertelde&nbsp;ze dat ze Anne en Margot kort voor hun overlijden nog had&nbsp;gezien:

<blockquote>&#39;Toen ik Anne en Margot gevonden had in kamp 8, dat was het originele kamp 8, dat was toen een vrouwenkamp, [...] toen waren ze alle twee geraamtes en ik, ik weet van Anne dat ze in een deken gewikkeld was. Margot kan ik me niet herinneren of ze ook in een deken gewikkeld was, maar ze was ook al heel zwak, helemaal, nou ja, verteerd om zo te zeggen. En misschien was ze ook in een deken gewikkeld, de kleren waren onmogelijk om te dragen want die waren vol met luizen.&#39;<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-3" rel="footnote">[3]</a></blockquote>

Nanette Blitz overleefde&nbsp;Bergen-Belsen en keerde eerst terug naar Nederland. In oktober hoorde&nbsp;Otto Frank van Hanneli Goslar dat Nanny Anne en Margot nog in Bergen-Belsen had&nbsp;gezien. Hij schreef&nbsp;haar een briefje met de vraag of ze hem meer kon vertellen over zijn dochters. Op 31 oktober 1945 antwoordde&nbsp;ze hem vanuit het Provinciaal Ziekenhuis in Santpoort een beknopt verslag.&nbsp;Ze schreef&nbsp;dat ze Anne en Margot in januari 1945 nog in het Schonungsblock &ndash; de ziekenbarak- had&nbsp;gezien: &lsquo;Toen kwam er een grote verhuizing waarna ik hen niet meer gesproken heb, doch ik weet echter, van &rsquo;t meisje hier dat iemand hen in februari nog gesproken heeft.&#39;<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

Kort na haar brief kreeg&nbsp;Nanny bezoek van Otto Frank in het Provinciaals Ziekenhuis in Santpoort, waarbij zij hem hem verder over zijn dochters vertelde. Ook Annelore Daniel, &lsquo;het meisje&rsquo; waarover Nanny schreeft, lag&nbsp;op dat moment in het ziekenhuis en zij vulde&nbsp;het verhaal van Nanny verder aan.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

Nanny Blitz ging&nbsp;na de oorlog naar Engeland, waar ze haar latere echtgenoot John Konig leerde&nbsp;kennen. In 1953 trouwden zij en emigreerden na naar Brazili&euml;. Hier geeft Nanny Blitz regelmatig lezingen over de Holocaust. In 2015 publiceerde&nbsp;ze haar memoires in het Portugees.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a> In 2017 verscheen de Nederlandse vertaling.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-1" rel="footnote">[11]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Van Baerlestraat 58 huis, Amsterdam.<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-2" rel="footnote">[11]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="95t0a" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Zie&nbsp;<a href="http://Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Nanette_Blitz_Konig (geraadpleegd 18 augustus 2023)." target="_blank">https://en.wikipedia.org/wiki/Nanette_Blitz_Konig</a> (geraadpleegd 18 augustus 2023).</cite></li>
	<li data-footnote-id="825zg" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 15 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="125t9" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-3-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-3-3">c</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Getuigenarchief: Interview Nanette Konig-Blitz, 2 augustus 2012. Zie ook: Bas von Benda-Beckmann, Na het Achterhuis. Anne Frank en de andere onderduikers in de kampen, Amsterdam: Boom, 2020, p. 48, 54, 242-243, 255,257, 267, 313.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tj6va" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Zie hiervoor o.a. Katja Happe, Veel valse hoop. De Jodenvervolging in Nederland 1940-1945, Amsterdam: Atlas Contact, 2018, p. 281-284; Nikolaus Wachsmann, KL. Een geschiedenis van de naziconcentratiekampen, Amsterdam: De Bezige Bij, 2015, p. 469-472.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8jz96" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Zie:&nbsp;<a href="https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/geschichte/kz-aussenlager/aussenlagerliste/helmstedt-beendorf-frauen/">https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/geschichte/kz-aussenlager/aussenlagerliste/helmstedt-beendorf-frauen/</a>.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4yrkl" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Zie&nbsp;<a href="https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/geschichte/kz-aussenlager/aussenlagerliste/helmstedt-beendorf-frauen/">https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/geschichte/kz-aussenlager/aussenlagerliste/helmstedt-beendorf-frauen/</a> en <a href="https://www.joodsmonument.nl/nl/page/161487/helene-victoria-blitz-davids">https://www.joodsmonument.nl/nl/page/161487/helene-victoria-blitz-davids</a>.</cite></li>
	<li data-footnote-id="s07o7" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Blitz, Nanette: brief Nanette Blitz aan Otto Frank, 31 oktober 1945 (digitale kopie, origineel bij Anne Frank-Fonds, Bazel).</cite></li>
	<li data-footnote-id="8cr6z" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Zie ook: Von Benda-Beckmann, Na het Achterhuis, p. 267.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tcn33" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>Nanette Konig-Blitz,&nbsp;Eu sobrevivi ao holocausto : o comovente relato de uma das ultimas amigas vivas de Anne Frank,&nbsp;S&atilde;o Paulo: Universo dos Livores, 2015.</cite></li>
	<li data-footnote-id="726pq" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>Nanette Konig-Blitz, Ik overleefde de Holocaust, Amsterdam: Prometheus, 2017.&nbsp;Nanny Blitz is &eacute;&eacute;n van de vriendinnen van Anne Frank die wordt geportretteerd in: Janny van der Molen, Vergeet mij niet. Anne Franks vrienden en vriendinnen, Amsterdam: Ploegsma, 2022.</cite></li>
	<li data-footnote-id="m8um2" id="footnote-11"><a href="#footnote-marker-11-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-11-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart M.W. Blitz.</cite></li>
</ol>
</section>

Nanny Blitz<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> and former prisoner of Bergen-Belsen.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> The Blitz family was on the so-called Palestine list. This list included Jews who had been granted a deferral of deportation for various reasons and who had been promised that they would be considered for emigration to Palestine. This group ended up in the Sternlager of Bergen-Belsen camp in January 1944, to be exchanged with German prisoners of war and other Germans in Allied captivity. In the end, only a very small number of these prisoners would actually be exchanged. These included &#39;Portuguese Jews&#39; (who had made an unsuccessful attempt to prove that they were racially different from East European Jews) and others who had been given special treatment on the grounds of social position or citizenship: Jews with a passport from a neutral state, members of the Jewish Council and the so-called &#39;Barneveld Group&#39;. In the case of Nanny&#39;s father, his inclusion on this list was probably connected to his job at the Amsterdam bank. In September 1943 they were put on a separate Palestine list.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

At the end of November 1944, Nanny&#39;s father died in Bergen-Belsen. His family lost their place on the Palestine list as a result. Nanny&#39;s brother Bernard was taken to Oranienburg in January, where he died in March 1945. Their mother Helene was deported to the salt mines in Beendorf in January, and was sent on to Eideltedt on 10 March. There she died a day after arrival. Helmstedt-Beendorf was an &#39;Aussenlager&#39; of camp Neuengamme. The approximately 2,500 female prisoners worked in this camp for the German Luftwaffe on the underground production of ammunition, aircraft parts and V1 and V2 rockets. The prisoners had to work about 425-465 metres underground.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> On 10 April 1945, Beendorf was evacuated. The prisoners were put on a train to Hamburg. Female prisoners arrived in Hamburg after a long and terrible train journey through Germany (a large number of women died of hunger and thirst), from where they were spread out among various sub-camps. Nanette&#39;s mother ended up in the Eidelstedt sub-camp, where she died a day after arrival. Almost all of the prisoners who were still alive at the time managed to board a Red Cross train on 1 May that travelled from Hamburg via Denmark to Sweden.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

Nanny remained in Bergen-Belsen and was transferred from the &#39;Sternlager&#39; to the women&#39;s camp on 5 December 1944, where she saw Anne and Margot again. Although she was in a different block, she met Anne and Margot a number of times. Margot, in particular, was already seriously weakened by then.

Nanette Blitz recalled:

<blockquote>&quot;I don&#39;t think I saw Margot standing up. She was lying there. I hugged Anne, but I don&#39;t remember Margot standing, she was already completely weakened. And everything had shrunk, brains, stomachs, everything, they were, she was all... and I hardly ever spoke to her. She was already half gone, completely weakened... But Anne I did talk to, several times, and I think every time she came, Margot was lying there in a shed, she wasn&#39;t so well any more.&quot;<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-2" rel="footnote">[3]</a></blockquote>

She also said that she had seen Anne and Margot shortly before they died:

<blockquote>&quot;When I found Anne and Margot in Camp 8, that was the original Camp 8, which was then a women&#39;s camp, [...] they were both skeletons and I, I know about Anne that she was wrapped in a blanket. Margot I can&#39;t remember if she was also wrapped in a blanket, but she was also very weak, completely, well, consumed so to speak. And maybe she was wrapped in a blanket too, the clothes were impossible to wear because they were full of lice.&quot;<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-3" rel="footnote">[3]</a></blockquote>

Nanette Blitz survived Bergen-Belsen and first returned to the Netherlands. In October Otto Frank heard from Hanneli Goslar that Nanny had seen Anne and Margot in Bergen-Belsen. He wrote her a letter asking if she could tell him more about his daughters. On 31 October 1945, from the Provincial Hospital in Santpoort, she gave him a brief report. She wrote that she had seen Anne and Margot in January 1945 in the Schonungsblock &mdash; the infirmary block: &quot;Then there was a big move after which I did not speak to them anymore, but I know from the girl here that someone spoke to them in February.&quot;<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

Shortly after her letter, Nanny received a visit from Otto Frank at the Provincial Hospital in Santpoort, where she told him more about his daughters. Annelore Daniel, &#39;the girl&#39; Nanny mentioned, was also in the hospital at the time and she added to Nanny&#39;s story.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

After the war Nanny Blitz went to England, where she met her future husband John Konig. In 1953 they married and emigrated to Brazil. Nanny Blitz regularly gives lectures thereabout the Holocaust. In 2015 she published her memoirs in Portuguese.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a> The Dutch translation appeared in 2017.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-1" rel="footnote">[11]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Van Baerlestraat 58 huis, Amsterdam.<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-2" rel="footnote">[11]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="44h9w" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Zie&nbsp;<a href="http://Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Nanette_Blitz_Konig (geraadpleegd 18 augustus 2023)." target="_blank">https://en.wikipedia.org/wiki/Nanette_Blitz_Konig</a> (geraadpleegd 18 augustus 2023).</cite></li>
	<li data-footnote-id="825zg" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 15 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="125t9" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-3-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-3-3">c</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Getuigenarchief: Interview Nanette Konig-Blitz, 2 augustus 2012. Zie ook: Bas von Benda-Beckmann, Na het Achterhuis. Anne Frank en de andere onderduikers in de kampen, Amsterdam: Boom, 2020, p. 48, 54, 242-243, 255,257, 267, 313.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tj6va" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Zie hiervoor o.a. Katja Happe, Veel valse hoop. De Jodenvervolging in Nederland 1940-1945, Amsterdam: Atlas Contact, 2018, p. 281-284; Nikolaus Wachsmann, KL. Een geschiedenis van de naziconcentratiekampen, Amsterdam: De Bezige Bij, 2015, p. 469-472.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8jz96" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Zie:&nbsp;<a href="https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/geschichte/kz-aussenlager/aussenlagerliste/helmstedt-beendorf-frauen/">https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/geschichte/kz-aussenlager/aussenlagerliste/helmstedt-beendorf-frauen/</a>.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4yrkl" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Zie&nbsp;<a href="https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/geschichte/kz-aussenlager/aussenlagerliste/helmstedt-beendorf-frauen/">https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/geschichte/kz-aussenlager/aussenlagerliste/helmstedt-beendorf-frauen/</a> en <a href="https://www.joodsmonument.nl/nl/page/161487/helene-victoria-blitz-davids">https://www.joodsmonument.nl/nl/page/161487/helene-victoria-blitz-davids</a>.</cite></li>
	<li data-footnote-id="s07o7" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Blitz, Nanette: brief Nanette Blitz aan Otto Frank, 31 oktober 1945 (digitale kopie, origineel bij Anne Frank-Fonds, Bazel).</cite></li>
	<li data-footnote-id="8cr6z" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Zie ook: Von Benda-Beckmann, Na het Achterhuis, p. 267.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tcn33" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>Nanette Konig-Blitz,&nbsp;Eu sobrevivi ao holocausto : o comovente relato de uma das ultimas amigas vivas de Anne Frank,&nbsp;S&atilde;o Paulo: Universo dos Livores, 2015.</cite></li>
	<li data-footnote-id="726pq" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>Nanette Konig-Blitz, Ik overleefde de Holocaust, Amsterdam: Prometheus, 2017.&nbsp;Nanny Blitz is &eacute;&eacute;n van de vriendinnen van Anne Frank die wordt geportretteerd in: Janny van der Molen, Vergeet mij niet. Anne Franks vrienden en vriendinnen, Amsterdam: Ploegsma, 2022.</cite></li>
	<li data-footnote-id="m8um2" id="footnote-11"><a href="#footnote-marker-11-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-11-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart M.W. Blitz.</cite></li>
</ol>
</section>

Nanny Blitz was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum. Zij ontmoetten elkaar opnieuw in Bergen-Belsen.

Nanny Blitz was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum. They met again in Bergen-Belsen.

Nanny Konig - Blitz

Nanny van Praag Sigaar&nbsp;was een klasgenoot&nbsp;van Anne Frank op het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Van&nbsp;5 februari 1934&nbsp;tot&nbsp;13 juli 1935 zat&nbsp;ze op School No. 51, de kleuterafdeling van de Zesde Montessorischool.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Vervolgens bezocht&nbsp;ze van&nbsp;16 augustus 1935 tot&nbsp;16 augustus 1939 de Zesde, om daarna over te stappen naar de Eerste Montessorischool.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

In de collectie van het Joods Historisch Museum bevindt zich een schilderij van Nanny en haar broer.

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Frans van Mierisstraat 67hs, Amsterdam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="nqfw5" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Dagboek A, 15 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.&nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="l2p9p" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_Montessorischool_I_0001: Leerlingenregister school No. 51, volgnr. 282.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tf47z" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Montessorischool_I_0002: Leerlingenregister Zesde Montessorischool, volgnr. 127.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wosom" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart N. van Praag Sigaar.</cite></li>
</ol>
</section>

Nanny van Praag Sigaar&nbsp;was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;From&nbsp;5 February&nbsp;1934 to&nbsp;13 July&nbsp;1935 she attended School No. 51, the kindergarten of the Sixth Montessori School.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> After that, from&nbsp;16 August&nbsp;1935 until&nbsp;16 August&nbsp;1939 she attended the Sixth, before switching to the First Montessori School.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

There is a painting of Nanny and her brother in the collection of the Jewish Historical Museum.

Source personal data.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Frans van Mierisstraat 67hs, Amsterdam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="nqfw5" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, Amsterdam, Archief 181e (W.S.H. Elte), inv. nr. 2f: Absentenregister klas 1LII Joods Lyceum, 1 maart &ndash; 17 juli 1942; Anne Frank, Diary Version A, 15 June 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="l2p9p" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_Montessorischool_I_0001: Leerlingenregister school No. 51, volgnr. 282.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tf47z" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Montessorischool_I_0002: Leerlingenregister Zesde Montessorischool, volgnr. 127.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wosom" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart N. van Praag Sigaar.</cite></li>
</ol>
</section>

Nanny van Praag Sigaar was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum.

Nanny van Praag Sigaar was a classmate of Anne Frank at the Jewish Lyceum.

Nanny van Praag Sigaar

Philip Cohensius was conci&euml;rge van het Joods Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Aanvankelijk was hij schilder bij Publieke Werken.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Hoewel gegevens ontbreken, is de kans groot dat hij vanwege zijn Joodse afkomst uit gemeentedienst was&nbsp;ontslagen. Vervolgens werd&nbsp;hij &quot;concierge J Lyceum&quot;.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Hij hield het bewaard gebleven &quot;Absentenboek&quot; uit 1942 bij.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Onder oud-leerlingen waren de meningen over hem verdeeld: de een omschreef&nbsp;hem als een &quot;gentleman&quot;,<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> een ander als &quot;razend onaardig&quot;.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-3" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Adres:&nbsp;Da Costakade 33-II, Amsterdam (in augustus &#39;42 veranderd in Goeverneurkade).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-4" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="kb2wd" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Wordt door Anne omschreven als: de zogenaamde claviger.&nbsp;Anne Frank, Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis, &quot;Mijn eerste Lyceum-dag&quot;, 11 augustus 1943,&nbsp;in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="u71lr" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-2-3">c</a>, <a href="#footnote-marker-2-4">d</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart P. Cohensius.</cite></li>
	<li data-footnote-id="lu1vx" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Dienke Hondius,&nbsp;Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam 1941 - 1943, Amsterdam: Vasalucci, 2001, p. 11.</cite></li>
	<li data-footnote-id="aup18" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Hondius,&nbsp;Absent, p. 126.</cite></li>
	<li data-footnote-id="qop64" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Hondius,&nbsp;Absent, p. 161.</cite></li>
</ol>
</section>

Philip Cohensius was the caretaker of the Jewish Lyceum.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Before that he was a painter for Public Works.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Although details are sketchy, it is highly likely that he was fired by the council due to his Jewish descent. Afterwards he became &quot;caretaker J Lyceum&quot;.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;He maintained the preserved &quot;Absentenboek&quot; from 1942.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Among former pupils, opinions about him were divided: one described him as a &quot;gentleman&quot;,<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> another as &quot;really nasty&quot;.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-3" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Address:&nbsp;Da Costakade 33-II, Amsterdam (changed in August &#39;42 to Goeverneurkade).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-4" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="kb2wd" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne refers to him as: the caretaker.&nbsp;Anne Frank, Tales and events from the Secret Annex, &quot;My First Day at the Jewish Lyceum&quot;, 11 August 1943,&nbsp;in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="u71lr" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-2-3">c</a>, <a href="#footnote-marker-2-4">d</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart P. Cohensius.</cite></li>
	<li data-footnote-id="lu1vx" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Dienke Hondius,&nbsp;Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam 1941 - 1943, Amsterdam: Vasalucci, 2001, p. 11.</cite></li>
	<li data-footnote-id="aup18" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Hondius,&nbsp;Absent, p. 126.</cite></li>
	<li data-footnote-id="qop64" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Hondius,&nbsp;Absent, p. 161.</cite></li>
</ol>
</section>

Philip Cohensius was conciërge van het Joods Lyceum.

Philip Cohensius was the caretaker of the Jewish Lyceum.

1940 Duitsland bezet Nederland