De dag na zijn terugkomst gaat Otto weer naar de Prinsengracht 263. Of hij ook een blik werpt in het leeggehaalde Achterhuis meldt hij niet in zijn notitieboekje. In zijn dagboek noteert hij bij 12 juni: "Anne". Ze zou op deze dag 16 jaar oud geworden zijn. Ruim een maand later ontmoet Otto Lien Brilleslijper. Zij vertelt hem over de dood van Anne en Margot in het concentratiekamp Bergen-Belsen. Een inktzwarte dag voor Otto.

Op 3 juni 1945 werd Otto Frank vanuit Arnhem met de auto via Utrecht en Rotterdam naar Amsterdam gebracht. &#39;s avonds om half tien kwam Otto aan bij Jan en Miep Gies op de Hunzestraat 25. Daar hoorde hij dat zowel Victor Kugler als Johannes Kleiman de oorlog hadden overleefd.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Miep ging na de aankomst van Otto direct naar Kleiman, waarop Kleiman en zijn vrouw naar de&nbsp;Hunzestraat&nbsp;kwamen.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Ook Lotte Kaletta kwam naar de Hunzestraat. Otto noteerde in zijn boekje: &lsquo;Wat een vreugde ons weer te zien en hoeveel leed! Een steen van het hart, dat allen er zijn.&rsquo;<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Kugler staat in het notieboekje tussen aanhalingstekens. Hij woonde in Hilversum&nbsp;dus mogelijk was hij er in&nbsp;persoon niet bij.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-3" rel="footnote">[1]</a>

De volgende dag, op 4 juni 1945, schreef Otto in zijn agenda &quot;kantoor&quot; en bezocht hij dus waarschijnlijk het kantoor aan de Prinsengracht.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Mogelijk bezocht hij toen ook voor het eerst weer het Achterhuis.

In Amsterdam zette Otto zijn zoektocht naar Anne en Margot voort, maar lange tijd kreeg hij geen nieuws. Zo schreef hij op 8 juni aan zijn moeder: &lsquo;Ik schrijf hier vanuit mijn kantoor en het is allemaal als een akelige droom, ik kan de werkelijkheid nog niet bevatten...Waar [de kinderen] zijn, weet ik niet, maar ik denk voortdurend aan hen.&rsquo;<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Op 9 juni meldde Otto zich weer bij de Vreemdelingendienst van de Amsterdamse politie.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

Op 18 juli&nbsp;1945 kreeg Otto uiteindelijk zijn tweede grote slag te verduren. Bij het doornemen van een lijst van het Rode Kruis zag hij de namen van zijn twee dochters met daarachter een kruis, wat betekende dat ze waren omgekomen. Niet lang daarna kreeg hij van Miep Gies het dagboek van zijn dochter, dat zij maandenlang voor Anne had bewaard.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

<div style="text-align:start">
<div>
<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="j5rsy" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-1-3">c</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne&nbsp;Frank Collectie (AFC), Otto Frank Archief (OFA)&nbsp;reg. code OFA_002: Agenda Otto Frank 1945, 3 juni.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hcram" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Kleiman: Mededeling J. v.d. Broek-Kleiman, 17 april 2009.</cite></li>
	<li data-footnote-id="snkep" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code OFA_002: Agenda Otto Frank 1945, 4 juni.</cite></li>
	<li data-footnote-id="c3o9u" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Origineel citaat: &lsquo;Ich schreibe hier im B&uuml;ro, es ist alles wie ein schwerer Traum. Ich kann mich in der Wirklichkeit noch nicht zurecht finden [&hellip;] Wo sie sind, weiss ich nicht und die Gedanke an sie verl&auml;sst mich nicht.&rsquo; Familiearchief Anne Frank-Fonds, Bazel, Alice Frank-Stern, AlF_corr_10_0029, Otto Frank aan Alice Frank-Stern 8 juni 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tecug" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Archief van de Politie, toegangsnummer 5225, inv. nr. 3929: Vreemdelingenkaart Otto H. Frank.</cite></li>
	<li data-footnote-id="srnp3" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Bas von Benda Beckmann, Na het Achterhuis. Anne Frank en de andere onderduikers in de kampen,&nbsp;Amsterdam: Querido, 2020, p. 310.</cite></li>
</ol>
</section>
</div>
</div>

On 3 June 1945, Otto Frank was brought from Arnhem to Amsterdam by car via Utrecht and Rotterdam. At half past nine in the evening, Otto arrived at the house of Jan and Miep Gies at 25 Hunzestraat, where he learned that both Victor Kugler and Johannes Kleiman had survived the war.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> After Otto&#39;s arrival, Miep went straight to Kleiman, whereupon Kleiman and his wife came to Hunzestraat.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Lotte Kaletta also came to Hunzestraat. Otto noted in his booklet: &quot;What a joy to see us again and how much suffering! A huge relief that everyone was there.&quot;<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a> Kugler is in inverted commas in the notebook. He lived in Hilversum so possibly he was not there in person.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-3" rel="footnote">[1]</a>

The next day, on 4 June 1945, Otto wrote &quot;office&quot; in his diary, so he probably visited the office on Prinsengracht.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> It is possible that this was also when he visited the Secret Annexe again for the first time.

In Amsterdam, Otto continued his search for Anne and Margot, but for a long time he received no news. On 8 June, for example, he wrote to his mother: &quot;I am writing here from my office and it is all like a grim dream, I cannot yet grasp reality...Where [the children] are, I do not know, but I think of them constantly.&quot;<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

On 9 June, Otto reported back to the Amsterdam police&nbsp;Aliens Department.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

On 18 July 1945, Otto suffered his second major blow. Looking through a Red Cross list, he saw the names of his two daughters with a cross behind them, which meant they had perished. Not long after, Miep Gies gave him his daughter&#39;s diary, which she had kept for Anne for months.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

<div style="text-align:start">
<div>
<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="j5rsy" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-1-3">c</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne&nbsp;Frank Collectie (AFC), Otto Frank Archief (OFA)&nbsp;reg. code OFA_002: Agenda Otto Frank 1945, 3 juni.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hcram" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Kleiman: Mededeling J. v.d. Broek-Kleiman, 17 april 2009.</cite></li>
	<li data-footnote-id="snkep" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code OFA_002: Agenda Otto Frank 1945, 4 juni.</cite></li>
	<li data-footnote-id="c3o9u" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Origineel citaat: &lsquo;Ich schreibe hier im B&uuml;ro, es ist alles wie ein schwerer Traum. Ich kann mich in der Wirklichkeit noch nicht zurecht finden [&hellip;] Wo sie sind, weiss ich nicht und die Gedanke an sie verl&auml;sst mich nicht.&rsquo; Familiearchief Anne Frank-Fonds, Bazel, Alice Frank-Stern, AlF_corr_10_0029, Otto Frank aan Alice Frank-Stern 8 juni 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tecug" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Archief van de Politie, toegangsnummer 5225, inv. nr. 3929: Vreemdelingenkaart Otto H. Frank.</cite></li>
	<li data-footnote-id="srnp3" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Bas von Benda Beckmann, Na het Achterhuis. Anne Frank en de andere onderduikers in de kampen,&nbsp;Amsterdam: Querido, 2020, p. 310.</cite></li>
</ol>
</section>
</div>
</div>

Hunzestraat 25hs, Amsterdam.

<ul>
	<li>Jan Gies stond&nbsp;op dit adres al vanaf 4 december 1940 ingeschreven.&nbsp;</li>
	<li>Miep stond&nbsp;hier van 16 juli 1941 tot 1 juni 1946 ingeschreven.</li>
	<li>Dit was Mieps eerste adres na de pleegouderlijke woning. Volgens haar Herinneringen woonde&nbsp;ze hier ongehuwd met Jan samen.&nbsp;Zij woonden hier in bij Henderina Stoppelman-van der Reis. Haar man was in mei 1940 in Engeland terecht gekomen en zij verhuurde&nbsp;daarom kamers.&nbsp;</li>
	<li>Otto Frank had&nbsp;hen op de advertentie gewezen waarin huurders voor deze gemeubileerde kamers werden gevraagd.</li>
	<li>Op 3 juni 1945 kwam&nbsp;Otto Frank aan op de Hunzestraat 25.</li>
	<li>Op 9-10 juni 1945 verhuisde&nbsp;Otto Frank samen met Jan en Miep Gies naar Hunzestraat 120, de woning van Jan Gies&#39; zus Fenna Gies.</li>
</ul>

Hunzestraat 25hs, Amsterdam.

<ul>
	<li>Jan Gies was registered at this address from&nbsp;4 December 1940.</li>
	<li>Miep was registered here from 16 July 1941 to 1 June 1946.</li>
	<li>This was Miep&#39;s first address after her foster parents&#39; home. According to her memoir&nbsp;Herinneringen, she lived here unmarried with Jan. They lived here with Henderina Stoppelman-van der Reis. Her husband had gone to England in May 1940, so she rented out rooms.</li>
	<li>Otto Frank had pointed them to the advertisement looking for tenants for these furnished rooms.</li>
	<li>On 3 June 1945, Otto Frank arrived at 25 Hunzestraat.</li>
	<li>On 9-10 June 1945, Otto Frank moved with Jan and Miep Gies to Hunzestraat 120, the home of Jan Gies&#39; sister Fenna Gies.</li>
</ul>

Van 16 juli 1941 tot 1 juni 1946&nbsp;stond&nbsp;Hermine (Miep) Santrouschitz ingeschreven op Hunzestraat 25hs, Amsterdam.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Dit was Mieps eerste adres na de pleegouderlijke woning. Volgens haar Herinneringen woonde&nbsp;ze hier ongehuwd samen met Jan&nbsp;Gies.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Zij woonen hier in bij Henderina Stoppelman-van der Reis.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Haar man was in mei 1940 in Engeland terecht gekomen en zij verhuurde&nbsp;daarom kamers. Miep <a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Otto Frank had&nbsp;hen op de advertentie gewezen waarin huurders voor deze gemeubileerde kamers werden gevraagd.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

Jan Gies stond&nbsp;op dit adres al vanaf 4 december 1940 ingeschreven.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>&nbsp;Mevrouw Stoppelman correspondeerde&nbsp;via het Rode Kruis met haar man in London. Vanaf 6 september 1942 schreef&nbsp;ze als afzender bij haar naam: &quot;p/a J. Gies, Hunzestraat No 25 huis&quot;.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>&nbsp;Op 4 september 1943 schreef&nbsp;Max Stoppelman aan zijn vader in London: &quot;Pakketjes adresseeren aan Gies, anders gaan ze verloren.&quot;<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>&nbsp;Op 1 juli 1943 schreef&nbsp;mevrouw Stoppelman aan haar man met als afzender &quot;Mevr J. Gies vd Reis&quot;.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>&nbsp;

Mevrouw Stoppelman ging&nbsp;in de loop van 1942 ook onderduiken. Een zoon van de familie waar ze verbleef, was&nbsp;student en dook&nbsp;rond oktober-november 1942 op zijn beurt onder bij Jan en Miep in de Hunzestraat.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="gwnpc" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Persoonskaarten (toegangsnummer 30408):&nbsp;Persoonskaart H. Santrouschitz.</cite></li>
	<li data-footnote-id="y0f0n" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Miep Gies &amp; Alison Leslie Gold, Herinneringen aan Anne Frank. Het verhaal van Miep Gies, de steun en toeverlaat van de familie Frank in het Achterhuis, Amsterdam: Bert Bakker, 1987, p. 60.</cite></li>
	<li data-footnote-id="h3v8a" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten, inv. nr 138:&nbsp;Woningkaart Hunzestraat 25.</cite></li>
	<li data-footnote-id="epkv3" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Gies &amp; Leslie Gold, Herinneringen aan Anne Frank, p&nbsp; 59. Mevrouw Stoppelman heet hier mevrouw Samson.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yoroc" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Getuigenarchief, Miep Gies:&nbsp;Interview door Wouter van der Sluis en Janrense Boonstra, 1992, deel 2, p. 4.</cite></li>
	<li data-footnote-id="eegzc" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart J.A. Gies.</cite></li>
	<li data-footnote-id="d2b6j" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Priv&eacute;bezit A.S. Cohen: Correspondentieformulier Rode Kruis nr. 179663.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wacpf" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Priv&eacute;bezit A.S.&nbsp;Cohen: Corresponentieformulier Rode Kruis, nr. 26102/43, achterzijde.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wgvdo" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>Priv&eacute;bezit A.S. Cohen: Correspondentieformulier nr. 285603.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ksp06" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Santrouschitz:&nbsp;Transcriptie interview Dienke Hondius, 1989, p. 11. De naam van deze jongen is niet met zekerheid bekend. Mogelijk heette hij Kuno van der Horst.</cite></li>
</ol>
</section>

From 16 July 1941 to 1 June 1946, Hermine (&#39;Miep&#39;) Santrouschitz was registered at Hunzestraat 25hs, Amsterdam.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> This was Miep&#39;s first address after the foster parents&#39; home. According to her Herinneringen, she lived here unmarried together with Jan Gies.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> They lived here with Henderina Stoppelman-van der Reis.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Her husband had gone to England in May 1940, so she rented out rooms.&nbsp;<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Otto Frank had pointed out&nbsp;the advertisement to them looking for tenants for these furnished rooms.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

Jan Gies had been registered at this address since 4 December 1940.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> Mrs Stoppelman corresponded with her husband in London through the Red Cross. From 6 September 1942, she wrote as sender next to her name: &quot;c/o&nbsp;J. Gies, Hunzestraat No 25 house&quot;.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a> On 4 September 1943, Max Stoppelman wrote to his father in London: &quot;Address parcels to Gies, otherwise they will be lost.&quot;<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a> On 1 July 1943, Mrs Stoppelman wrote to her husband with &quot;Mrs J. Gies vd Reis&quot; as the sender .<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>

Mrs Stoppelman also went into hiding during 1942. A son of the family where she stayed was a student and in turn went into hiding with Jan and Miep in Hunzestraat around October-November 1942.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="gwnpc" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Persoonskaarten (toegangsnummer 30408):&nbsp;Persoonskaart H. Santrouschitz.</cite></li>
	<li data-footnote-id="y0f0n" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Miep Gies &amp; Alison Leslie Gold, Herinneringen aan Anne Frank. Het verhaal van Miep Gies, de steun en toeverlaat van de familie Frank in het Achterhuis, Amsterdam: Bert Bakker, 1987, p. 60.</cite></li>
	<li data-footnote-id="h3v8a" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten, inv. nr 138:&nbsp;Woningkaart Hunzestraat 25.</cite></li>
	<li data-footnote-id="epkv3" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Gies &amp; Leslie Gold, Herinneringen aan Anne Frank, p&nbsp; 59. Mevrouw Stoppelman heet hier mevrouw Samson.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yoroc" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Getuigenarchief, Miep Gies:&nbsp;Interview door Wouter van der Sluis en Janrense Boonstra, 1992, deel 2, p. 4.</cite></li>
	<li data-footnote-id="eegzc" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238):&nbsp;Archiefkaart J.A. Gies.</cite></li>
	<li data-footnote-id="d2b6j" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Priv&eacute;bezit A.S. Cohen: Correspondentieformulier Rode Kruis nr. 179663.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wacpf" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Priv&eacute;bezit A.S.&nbsp;Cohen: Corresponentieformulier Rode Kruis, nr. 26102/43, achterzijde.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wgvdo" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>Priv&eacute;bezit A.S. Cohen: Correspondentieformulier nr. 285603.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ksp06" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Santrouschitz:&nbsp;Transcriptie interview Dienke Hondius, 1989, p. 11. De naam van deze jongen is niet met zekerheid bekend. Mogelijk heette hij Kuno van der Horst.</cite></li>
</ol>
</section>

Miep Santrouschitz en Jan Gies wonen samen na hun huwelijk

Na hun huwelijk op 16 juli 1946 woonden Miep Santrouschitz en Jan Gies samen.

After their marriage on July 16, 1946, Miep Santrouschitz and Jan Gies lived together.

Terugreis Otto Frank: terug in Amsterdam

Op 3 juni 1945 kwam Otto Frank terug in Amsterdam bij zijn vrienden Jan en Miep Gies. Vandaaruit ging hij opzoek naar zijn dochters. Op 18 juli kreeg hij het nieuws dat zijn dochters waren omgekomen in Bergen-Belsen. Snel daarna kreeg hij van Miep Gies het dagboek van zijn dochter Anne.

On 3 June 1945, Otto Frank returned to Amsterdam to his friends Jan and Miep Gies. From there he went in search of his daughters. On 18 July, he received the news that his daughters had perished in Bergen-Belsen. Soon after, Miep Gies gave him his daughter Anne's diary.

Woning aangeboden.

Woning Hunzestraat aangeboden.

Woning Jan en Miep Gies, Hunzestraat 25, Amsterdam

De Rivierenbuurt is een in het oosten van het Amsterdamse stadsdeel Zuid gelegen buurt, die wordt begrensd door de Amstelrivier in het oosten, de Boerenwetering in het westen, het Amstelkanaal in het noorden, en de Zuidelijke Wandelweg in het zuiden. Het maakt deel uit van Plan Zuid, een stedenbouwkundig plan voor Amsterdam-Zuid, dat in het begin van de 20e eeuw werd ontworpen door de architect H.P Berlage.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Plan Zuid bestond uit drie delen: de Apollobuurt en de Stadionbuurt, gericht op welgestelden, middenklasse en arbeidersklasse, en de Rivierenbuurt, gericht op de middenklasse. Ook een groot deel van de buurt Nieuwe Pijp behoort tot het Plan Zuid. In het stedenbouwkundig plan was bedacht dat drie hoofdstraten (de Amstellanen) de buurt in een Y-vorm zouden doorsnijden, en samen zouden komen op het Dani&euml;l Willinkplein, een vernoeming naar de Nederlandse schrijver Dani&euml;l Willink (1676-1722).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Dit waren de Amstellaan (na de oorlog werd dit de Stalinlaan en in 1956, na de Russische inval in Hongarije, gewijzigd in Vrijheidslaan), Noorder Amstellaan (nu Churchill-laan) en Zuider Amstellaan (nu Rooseveltlaan).<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> De overige straatnamen in de buurt werden vernoemd naar Nederlandse rivieren.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

De woningen in de Rivierenbuurt oefenden vanaf het begin&nbsp;van de jaren dertig grote aantrekkingskracht uit op Joodse Amsterdammers uit de middenklasse. Qua grootte en voorzieningen staken zij bijzonder gunstig af tegen de kleine, slechte woningen in de overbevolkte Jodenbuurt rond het Waterlooplein. Toch was er in de jaren dertig&nbsp;veel&nbsp;leegstand, en daardoor streken ook veel Duitse Joden die vanuit nazi-Duitsland naar Nederland vluchtten, hier neer, waaronder ook de families Frank en Van Pels en een aantal van hun vrienden en kennissen. De immigranten voelden zich thuis in deze buurt met de vele geloofsgenoten. Uiteindelijk woonde in 1940 zo&#39;n 40% van de in Amsterdam wonende Joden in dit deel van de stad.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="paafj" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Zie&nbsp;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Plan_Zuid" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Plan_Zuid</a> (geraadpleegd 19 november 2022).</cite></li>
	<li data-footnote-id="snfsd" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Het Dani&euml;l Willinkplein werd kort na de oorlog, naar aanleiding van de overwinning van de Geallieerden, omgedoopt tot Victorieplein; zie&nbsp;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Victorieplein_(Amsterdam)" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Victorieplein_(Amsterdam)</a> (geraadpleegd 19 november 2022).</cite></li>
	<li data-footnote-id="hk7av" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Zie <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Amstellanen" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Amstellanen</a> (geraadpleegd 19 ovember 2022).</cite></li>
	<li data-footnote-id="xk4k5" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>Zie&nbsp;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Rivierenbuurt_(Amsterdam)" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Rivierenbuurt_(Amsterdam)</a> (geraadpleegd 19 november 2022).</cite></li>
</ol>
</section>

The Rivierenbuurt is a neighbourhood located in the east of Amsterdam&#39;s Zuid district, bounded by the Amstel River to the east, the Boerenwetering to the west, the Amstel Canal to the north, and the Zuidelijke Wandelweg to the south. It is part of Plan Zuid, an urban development plan for Amsterdam South designed by architect H.P Berlage in the early 20th century.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Plan Zuid consisted of three parts: the Apollobuurt and Stadionbuurt, aimed at the well-to-do, middle and working classes, and the Rivierenbuurt, aimed at the middle classes. A large part of the Nieuwe Pijp neighbourhood was also part of&nbsp;Plan Zuid. The urban plan envisaged that three main streets (the Amstellanen) would cut through the neighbourhood in a Y-shape, converging on Dani&euml;l Willinkplein, named after the Dutch writer Dani&euml;l Willink (1676-1722).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> These were Amstellaan (after the war this became Stalinlaan and in 1956, after the Russian invasion of Hungary, changed to Vrijheidslaan), Noorder Amstellaan (now Churchilllaan) and Zuider Amstellaan (now Rooseveltlaan).<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> The other street names in the neighbourhood were named after Dutch rivers.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

The houses in the Rivierenbuurt exerted great attraction on middle-class Jewish Amsterdammers from the early 1930s. In terms of size and amenities, they contrasted particularly favourably with the small, poor houses in the overcrowded Jewish quarter around Waterlooplein. Nevertheless, there was a lot of vacancy in the 1930s, and as a result, many German Jews who fled to the Netherlands from Nazi Germany also settled here, including the Frank and Van Pels families and some of their friends and acquaintances. The immigrants felt at home in this neighbourhood with its many fellow Jews. Eventually, by&nbsp;1940, around 40 per cent of the Jews living in Amsterdam lived in this part of the city.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="paafj" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Zie&nbsp;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Plan_Zuid" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Plan_Zuid</a> (geraadpleegd 19 november 2022).</cite></li>
	<li data-footnote-id="snfsd" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Het Dani&euml;l Willinkplein werd kort na de oorlog, naar aanleiding van de overwinning van de Geallieerden, omgedoopt tot Victorieplein; zie&nbsp;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Victorieplein_(Amsterdam)" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Victorieplein_(Amsterdam)</a> (geraadpleegd 19 november 2022).</cite></li>
	<li data-footnote-id="hk7av" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Zie <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Amstellanen" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Amstellanen</a> (geraadpleegd 19 ovember 2022).</cite></li>
	<li data-footnote-id="xk4k5" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>Zie&nbsp;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Rivierenbuurt_(Amsterdam)" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Rivierenbuurt_(Amsterdam)</a> (geraadpleegd 19 november 2022).</cite></li>
</ol>
</section>

Rivierenbuurt

De Rivierenbuurt is een in het oosten van het Amsterdamse stadsdeel Zuid gelegen buurt waar zich vanaf de jaren dertig veel Joodse inwoners hebben gevestigd.

The Rivierenbuurt is a neighbourhood located in the east of Amsterdam's Zuid district where many Jewish residents settled from the 1930s onwards.

Onder verblijf wordt verstaan een plek om te wonen en/of te werken, tijdelijk of permanent.

Accommodation refers to a place in which to live and/or work, either temporarily or permanently.

Verblijf

Verblijf is een plek om te wonen en/of te werken, tijdelijk of permanent.

Accommodation is a place in which to live and/or work, either temporarily or permanently.

Hier woonden van Jan en Miep Gies van juli 1941 tot juni 1945.

Jan and Miep Gies lived here from July 1941 to June 1945.

Charlotte Kaletta was de vriendin van Fritz Pfeffer.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Zij kwam&nbsp;op 29 december 1938 via Oldenzaal per trein naar Nederland, en ging&nbsp;op 30 januari 1939 terug naar Berlijn. Op 30 maart 1939 kwam&nbsp;ze via Zevenaar opnieuw naar Nederland. Van 19 juni tot 1 juli verbleef&nbsp;ze in Brussel, en kwam&nbsp;terug via Roosendaal.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Als gevolg van de Neurenberger wetten kon&nbsp;ze in Duitsland niet met Fritz Pfeffer trouwen. In Nederland kon&nbsp;dat ook niet vanwege een internationaal verdrag uit 1902.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> In 1953 besloot&nbsp;de Berlijnse Senator f&uuml;r Justiz de onmogelijk gemaakte huwelijken met terugwerkende kracht als rechtsgeldig te erkennen. In het geval van Charlotte Kaletta werd de huwelijksdatum vastgesteld op 31 mei 1937.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;

In augustus 1947 vond ze werk als handschoennaaister bij de firma Ceba. Twee jaar later werd ze assistente van de geneesheer dr. M. van Wien in de Deurloostraat. Vanaf 1953 verhuurde zij kamers en in 1955 kreeg ze als gevolg van de erkenning van haar huwelijk een weduwenpensioen.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Adressen:&nbsp;Pariserstrasse 21-22, Berlijn; Dani&euml;l Willinkplein 23, Amsterdam; Brussel; Rivierenlaan 270 I, Amsterdam (bij Meijer-Schuster, 15 mei 1940).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-3" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="91fq5" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Wordt door Anne aangeduid als: mevrouw Pfeffer. Anne Frank, Dagboek A, 14 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013. Zie verder Dagboek A, 22 december 1943, 15 april 1944, 17 april 1944; Dagboek B, 1 mei 1943.</cite></li>
	<li data-footnote-id="79w2v" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-2-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Gemeentepolitie Amsterdam, toegang 5225, inv. nr. 4171: Vreemdelingenkaart M.C. Kaletta.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mr0b4" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>&quot;Het Duitsche Ari&euml;rshuwelijksverbod sluit een huwelijk in Nederland uit&quot;,&nbsp;Het Vaderland, 17 september 1935 (avondeditie).</cite></li>
	<li data-footnote-id="zxkbu" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart F. Pfeffer.</cite></li>
	<li data-footnote-id="atxk1" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart C.M. Kaletta.</cite></li>
</ol>
</section>

Charlotte Kaletta was the girlfriend of Fritz Pfeffer.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> She came to the Netherlands by train via Oldenzaal on 29 December 1938, and went back to Berlin on 30 January 1939. On 30 March 1939, she came to the Netherlands again, via Zevenaar. From June 19 to July 1, she stayed in Brussels, and came back via Roosendaal.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Due to the Nuremberg laws, she could not marry Fritz Pfeffer in Germany. Nor could she do so in the Netherlands because of an international treaty dating from 1902.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> In 1953, the Berlin Senator f&uuml;r Justiz decided to retroactively recognise as legally valid the marriages that had been made impossible. In the case of Charlotte Kaletta, the date of marriage was set at 31 May 1937.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

In August 1947 she found work as a glove seamstress at the Ceba company. Two years later she became an assistant to the physician Dr. M. van Wien in Deurloostraat. From 1953 she rented out rooms and in 1955 she received a widow&#39;s pension as a result of the recognition of her marriage.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Addresses:&nbsp;Pariserstrasse 21-22, Berlin; Dani&euml;l Willinkplein 23, Amsterdam; Brussels; Rivierenlaan 270 I, Amsterdam (at&nbsp;the Meijer-Schuster residence, 15 May 1940).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-3" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="91fq5" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne refers to her as Mrs Pfeffer. Anne Frank, Diary Version A, 14 juni 1942, in: The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019. See also Diary Version A, 22 December 1943, 15 April 1944, 17 April 1944; Diary Version B, 1 May 1943.</cite></li>
	<li data-footnote-id="79w2v" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-2-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Gemeentepolitie Amsterdam, inv. nr. 4171: Vreemdelingenkaart M.C. Kaletta.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mr0b4" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>&quot;Het Duitsche Ari&euml;rshuwelijksverbod sluit een huwelijk in Nederland uit&quot;,&nbsp;Het Vaderland, 17 september 1935 (avondeditie).</cite></li>
	<li data-footnote-id="zxkbu" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart F. Pfeffer.</cite></li>
	<li data-footnote-id="atxk1" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart C.M. Kaletta.</cite></li>
</ol>
</section>

Vanwege de door de Nazi's afgekondigde Neurenberger-wetten die huwelijken tussen mensen van joodse en niet-joodse afkomst verbood, konden de Joodse Fritz Pfeffer en de niet-joodse Charlotte Kaletta in hun geboorteland Duitsland niet officieel trouwen. Wegens een verdrag uit 1902 dat bepaalde dat Duitse onderdanen zonder toestemming van de Duitse autoriteiten niet in Nederland konden trouwen, was een huwelijk ook na hun vlucht naar Nederland in 1938 niet mogelijk. Hierdoor genoot Fritz Pfeffer niet de bescherming tegen deporatie naar de concentratiekampen die de zogenoemde gemengd gehuwden doorgaans wel kregen. Uit correspondentie zoals deze brief blijkt dat Fritz Pfeffer en Charlotte Kaletta desondanks pogingen hebben ondernomen om alsnog in het huwelijk te kunnen treden, maar zonder het gewenste resultaat. De correspondentie tussen de twee ging ook tijdens de onderduik van Fritz Pfeffer in het Achterhuis van Prinsengracht 263 door, dankzij de hulp van Miep Gies. In 1953 besluit de Berlijnse Senator für Justiz de onmogelijk gemaakte huwelijken met terugwerkende kracht als rechtsgeldig te erkennen. In het geval van Charlotte Kaletta en Fritz Peffer is de huwelijksdatum postuum met terugwerkende kracht vastgesteld op 31 mei 1937.

A_Pfeffer_III_006.040

Charlotte Kaletta, vermoedelijk 1939

Charlotte Kaletta was de vriendin van Fritz Pfeffer.

Charlotte Kaletta was the girlfriend of Fritz Pfeffer.

Charlotte Kaletta

Miep Gies werd&nbsp;als Hermine Santrouschitz op 15 februari 1909 in Wenen geboren als dochter van Karoline Santrouschitz.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;De doop vond&nbsp;plaats op 19 februari 1909 door pastoor Mayr in een kerk aan de Alservorstadt 195. Peettante was Hermine Lindner.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Volgens offici&euml;le stukken is&nbsp;alleen de naam van Mieps moeder bekend, hoewel Johann Eipeldauer (of Apeltauer) op&nbsp;8 april 1909&nbsp;voor de rechtbank het vaderschap erkende.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Vanwege de voedselschaarste in het naoorlogse Wenen kwam&nbsp;Miep&nbsp;eind 1920&nbsp;met een transport Oostenrijkse kinderen naar Nederland om aan te sterken. Ze werd&nbsp;in het gezin van&nbsp;Laurens Nieuwenburg&nbsp;opgenomen en woonde&nbsp;met hen aan de Atjehstraat in Leiden. In het&nbsp;voorjaar van 1924&nbsp;verhuisde&nbsp;het gezin naar Amsterdam en woonde&nbsp;op verschillende adressen in de Rivierenbuurt.

In Leiden en Amsterdam bezocht&nbsp;Miep de openbare lagere school en ging&nbsp;vervolgens naar de 3-jarige ULO aan de Mauritskade. Na de school ging&nbsp;ze als typiste werken bij Schellekens&rsquo; Borduur- en Plisseerateliers, waar ze&nbsp;Jan Gies&nbsp;leerde&nbsp;kennen.&nbsp;Eind 1932&nbsp;verloor&nbsp;ze haar baan en ging&nbsp;na een periode van werkloosheid in&nbsp;oktober 1933&nbsp;bij Opekta werken.

Toen Oostenrijk&nbsp;begin 1938&nbsp;bij Duitsland werd&nbsp;ingelijfd, werd&nbsp;Miep tegen wil en dank Duits staatsburger. Met Jan Gies trouwen om zo Nederlandse te worden, was onmogelijk omdat zijn eerste huwelijk nog niet ontbonden was. Ze vroeg&nbsp;in&nbsp;1939&nbsp;naturalisatie aan.&nbsp;Eind 1940&nbsp;trok&nbsp;ze dit verzoek in, omdat Jans echtscheiding zo goed als geregeld was. In&nbsp;juli 1941&nbsp;trouwden ze, en in&nbsp;1950&nbsp;werd&nbsp;hun enige kind Paul geboren.

In&nbsp;1942 was Miep een van de vier kantoormedewerkers bij de bedrijven van&nbsp;Otto Frank. Daarom werd&nbsp;haar gevraagd aan de verzorging van de onderduikers in het Achterhuis bij te dragen. Een van haar taken was &rsquo;s morgens de boodschappenlijst op te halen en tussen de middag de spullen &ndash; voor zover verkrijgbaar - af te leveren. Bij de inval op&nbsp;4 augustus 1944&nbsp;werd&nbsp;ze, ondanks de achterdocht van SS-officier Silberbauer, niet gearresteerd.

Toen Otto Frank op&nbsp;3 juni 1945&nbsp;in Amsterdam terugkwam, ging&nbsp;hij allereerst naar Miep en Jan Gies. Hij bleef&nbsp;bij hen wonen tot hij in&nbsp;1952&nbsp;&nbsp;naar Zwitserland vertrok. In&nbsp;1972&nbsp;kreeg&nbsp;ze op voorspraak van Otto Frank de Yad Vashem-onderscheiding. Na diens overlijden in&nbsp;1980&nbsp;nam&nbsp;Miep zijn publieke rol ten aanzien van Annes dagboek tot op zekere hoogte over. In&nbsp;1987&nbsp;verscheen&nbsp;haar door Alison Leslie Gold geschreven biografie. Na de dood van Jan in&nbsp;1993&nbsp;vertrok&nbsp;Miep naar Hoorn. Ze woonde&nbsp;daar zelfstandig tot ze eind&nbsp;2009&nbsp;na een val in een verzorgingshuis terechtkwam. Daar overleed&nbsp;ze kort voor haar 101ste verjaardag.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="95a87" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Persoonskaarten (toegangsnummer 30408):&nbsp;Persoonskaart H. Santrouschitz.</cite></li>
	<li data-footnote-id="dj82l" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_Gies_I_023: &quot;Geburts- und Tauf-Schein&quot;, gedateerd 29 januari 1941. Achter de naam van Hermine Lindner is iets gekrabbeld waarvan niet duidelijk is of het ook een persoonsnaam is.</cite></li>
	<li data-footnote-id="0fxmw" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Gies_I_027: Afschrift 2 mei 1941. Echter blijkt dit niet uit andere offici&euml;le akten zoals haar persoonskaart en haar trouwboekje waarin alleen haar moeder is opgenomen. AFS, AFC, reg. code A_Gies_I_016: Familieboekje (trouwboekje) op naam van Gies, Jan Augustus en Santrouschitz, Hermine (kopie).</cite></li>
	<li data-footnote-id="9657o" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Literatuur:&nbsp;Miep Gies en Alison Leslie Gold, Herinneringen aan Anne Frank: het verhaal van Miep Gies, de steun en toeverlaat van de familie Frank in het Achterhuis, Amsterdam: Bert Bakker, 1987 (diverse malen herdrukt);&nbsp;David Barnouw,&nbsp;Santrouschitz, Hermine, in:&nbsp;Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland,&nbsp;<a href="https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Santrouschitz" target="_blank">https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Santrouschitz</a> [20/05/2016].</cite></li>
</ol>
</section>

Miep Gies was born as Hermine Santrouschitz on 15 February 1909 in Vienna, the daughter of Karoline Santrouschitz.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> The baptism took place on 19 February 1909 by Father Mayr in a church at Alservorstadt 195. Godmother was Hermine Lindner.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;According to official documents, only the name of Miep&#39;s mother is known, although Johann Eipeldauer (or Apeltauer) recognized paternity in court on 8 April 1909.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Because of food shortages in post-war Vienna, she was sent on a transport of Austrian children to the Netherlands in late 1920 to gain strength. She was taken in by the family of Laurens Nieuwenburg and lived with them on Atjehstraat in Leiden. In the spring of 1924 the family moved to Amsterdam and lived at various addresses in the Rivierenbuurt district.

In Leiden and Amsterdam, Miep attended public primary school and then went to the three-year ULO (secondary education) course on Mauritskade. After school she went to work as a typist at Schellekens&#39; Borduur- en Plisseerateliers, where she met Jan Gies. By late 1932 she lost her job and after a period of unemployment went to work for Opekta in October 1933.

When Austria was annexed by&nbsp;Germany in early 1938, Miep became a German citizen against her will. Marrying Jan Gies in order to become Dutch was impossible, because his first marriage had not yet been annulled. She applied for naturalisation in 1939. At the end of 1940 she withdrew this request, because Jan&#39;s divorce was virtually settled. They got married in July 1941, and in 1950 their only child Paul was born.

In 1942, Miep was one of the four office employees at Otto Frank&#39;s companies. She was therefore asked to contribute to the care of the people in hiding in the Secret Annex. One of her tasks was to collect the shopping list in the morning and to deliver the shopping -&nbsp;if available -&nbsp;at noon. During the raid on 4 August 1944, she was not arrested, despite the suspicions of SS officer Silberbauer.

When Otto Frank returned to Amsterdam on 3 June 1945, he first went to live with Miep and Jan Gies. He continued to live with them until he left for Switzerland in 1952. In 1972 she received the Yad Vashem decoration at Otto Frank&#39;s nomination. After Frank&#39;s death in 1980, Miep took over his public role with regard to Anne&#39;s diary to a certain extent. In 1987 her biography, written by Alison Leslie Gold, was published. After Jan&#39;s death in 1993, Miep moved to Hoorn. She lived there independently until she was moved to a nursing home after a fall in 2009. There she died shortly before her 101st birthday.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="3a3ak" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Persoonskaarten (toegangsnummer 30408):&nbsp;Persoonskaart H. Santrouschitz.</cite></li>
	<li data-footnote-id="dbqpf" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_Gies_I_023: &quot;Geburts- und Tauf-Schein&quot;, gedateerd 29 januari 1941. Achter de naam van Hermine Lindner is iets gekrabbeld waarvan niet duidelijk is of het ook een persoonsnaam is.</cite></li>
	<li data-footnote-id="srh42" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Gies_I_027: Afschrift 2 mei 1941. Echter blijkt dit niet uit andere offici&euml;le akten zoals haar persoonskaart en haar trouwboekje waarin alleen haar moeder is opgenomen. AFS, AFC, reg. code A_Gies_I_016: Familieboekje (trouwboekje) op naam van Gies, Jan Augustus en Santrouschitz, Hermine (kopie).</cite></li>
	<li data-footnote-id="5wrf3" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Literature:&nbsp;Miep Gies with Alison Leslie Gold, Anne Frank remembered: the story of Miep Gies who helped to hide the Frank family, New York, NY: Simon and Schuster, 1987 (reprinted several times); David Barnouw,&nbsp;Santrouschitz, Hermine,&nbsp;in:&nbsp;Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland, <a href="https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Santrouschit" target="_blank">https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Santrouschitz</a> [20/05/2016].</cite></li>
</ol>
</section>

Miep Gies-1.jpg

Miep Gies, rond 1930

Miep Gies was medewerker van Opekta en één van de helpers van de onderduikers in het Achterhuis.

Miep Gies was an employee of Opekta and one of the helpers of the people hiding in the Secret Annex.

Miep Gies-Santrouschitz

Miep Gies - Santrouschitz

Jan Augustus Gies werd&nbsp;op 18 augustus 1905&nbsp;geboren in de ouderlijke woning Rustenburgerstraat 191, Amsterdam als zoon van Cornelis Gies en Wilhelmina Gezina Steenge.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> 
Hij was de jongste van vijf kinderen en werd&nbsp;voorafgegaan door:&nbsp;Rosina Wilhelmina (Ro),&nbsp;Cornelis,&nbsp;Fenna Gesiena en&nbsp;Johanna Augusta.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

De familie Gies woonde&nbsp;op verschillende adressen in de Pijp, en van 1917 tot 1919 in de dan nog zelfstandige Watergraafsmeer. In 1925 scheidden&nbsp;Jan zijn&nbsp;ouders.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Hij bleef&nbsp;tot zijn eerste huwelijk bij zijn vader wonen, behalve de periode april &ndash; oktober 1927, die hij in Eindhoven doorbracht.

Op 13 december 1928 trouwde&nbsp;hij met M.M.G. Netten. Vanaf januari 1936 woonden zij niet meer in een huis, maar het huwelijk werd&nbsp;pas eind 1940 officieel ontbonden. Jan Gies woonde na de scheiding van tafel en bed in het pension van de familie Amende aan de Amsteldijk. Toen het pension naar de Rijnstraat vertrok, verhuisde&nbsp;hij mee.

Hij maakte kennis met zijn tweede vrouw&nbsp;Miep toen ze allebei bij Schellekens Borduur- en Plisseerateliers werkten. Ze konden jarenlang niet trouwen vanwege Jans eerste huwelijk. In de loop van de jaren dertig leerde&nbsp;Jan&nbsp;Otto Frank&nbsp;kennen, inmiddels de werkgever van Miep.

Rond 1939 ging&nbsp;Jan bij de afdeling Maatschappelijke Steun van de gemeente Amsterdam werken. Tijdens de oorlogsjaren raakte hij betrokken bij het ambtenarenverzet. Zijn werk maakte het betrekkelijk eenvoudig op allerlei adressen goederen en documenten af te leveren. Een van zijn contactpersonen was MS-collega Jacob Licht, die na de Februaristaking ander werk moest zoeken. Zijn leesportefeuillebedrijf groeide&nbsp;uit tot de leesbibliotheek COMO. Jan haalde&nbsp;hier wekelijks boeken voor de onderduikers in het Achterhuis. Als echtgenoot van Miep en als commissaris van de firma Gies &amp; Co was&nbsp;Jan nauw betrokken bij de onderduikers. Nadat Jan vanwege gevaar door de leiding van zijn organisatie op non-actief was gezet, en de onderduikers waren gearresteerd, verliepen de laatste maanden tot de bevrijding voor hem betrekkelijk rustig.

Na de bevrijding werd&nbsp;hij enige tijd gedetacheerd bij Volksherstel. Later nam&nbsp;hij zijn oude werk weer op. In de jaren tachtig trad&nbsp;Miep vaak met haar verhaal naar buiten, maar Jan hield zich meer op de achtergrond. In 1972 kreeg&nbsp;hij op voorspraak van Otto Frank de Yad Vashem-onderscheiding. Hij overleed&nbsp;op 87-jarige leeftijd in Amsterdam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="iqh6f" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Burgerlijke Stand (toegang 5009), inv. nr. 7508: register van geboorteakten 1905, deel 17, 5f, no. 9649.</cite></li>
	<li data-footnote-id="k5c1e" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5422): Gezinskaart C. Gies (1868).</cite></li>
	<li data-footnote-id="h895k" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart W.G. Steenge.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yuwkv" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Literatuur:&nbsp;Aukje Vergeest, Anne Frank in het Achterhuis: wie was wie?, Amsterdam: Rainbow, 2014.</cite></li>
</ol>
</section>

Jan Augustus Gies was born on 18 August 1905 in the parental home Rustenburgerstraat 191, Amsterdam as the son of Cornelis Gies and Wilhelmina Gezina Steenge.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;He was the youngest of five children and was&nbsp;preceded by: Rosina Wilhelmina (Ro), Cornelis, Fenna Gesiena and Johanna Augusta.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

The Gies family lived at various addresses in the Pijp area, and from 1917 to 1919 in the then independent Watergraafsmeer. Jan&#39;s parents divorced in 1925.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> He continued to live with his father until his first marriage, except for the period April &mdash; October 1927, which he spent in Eindhoven.

On 13 December 1928, he married M.M.G. Netten. From January 1936 they no longer lived in the same house, but the marriage was not officially dissolved until the end of 1940. After the divorce Jan Gies lived in the boarding house of the Amende family on the Amsteldijk. When the boarding house moved to Rijnstraat, he moved with them.

He met his second wife Miep when they both worked at Schellekens Borduur- en Plisseerateliers. They could not marry for many years because of Jan&#39;s first marriage. In the course of the 1930s Jan met Otto Frank, by then Miep&#39;s employer.

Around 1939, Jan started working for the Social Support Department of the municipality of Amsterdam. During the war years he became involved in the civil servants&#39; resistance movement. His work made it relatively easy to deliver goods and documents to all sorts of addresses. One of his contacts was Social Support Department colleague Jacob Licht, who had to find other work after the February Strike. His reading material lending service business grew to become the COMO reading library. Every week Jan collected books here for the people hiding in the Secret Annex. As the husband of Miep and the commissioner of the firm Gies &amp; Co, Jan was closely involved with the people in hiding. After Jan had been suspended by the leadership of his organisation due to danger, and the people in hiding had been arrested, the last months until the liberation passed relatively peacefully for him.

After the liberation, he was seconded for some time to the Volksherstel (Restoration of&nbsp;People) organisation. Later he resumed his old work. In the 1980s, Miep often related her story, but Jan kept more in the background. In 1972 he received the Yad Vashem decoration at the intercession of Otto Frank. He died at the age of 87 in Amsterdam.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="6n42e" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Burgerlijke Stand (toegang 5009), inv. nr. 7508: register van geboorteakten 1905, deel 17, 5f, no. 9649.</cite></li>
	<li data-footnote-id="nqtu3" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5422): Gezinskaart C. Gies (1868)</cite></li>
	<li data-footnote-id="042vf" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart W.G. Steenge.</cite></li>
	<li data-footnote-id="fgobv" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Literature:&nbsp;Aukje Vergeest, Anne Frank in the Secret Annexe: who was who?, Amsterdam: Anne Frank House, 2015.</cite></li>
</ol>
</section>

Foto uit het persoonsbewijs van Jan Gies, 19 november 1943

Jan Gies

foto uit het persoonsbewijs van Jan Gies, 19 november 1943

Jan Gies hielp, net als zijn vrouw Miep, de onderduikers in het Achterhuis.

Jan Gies, like his wife Miep, helped the people in hiding in the Secret Annex.

Johannes Kleiman werd&nbsp;geboren op 17 augustus 1896 als&nbsp;de zoon van Cornelis Kleiman&nbsp;en Emmetje Vink.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Hij was de derde van vier kinderen. HIj had twee broers, Cornelis (Cor)&nbsp; en Willem Jacobus (Willy), en een jonggestorven zusje,&nbsp;Agatha.

De familie Kleiman woonde&nbsp;in 1896 aan het Domineespad, nu bekend als Zuiderkerkstraat, in Koog aan de Zaan. Enkele maanden na de geboorte van Johannes vertrok het gezin naar Nijmegen. Kleiman trouwde&nbsp;in juli 1923 met&nbsp;Johanna Catharina Reuman. Dochter&nbsp;Johanna&nbsp;werd&nbsp;in 1928 geboren. Tijdens de onderduikperiode woonde&nbsp;hij met zijn gezin op het adres Wielingenstraat 12 II in Amsterdam.

De eerste contacten met&nbsp;Otto Frank&nbsp;dateren van 1923, toen&nbsp;Kleiman procuratiehouder werd&nbsp;van het Amsterdamse filiaal van de familiebank. Rond dezelfde tijd werd&nbsp;hij directeur van de Centrale Maatschappij voor Handel en Industrie, waar ook enkele familieleden en kennissen van Otto aan deelnamen. Otto was er zelf vanaf december &rsquo;33 commissaris. Sinds midden jaren dertig was Kleiman tevens commissaris bij uurwerkfabriek Paauwe en had&nbsp;hij met broer Willy een ongediertebestrijdingsbedrijf Cimex.

Kleiman speelde in 1938 een zeer belangrijke rol bij de oprichting van Pectacon, en was vanaf de &lsquo;arisering&rsquo; in najaar &rsquo;40 directeur van Opekta. Hij was de initiatiefnemer van de onderduik in het Achterhuis, en was gedurende de hele periode een van de helpers. Zijn naam komt in Annes dagboek dan ook herhaaldelijk voor. Bij de inval van 4 augustus 1944 werd&nbsp;ook Kleiman gearresteerd, en hij bracht&nbsp;enkele weken in gevangenschap door. Op voorspraak van het Rode Kruis kwam&nbsp;hij vanwege zijn zwakke gezondheid vrij. Tot aan zijn overlijden &ndash; aan zijn bureau &ndash; bleef&nbsp;hij directeur van Opekta. Verder was hij enkele jaren Otto Franks vertegenwoordiger in het bestuur van de Anne Frank Stichting. In 1972 vroeg&nbsp;Otto Frank voor alle helpers, voor Kleiman dus postuum, de Yad Vashem-onderscheiding aan.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="rwmhj" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Gemeentearchief Zaanstad, geboorteakten 1896, nr. 51.</cite></li>
	<li data-footnote-id="m4vbn" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Literatuur:&nbsp;Aukje Vergeest, Anne Frank in het Achterhuis: wie was wie?, Amsterdam: Rainbow, 2014.</cite></li>
</ol>
</section>

Johannes Kleiman was born on 17 August 1896 as the son of Cornelis Kleiman and Emmetje Vink.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;He was the third of four children. He had two brothers, Cornelis (Cor) and Willem Jacobus (Willy), and a sister, Agatha, who died young.

In 1896, the Kleiman family lived at Domineespad, now called Zuiderkerkstraat, in Koog aan de Zaan. A few months after the birth of Johannes, the family moved to Nijmegen. Kleiman married Johanna Catharina Reuman in July 1923. Their daughter Johanna was born in 1928. During the hiding period he and his family lived at 12 II Wielingenstraat in Amsterdam.

The first contacts with Otto Frank date back to 1923, when Kleiman became proxy holder at&nbsp;the Amsterdam branch of the family bank. Around the same time he became managing director of the Centrale Maatschappij voor Handel en Industrie, in which some of Otto&#39;s relatives and acquaintances had an interest. Otto himself was a supervisory director from December 1933. From the mid 1930s, Kleiman was also a commissioner at the Paauwe clock factory, and together with brother Willy he had a pest control company called Cimex.

Kleiman played a very important role in the establishment of Pectacon in 1938, and was director of Opekta from its &#39;aryanisation&#39; in the autumn of 1940. He was the initiator of the hiding period in the Secret Annex, and was one of the helpers during the entire period. His name appears several times in Anne&#39;s diary. During the raid on 4 August 1944, Kleiman was also arrested and spent several weeks incarcerated. Thanks to the mediation of the Red Cross he was released because of his poor health. Until his death &mdash; at his desk &mdash; he remained a director of Opekta. For several years he also represented Otto Frank on the board of the Anne Frank House. In 1972 Otto Frank applied for the Yad Vashem decoration for all the helpers - posthumously in the case of Kleiman.&nbsp;<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="fjfmf" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Gemeentearchief Zaanstad, geboorteakten 1896, nr. 51.</cite></li>
	<li data-footnote-id="shu3c" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Literature: Aukje Vergeest, Anne Frank in the Secret Annexe: who was who?, Amsterdam: Anne Frank House, 2015.</cite></li>
</ol>
</section>

Pasfoto van Johannes Kleiman, zonder datum.

A_Kleiman_III_006

Johannes Kleiman, niet gedateerd

Johannes Kleiman was één van de helpers van de onderduikers in het Achterhuis.

Johannes Kleiman was one of the helpers of the people in hiding in the Secret Annex.

Johannes Kleiman

Otto Heinrich Frank werd&nbsp;geboren op zondag 12 mei 1889 in Frankfurt am Main, als zoon van&nbsp;Kaufman (koopman) Michael Frank en Alice Betty Frank-Stern.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> 
Otto Heinrich was&nbsp;het tweede kind uit een gezin van vier kinderen, allen geboren in Frankfurt am Main. Hij had twee broers,&nbsp;Robert Hermann en Herbert August,&nbsp;en een zus, genaamd Hel&egrave;ne. Ten tijde van Otto Franks geboorte woonde&nbsp;het gezin Frank op G&auml;rtnerweg 58&nbsp;te Frankfurt am Main.

De Joodse familie Frank behoorde&nbsp;tot de gegoede kringen van Frankfurt.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Otto&rsquo;s vader Michael slaagde&nbsp;erin de laatste decennia van de negentiende eeuw in een succesvol bankbedrijf op te zetten. De familie was een typisch product van het Duitse Bildungsb&uuml;rgertum. Na het doorlopen van het Lessing Gymnasium ging&nbsp;Otto voor een zomersemester naar de universiteit van Heidelberg, waar hij colleges kunstgeschiedenis volgde. Hierna doorliep&nbsp;hij een leertijd bij de bank Ferdinand Sander in Frankfurt. Vervolgens vertrok&nbsp;hij naar New York. Hij werkte als stagiair in Macy&rsquo;s en bij een bank in het Financial District. Terug in Duitsland werkte hij bij Fenestra, een fabrikant van allerhande staalconstructies en industri&euml;le installaties. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werkte Otto, alvorens in het leger te gaan, bij een hoefijzerfabriek.

In augustus 1915 kwam&nbsp;hij terecht bij het derde Regiment Fu&szlig;artillerie in Mainz. Na zijn opleiding kwam&nbsp;zijn eenheid in de omgeving van Bapaume terecht. Otto was telefonist en waarnemer, waardoor hij op enige afstand van de daadwerkelijke gevechtslinie zat. Na zijn demobilisatie nam&nbsp;hij de leiding van de familiebank op zich. Het bedrijf was door de economische en politieke chaos in Duitsland in zwaar weer terechtgekomen. In 1923 richtten Otto en enkele familieleden in Amsterdam twee bedrijven op die zich in de financi&euml;le sector bewogen. Jo Kleiman was bij beide bedrijven als directeur en procuratiehouder betrokken.

In 1925 trouwde&nbsp;Otto met&nbsp;Edith Holl&auml;nder. Haar familie had&nbsp;een bedrijf dat grote overeenkomsten vertoonde&nbsp;met Fenestra. Uit het huwelijk werden de dochters Margot en Anne geboren. Na 1929 werd&nbsp;de economische situatie slechter. Ook het politieke klimaat in Duitsland verslechterde&nbsp;snel. Na Hitlers machtsovername vertrokken Otto en zijn gezin naar Amsterdam. Otto richtte in de zomer van 1933 de Nederlandsche Opekta Maatschappij op. In december &#39;33 werd&nbsp;hij commissaris van de &lsquo;Centrale Maatschappij voor Handel en Industrie&rsquo;, waarvan&nbsp;Kleiman&nbsp;directeur was. Eind jaren dertig liep&nbsp;een poging een zaak in Engeland op te zetten op niets uit. De &lsquo;Centrale Maatschappij&rsquo; verdween, waarna Otto en Kleiman zich op de opbouw van Pectacon toelegden.

In de beginfase van de oorlog probeerde&nbsp;Otto met zijn gezin naar de Verenigde Staten te emigreren, wat als gevolg van de onmogelijke procedure en bureaucratie mislukte. Toen de vervolgingsmaatregelen toenamen, ontstond&nbsp;het plan om onder te duiken. Op initiatief van Kleiman werd&nbsp;het Achterhuis hiervoor gereed gemaakt. Op 6 juli 1942 betrok&nbsp;het gezin de schuilplaats.

Otto was de enige van de acht onderduikers die na de arrestatie en deportatie uit Auschwitz terugkeerde. Hij hervatte zijn werk en deed&nbsp;daarnaast veel om Joodse kinderen die ouderloos uit de oorlog kwamen bij familie of pleeggezinnen onder te brengen. Bovendien redigeerde&nbsp;hij Annes dagboek en zorgde&nbsp;dat het uitgegeven werd.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Hij zag&nbsp;Anne als representante van alle vermoorde Joodse kinderen en hoopte dat haar dagboek de mensheid tot bezinning zou&nbsp;brengen.

Otto woonde&nbsp;na terugkeer zeven jaar bij&nbsp;Miep&nbsp;en Jan Gies. Hij vertrok&nbsp;vervolgens naar Bazel en trouwde&nbsp;met Elfriede Markovits, die vergelijkbare oorlogservaringen had. Tot op hoge leeftijd correspondeerde&nbsp;hij met vooral jongeren van over de hele wereld over Anne en haar idee&euml;nwereld. Hij overleed&nbsp;op 91-jarige leeftijd in een Zwitsers ziekenhuis.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="5ps0n" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_058: Geburtsurkunde Standesamt Frankfurt am Main I nr. 1789 (afschrift, 19 oktober 1953). Op de akte staat verder vermeld dat beide ouders isra&euml;litisch en in Frankfurt woonachtig zijn.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4vud1" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Voor biografie&euml;n, zie:&nbsp;Carol Ann Lee, Het verborgen leven van Otto Frank: de biografie, Amsterdam: Balans, 2002; Aukje Vergeest, Anne Frank in het Achterhuis: wie was wie?, Amsterdam: Rainbouw, 2014.</cite></li>
	<li data-footnote-id="79kwm" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Karen Bartlett. The diary that changed the world: the remarkable story of Otto Frank and the diary of Anne Frank, London: Biteback Publishing, 2022; Sandra van Beek, Geschiedenis van het dagboek: Otto Frank en Het Achterhuis, Amsterdam: Uitgeverij Pluijm, 2022.</cite></li>
</ol>
</section>

Otto Heinrich Frank was born on Sunday, 12 May 1889 in Frankfurt am Main, the son of Kaufman (merchant) Michael Frank and Alice Betty Frank-Stern.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Otto was the second child of a family of four children, all born in Frankfurt am Main. He had two brothers,&nbsp;Robert Hermann and Herbert August,&nbsp;and a sister named Hel&egrave;ne. At the time of Otto Frank&#39;s birth, the Frank family lived at G&auml;rtnerweg 58 in Frankfurt am Main.

The Jewish Frank family belonged to the wealthy circles of Frankfurt.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Otto&#39;s father Michael managed to set up a successful banking business in the last decades of the nineteenth century. The family was a typical product of the German Bildungsb&uuml;rgertum. After attending the Lessing Gymnasium, Otto went to the University of Heidelberg for a summer semester, where he took art history classes. After this he completed an apprenticeship at the Ferdinand Sander bank in Frankfurt. Then he left for New York. He worked as an intern at Macy&#39;s and at a bank in the Financial District. Back in Germany, he worked for Fenestra, a manufacturer of various steel constructions and industrial installations. After the outbreak of World War I, Otto worked in a horseshoe factory before joining the army.

In August 1915, he joined the Third Regiment Fussartillerie&nbsp;in Mainz. After his training, his unit ended up in the area of Bapaume. Otto was a telephone operator and observer, so he was at some distance from the actual battle line. After his demobilisation he took over the management of the family bank. The company had fallen on hard times due to the economic and political chaos in Germany. In 1923 Otto and some relatives in Amsterdam founded two companies in the financial sector. Jo Kleiman was involved in both companies as managing director and deputy manager.

In 1925 Otto married Edith Holl&auml;nder. Her family had a business very similar to Fenestra. The couple had two daughters, Margot and Anne. The economic situation worsened after 1929. The political climate in Germany also deteriorated rapidly. After Hitler&#39;s rise to power, Otto and his family moved to Amsterdam. In the summer of 1933 Otto founded the Nederlandsche Opekta Maatschappij. In December 1933 he became a supervisory director of the &#39;Centrale Maatschappij voor Handel en Industrie&#39;, of which Kleiman was a director. At the end of the 1930s, an attempt to set up a business in England came to nothing. The &#39;Centrale Maatschappij&#39; disappeared, after which Otto and Kleiman concentrated on building up Pectacon.

In the early stages of the war Otto tried to emigrate with his family to the United States, which failed due to the impossible procedure and bureaucracy. When the persecution measures increased, the plan to go into hiding was born. At&nbsp;Kleiman&#39;s initiative, the Secret Annex&nbsp;was made ready for this. The family moved into the hiding place on 6 July 1942.

Otto was the only one of the eight people in hiding to return from Auschwitz after the arrest and deportation. He resumed his work and also did a lot to place orphaned Jewish children with relatives or foster families. He also&nbsp;edited Anne&#39;s diary and made sure it was published.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> He saw Anne as a representative of all the murdered Jewish children and hoped that her diary would bring mankind to its senses.

After his return Otto lived with Miep and Jan Gies for seven years. He then moved to Basel and married Elfriede Markovits, who had had similar war experiences. He continued corresponding&nbsp;until an advanced age about Anne and her world of ideas, especially with young people from all over the world. He died in a Swiss hospital at the age of 91.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="osvjv" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_058: Geburtsurkunde Standesamt Frankfurt am Main I nr. 1789 (afschrift, 19 oktober 1953). Op de akte staat verder vermeld dat beide ouders isra&euml;litisch en in Frankfurt woonachtig zijn.</cite></li>
	<li data-footnote-id="0nv0p" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>For biographies, see:&nbsp;Carol Ann Lee, The hidden life of Otto Frank, London: Viking, 2002; Aukje Vergeest, Anne Frank in the Secret Annexe: who was who?, Amsterdam: Anne Frank House, 2015.</cite></li>
	<li data-footnote-id="b0mhr" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Karen Bartlett. The diary that changed the world: the remarkable story of Otto Frank and the diary of Anne Frank, London: Biteback Publishing, 2022; Sandra van Beek, Geschiedenis van het dagboek: Otto Frank en Het Achterhuis, Amsterdam: Uitgeverij Pluijm, 2022.</cite></li>
</ol>
</section>

Pasfoto in zwart wit van Otto Frank uit een fotoalbum, genomen bij Polyfoto in Amsterdam in mei 1936, foto op p.52 in het album 'Blanco Monster Electro Huishoudboek 1937'. Bijschrift in handschrift Anne: 'mei 1936'.

A_AFrank_III_055.133

Otto Frank, Amsterdam, mei 1936

Otto Frank was de vader van Margot en Anne Frank.

Otto Frank was the father of Margot and Anne Frank.

Otto Frank

Volgens zijn doopkaartje werd&nbsp;Victor Kugler geboren op 5 juni 1900 en is hij op 10 juni 1900 gedoopt.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Een aantal bronnen noemt dezelfde datum. De geboorteplaats was Hohenelbe.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Zijn geboorteplaats Hohenelbe ligt in Tsjechi&euml;. Het gebied waar het ligt, maakte tot 1918 deel uit van Oostenrijk-Hongarije. De tegenwoordige naam is Vrchlab&iacute;.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> 
Het vervalste persoonsbewijs van Kugler, met de naam Johannes Kuinders, had&nbsp;als geboortedatum 12 december 1900.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

De identiteit van zijn vader is niet bekend.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Zijn moeder Emilie Kugler trouwde&nbsp;rond&nbsp;1909&nbsp;met de mijnwerker Franz Klose. Het gezin trok&nbsp;naar Duisburg, waar twee halfbroers en twee halfzussen van Victor werden geboren:&nbsp;Rudolf,&nbsp;Friedrich,&nbsp;Erna en&nbsp;Grete Emilie.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

<div>
In&nbsp;1911&nbsp;ging Victor naar de Rektoratschule Norbertinum. In&nbsp;1914&nbsp;ging&nbsp;hij terug naar Hohenelbe voor een opleiding aan de Fachschule f&uuml;r Weberei.

Hij werkte kort voor het Kalisyndikat&nbsp;in Berlijn. Tegen het einde van de Eerste Wereldoorlog maakte hij deel uit van de Oostenrijkse marine in de Adriatische Zee. Als gevolg van de staatkundige herschikking van Europa kreeg&nbsp;hij de Tsjechoslowaakse nationaliteit. Vervolgens werkte hij twee jaar als elektricien in een mijn in Gladbeck. In&nbsp;1920&nbsp;werkte hij voor de Deutsche Maschinenfabrik AG (Demag) enige tijd in Utrecht. Hij bleef&nbsp;in Utrecht en trouwde&nbsp;in&nbsp;1928&nbsp;met Laua Maria Buntenbach. Kugler trad&nbsp;in dienst van Frans van Angeren, eigenaar van een banketbakkerij en lunchroom. Van Angeren importeerde&nbsp;ook bakkerijgrondstoffen, en raakte zo in de pectinehandel verzeild.

In&nbsp;juli 1933&nbsp;kwam&nbsp;Kugler via Van Angeren in contact met&nbsp;Otto Frank. Hij ging toen voor Opekta werken en verhuisde&nbsp;naar Hilversum. Ergens in de jaren twintig verliet&nbsp;Kugler het Tsjechoslowaakse staatsverband en opteerde&nbsp;voor de Duitse nationaliteit. In&nbsp;1933&nbsp;vroeg&nbsp;hij naturalisatie tot Nederlander aan, wat in 1936&nbsp;werd&nbsp;afgewezen maar in&nbsp;1938&nbsp;alsnog gehonoreerd.

Toen Otto Frank in de eerste oorlogsjaren met zijn bedrijven steeds meer problemen kreeg, nam&nbsp;Kugler de leiding van Gies &amp; Co op zich. Hij was&nbsp;een van de vier kantoormedewerkers, en daarom volledig op de hoogte van de onderduikplannen. Bij de inval van&nbsp;4 augustus 1944&nbsp;werd&nbsp;hij ook gearresteerd, en belandde&nbsp;via de Amsterdamse Huizen van Bewaring II en I in Amersfoort en Zwolle. In de laatste stad kreeg&nbsp;hij hulp van Gies-vertegenwoordiger Martin Brouwer.&nbsp;Eind maart 1945&nbsp;kwam&nbsp;hij met een kolonne gevangenen bij Zevenaar in een beschieting door Britse vliegtuigen terecht. Hij nam&nbsp;de benen en kwam via Rheden en Barneveld op Goede Vrijdag in Hilversum aan.

Eind&nbsp;1952&nbsp;werd&nbsp;Kugler weduwnaar. Hij hertrouwde&nbsp;met een Opekta-medewerkster en vertrok&nbsp;met haar en zijn nieuwe schoonfamilie naar Canada. Hier werkte hij onder meer als verzekeringsagent en als elektricien. Na zijn pensionering hield hij in samenspraak met Otto Frank en de Anne Frank Stichting een groot aantal voordrachten over de Achterhuisgeschiedenis en over het dagboek. In de latere jaren zeventig ging&nbsp;zijn gezondheid, vooral in mentaal opzicht, erg achteruit. Juist in deze periode was&nbsp;er ook de stroef verlopende samenwerking met de journaliste Helen Shapiro, die zijn biografie schreef. Het manuscript bleef&nbsp;jaren op de plank liggen en kwam&nbsp;na Shapiro&rsquo;s overlijden in handen van de journalist Rick Kardonne. Deze publiceerde&nbsp;het na bewerking pas in&nbsp;2008. Victor Kugler overleed&nbsp;op 81-jarige leeftijd in een Canadees ziekenhuis.

Adressen:&nbsp;Eemnesserweg 56, Hilversum (1940-1955).&nbsp;Kugler woonde&nbsp;in Hohenelbe en op verschillende plaatsen in het Roergebied.&nbsp;Vanaf 1920 woonde&nbsp;hij in Utrecht, en vanaf 1933 op verschillende adressen in Hilversum.&nbsp;In 1955 vertrok&nbsp;hij naar Canada.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="s1b2x" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_Kugler_I_001: Doopbewijs van Victor Kugler. Peetvader is Wilhelm Zier. Over hem weten we verder niets.</cite></li>
	<li data-footnote-id="dbyv9" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_003:&nbsp;Schoolrapport van Viktor Kugler van de Allgemeine Volks- un B&uuml;rgerschule in Hohenelbe, schooljaar 1906-1907. Latere rapporten bevestigen dit. Ook zijn &lsquo;death certificate&rsquo; vermeldt deze datum.&nbsp;AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_050: Overlijdensakte van Victor Kugler. Uit het Geburtsbuch van Hohenelbe blijkt dat de geboortedatum&nbsp;6 juni 1900 is.Mesto Vrchlab&iacute; (voorheen Hohenelbe): Geburtsbuch 1900, inschrijving 175, p. 42-43. Andere bronnen: AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_026: Geburts- und Taufschein Viktor Kugler, 12 mei 1928;&nbsp;Stadsarchief Amsterdam, toegangsnummer 30238: Verwijskaart in het Bevolkingsregister van Amsterdam;&nbsp;AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_040: Rijbewijs van Victor Kugler, afgegeven op 8 augustus 1951, &nbsp;Hoe deze onduidelijkheid is ontstaan is onbekend. Het geboortehuis heeft het adres Hohenelbe 119.</cite></li>
	<li data-footnote-id="xz2ip" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Zie verder: <a href="nl.wikipedia.org/wiki/Vrchlabí" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Vrchlab&iacute;</a>.</cite></li>
	<li data-footnote-id="5j6lb" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_033: Persoonsbewijs 039971 t.n.v. J. Kuinders. Dit is &lsquo;12/12&rsquo;, een simpel te onthouden verdubbeling van &lsquo;6/6&rsquo;.</cite></li>
	<li data-footnote-id="emzoc" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_026: Geburts- und Taufschein Viktor Kugler, 12 mei 1928. Volgens Kuglers trouwakte uit 1927 heet ze Emilia. Zijn schoolrapporten tekent ze met &lsquo;Emma&rsquo;.</cite></li>
	<li data-footnote-id="reqpk" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Archive in Nordrhein-Westfalen, Stadtarchiv Gladbeck: Meldekartei Duisburg-Hamborn, Franz Klose en Hausstandsbuch Tunnelstra&szlig;e 12, Duisburg-Hamborn.</cite></li>
	<li data-footnote-id="r9z1c" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Literatuur: Dineke Stam, &quot;&#39;Ik moest hen helpen, ze waren mijn vrienden&#39;: Victor Kugler, helper van de onderduikers&quot;, in: Anne Frank Magazine 2000, p. 18-23; Rick Kardonne (ed.), Victor Kugler, the man who hid Anne Frank, Jerusalem: Gefen, cop. 2008; Aukje Vergeest, Anne Frank in het Achterhuis; wie was wie?, Amsterdam: Rainbow, 2014.</cite></li>
</ol>
</section>
</div>

According to his baptismal record, Victor Kugler was born on 5 June 1900 and baptized on 10 June 1900.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;A number of sources mention the same date. The place of birth was Hohenelbe.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;His birthplace Hohenelbe is in the Czech Republic. The area where it is located was part of Austria-Hungary until 1918. The present name is Vrchlab&iacute;.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Kugler&#39;s forged identity card, with the name Johannes Kuinders, had the date of birth as 12&nbsp;December 1900.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

The identity of Victor Kugler&#39;s father is unknown. His mother Emilie Kugler married the miner Franz Klose in about 1909. The family moved to Duisburg, where Victor&#39;s two half-brothers and two half-sisters were born:&nbsp;Rudolf,&nbsp;Friedrich,&nbsp;Erna en&nbsp;Grete Emilie.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

In&nbsp;1911 he became a pupil at the Rektoratschule Norbertinum. In&nbsp;1914 he went back to Hohenelbe to do a course at Fachschule f&uuml;r Weberei&nbsp;(Technical School for Weaving).

He worked for a short while at the Kalisyndikat&nbsp;in Berlin. Towards the end of the First World War he was in the Austrian navy, patrolling the Adriatic Sea. As a consequence of Europe&#39;s political realignment, he received Czechoslovakian nationality. He then worked for two years as an electrician in a mine in Gladbeck. In&nbsp;1920 he worked briefly for the Deutsche Maschinenfabrik AG (Demag) in Utrecht. He stayed in Utrecht and married Laua Maria Buntenbach in&nbsp;1928. Kugler was then employed by Frans van Angeren, owner of a patisserie and lunchroom. Van Angeren also importeded baking ingredients, and so he became involved in the pectine trade.

In July 1933 Kugler met Otto Frank through Van Angeren. He then went to work for Opekta and moved to Hilversum. Somewhere in the twenties Kugler gave up his Czechoslovakian citizenship and opted for German nationality. In&nbsp;1933 he applied for Dutch naturalisation, which was denied in 1936 but later approved in&nbsp;1938.

As Otto Frank&#39;s business problems increased during the first years of the Second World War, Kugler took over the management of Gies &amp; Co. He was one of the four office workers and therefore fully aware of the plans to go into hiding. As a result of the raid on 4 August 1944, he was arrested and imprisoned in Amsterdam&#39;s &quot;Huizen van Bewaring II and I&quot; before being moved to Amersfoort and Zwolle. While in Zwolle he was helped by Gies representative Martin Brouwer. At the end of March 1945 he was in a column of prisoners near Zevenaar when they were subjected to shelling by British planes. He made a run for it and eventually arrived in Hilversum on Good Friday, taking a route through Rheden and Barneveld.

Kugler was widowed at the end of 1952. He later married an Opekta employee and took her and his new in-laws to Canada. He had various jobs there, including working as an insurance agent and an electrician. After he retired, and with the agreement of Otto Frank and the Anne Frank House, he gave a large number of lectures on the history of the Secret Annex and on the diary. In the late seventies his health, especially his mental health, declined. It was during this period that a halting collaboration took place with journalist Helen Shapiro, who wrote his biography. The manuscript remained on the shelf for years, and after Shapiro&rsquo;s death it was passed on to journalist Rick Kardonne. He edited it and then published it in&nbsp;2008. Victor Kugler died at the age of 81 in a Canadian hospital.

Addresses:&nbsp;Eemnesserweg 56, Hilversum (&#39;40-&#39;55).&nbsp;Kugler lived in Hohenelbe and at different places in the Ruhr. From 1920 he lived in Utrecht, and from 1933 at different addresses in Hilversum.&nbsp;In 1955 he moved to Canada.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="p8f5y" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_Kugler_I_001: Doopbewijs van Victor Kugler. Peetvader is Wilhelm Zier. Over hem weten we verder niets.</cite></li>
	<li data-footnote-id="q4zim" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_003:&nbsp;Schoolrapport van Viktor Kugler van de Allgemeine Volks- un B&uuml;rgerschule in Hohenelbe, schooljaar 1906-1907. Latere rapporten bevestigen dit. Ook zijn &lsquo;death certificate&rsquo; vermeldt deze datum.&nbsp;AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_050: Overlijdensakte van Victor Kugler. Uit het Geburtsbuch van Hohenelbe blijkt dat de geboortedatum&nbsp;6 juni 1900 is.Mesto Vrchlab&iacute; (voorheen Hohenelbe): Geburtsbuch 1900, inschrijving 175, p. 42-43. Andere bronnen: AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_026: Geburts- und Taufschein Viktor Kugler, 12 mei 1928;&nbsp;Stadsarchief Amsterdam, toegangsnummer 30238: Verwijskaart in het Bevolkingsregister van Amsterdam;&nbsp;AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_040: Rijbewijs van Victor Kugler, afgegeven op 8 augustus 1951, &nbsp;Hoe deze onduidelijkheid is ontstaan is onbekend. Het geboortehuis heeft het adres Hohenelbe 119.</cite></li>
	<li data-footnote-id="d0put" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Zie verder: <a href="en.wikipedia.org/wiki/Vrchlabí" target="_blank">https://en.wikipedia.org/wiki/Vrchlab&iacute;</a>.</cite></li>
	<li data-footnote-id="nkpol" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_033: Persoonsbewijs 039971 t.n.v. J. Kuinders. Dit is &lsquo;12/12&rsquo;, een simpel te onthouden verdubbeling van &lsquo;6/6&rsquo;.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wsppg" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Archive in Nordrhein-Westfalen, Stadtarchiv Gladbeck: Meldekartei Duisburg-Hamborn, Franz Klose en Hausstandsbuch Tunnelstra&szlig;e 12, Duisburg-Hamborn.</cite></li>
	<li data-footnote-id="czpg9" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Literature: Dineke Stam, &quot;&#39;I had to help them, they were my friends&#39;: Victor Kugler, helper of those in hiding&quot;, in: Anne Frank Magazine 2000, p. 18-23; Rick Kardonne (ed.), Victor Kugler, the man who hid Anne Frank, Jerusalem: Gefen, cop. 2008; Aukje Vergeest, Anne Frank in the Secret Annexe: who was who?, Amsterdam: Anne Frank House, 2015.</cite></li>
</ol>
</section>

A_Kugler_III_015

Victor Kugler, datum onbekend

Victor Kugler was medewerker van Opekta en één van de helpers van de onderduikers in het Achterhuis.

Victor Kugler worked for Opekta and was one of the small group who helped those hiding in the Secret Annex.

Victor Kugler

Na 9 mei 1945 kwamen ongeveer 5.500 Joden terug uit Duitse concentratiekampen. Ongeveer 16.000 Joden kwamen tevoorschijn uit de onderduik en nog ongeveer 15.000 Joden die op andere manieren aan de vervolging waren ontsnapt of naar het buitenland &nbsp;waren gevlucht.

After 9 May 1945, about 5,500 Jews returned from German concentration camps. About 16,000 Jews emerged from hiding and another 15,000 Jews returned who had otherwise escaped persecution or fled abroad.

Terugkeer

Met Terugkeer wordt hier bedoeld de na de bevrijding ongeregelde terugkeer van personen naar Nederland, na een (al dan niet gedwongen) verblijf in het buitenland tijdens de Tweede Wereldoorlog.

'Return' in this context refers to the unregulated return of persons to the Netherlands after the liberation, following a stay (forced or otherwise) abroad during World War II.

Op 9 en 10 juni 1945 noteerde&nbsp;Otto Frank in zijn agenda Verhuizing Hunze 120&#39; en Verhuizing.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Op dit adres woonde&nbsp;Fenna Gies, een oudere zus van Jan Gies. Ook Jan en Miep verhuisden naar de kleine woning van Fenna.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> In augustus 1945 schreef&nbsp;Otto aan zijn zwagers Walter en Julius Holl&auml;nder dat ze&nbsp;naar een andere woning uitkeken.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Miep Gies stond, evenals Jan, van 1 juni 1946 tot 21 november 1946 ingeschreven Hunzestraat 120hs,<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;maar zij woonden&nbsp;hier zeer waarschijnlijk al sinds medio juni 1945.

Het bevolkingsregister schreef&nbsp;Otto per 18 september 1945&nbsp;in op nummer 120.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> In december 1945 schreef&nbsp;hij aan Jetteke Frijda (een voormalig klasgenootje van Margot Frank op het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes): &#39;&nbsp;Ik woon met zeer goede vrienden samen en heb het wat verzorging betreft in elk opzicht uitstekend. We vormen zogenaamd een gezin en ik word echt verwend.&#39; <a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

Op 12 november 1946 werd&nbsp;Otto in het Bevolkingsregister overgeschreven naar Jekerstraat 65-II.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-2" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;In zijn agenda noteerde&nbsp;hij op 15, 16 en 17 november Jekerstraat.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="2kawg" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie, (AFC), Otto Frank Archief (OFA, reg. code OFA_002 : Agendanotities 9 en 10 juni 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ina4r" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten (toegangsnummer 5445), inv. nr. 139: Woningkaart Hunzestraat 120.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8wr6x" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code OFA_073: Brief van Otto aan Julius en Walter Holl&auml;nder, 20 augustus 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="e48wh" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Persoonskaarten (toegangsnummer 30408):&nbsp;Persoonskaart H. Santrouschitz; SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart J.A. Gies.</cite></li>
	<li data-footnote-id="6mi6t" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-5-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Otto Frank.</cite></li>
	<li data-footnote-id="e38un" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code OFA_100: Brief van Otto aan Jetteke Frijda, 16 december 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9mw1b" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code OFA_003: Agendanotities 15, 16 en 17 november 1946.</cite></li>
</ol>
</section>

On 9 and 10 June 1945, Otto Frank noted in his diary &quot;Move&nbsp;Hunze 120&quot;&nbsp;and &quot;House move&quot;.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> At this address lived Fenna Gies, an older sister of Jan Gies. Jan and Miep also moved into Fenna&#39;s small home.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> In August 1945, Otto wrote to his brothers-in-law Walter and Julius Holl&auml;nder that they were looking for another home.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Miep Gies, like Jan, was registered from 1 June 1946 to 21 November 1946&nbsp;at Hunzestraat 120hs,<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> but they had most likely lived here since mid-June 1945.

The population register registered Otto at number 120 as of 18 September 1945.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> In December 1945, he wrote to Jetteke Frijda (a former classmate of Margot Frank at the Municipal Lyceum for Girls): &quot;I live with very dear friends and have an excellent time in every respect as far as care is concerned. We form a sort of family and I am really spoilt.&quot;&nbsp;<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

On 12 November 1946, Otto was transferred in the Population Register to Jekerstraat 65-II.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-2" rel="footnote">[5]</a> In his diary he noted&nbsp;&quot;Jekerstraat&quot; on 15, 16 and 17 November .<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="2kawg" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie, (AFC), Otto Frank Archief (OFA, reg. code OFA_002 : Agendanotities 9 en 10 juni 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ina4r" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten (toegangsnummer 5445), inv. nr. 139: Woningkaart Hunzestraat 120.</cite></li>
	<li data-footnote-id="8wr6x" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code OFA_073: Brief van Otto aan Julius en Walter Holl&auml;nder, 20 augustus 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="e48wh" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Persoonskaarten (toegangsnummer 30408):&nbsp;Persoonskaart H. Santrouschitz; SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart J.A. Gies.</cite></li>
	<li data-footnote-id="6mi6t" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-5-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Otto Frank.</cite></li>
	<li data-footnote-id="e38un" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code OFA_100: Brief van Otto aan Jetteke Frijda, 16 december 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9mw1b" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code OFA_003: Agendanotities 15, 16 en 17 november 1946.</cite></li>
</ol>
</section>

Otto Frank woont in bij Jan en Miep Gies

Otto Frank woont ongeveer anderhalf jaar in bij Jan en Miep Gies op Hunzestraat 120.

Otto Frank lived with Jan and Miep Gies at 120 Hunzestraat for about a year and a half.

Op 28 juni 1945 noteerde Otto Frank in zijn agenda Bevrijdingsdag en Bep bij ons.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Sinds 1946 wordt Bevrijdingsdag op 5 mei gevierd, maar in 1945 werden er tussen 26 juni en 28 juni op verschillende plekken in Amsterdam ook bevrijdingsfeesten georganiseerd. Otto woonde toen samen met Jan en Miep Gies&nbsp;bij Jans oudere zus,&nbsp;Fenna Gies&nbsp;op de Hunzestraat 120. Bep Voskuijl kwam die dag&nbsp;waarschijnlijk bij hen langs om stil te staan bij de bevrijding.

Otto noteerde op 28 juni in zijn agenda ook Koningin. Op de slotdag van de feesten bracht koningin Wilhelmina een bezoek aan Amsterdam. Op de Dam en het Rokin was er&nbsp;een militaire parade en optocht met onder andere praalwagens.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Of Otto deze&nbsp;feestelijkheden heeft bijgewoond, is niet zeker.&nbsp;In haar biografie over Otto Frank stelt Carol Ann Lee dat hij de dag rustig doorbracht met Miep, Jan en Bep.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="a16l5" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), Otto Frank Archief (OFA), reg. code OFA_002: Agenda Otto Frank 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="cyjfj" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Nederlands Instituut voor Beeld &amp; Geluid. Dragernummer: DE_BEVRIJDING-FHD00Z049VF (geraadpleegd 16 november 2023).</cite></li>
	<li data-footnote-id="q8rbz" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Carol Ann Lee,&nbsp;Het verborgen leven van Otto Frank, Amsterdam: Balans, 2002, p. 179-180.</cite></li>
</ol>
</section>

On 28 June 1945, Otto Frank noted &quot;Liberation Day&quot; and &quot;Bep with us&quot; in his calendar. <a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Since 1946, Liberation Day has been celebrated on 5 May, but in 1945 liberation celebrations were also organized in various places in Amsterdam between 26 June and 28 June. Otto then lived with Jan and Miep Gies in the home of Jan&#39;s older sister, Fenna Gies, at Hunzestraat 120. Bep Voskuijl probably visited them that day to reflect on the liberation.

Otto also noted &quot;Queen&quot; in his calerndar&nbsp;on 28 June. On the final day of the celebrations, Queen Wilhelmina visited Amsterdam. There was a military parade and parade on Dam Square and Rokin, including floats.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> It is not clear whether Otto attended these festivities. In her biography of Otto Frank, Carol Ann Lee writes that he spent the day quietly with Miep, Jan and Bep.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="7fehb" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code OFA_001: Agenda Otto Frank 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="cyjfj" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Nederlands Instituut voor Beeld &amp; Geluid. Dragernummer: DE_BEVRIJDING-FHD00Z049VF (geraadpleegd 16 november 2023).</cite></li>
	<li data-footnote-id="q8rbz" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Carol Ann Lee,&nbsp;Het verborgen leven van Otto Frank, Amsterdam: Balans, 2002, p. 179-180.</cite></li>
</ol>
</section>

Otto Frank staat stil bij Bevrijdingsdag

Tussen 26 juni en 28 juni 1945 werden er in Amsterdam Bevrijdingsfeesten georganiseerd. Otto Frank maakte hiervan een notitie in zijn agenda.

Liberation celebrations were organized in Amsterdam between 26 June and 28 June 1945. Otto Frank made a note of this in his diary.

Woning Jan en Miep Gies, Hunzestraat 120, Amsterdam

Miep Gies stond hier van 1 juni 1946 tot 21 november 1946 ingeschreven. Dit is de woning van Jans zuster Fenna. Miep woont hier zeer waarschijnlijk al sinds medio juni 1945. Ook Jan Gies en Otto Frank wonen bij Fenna in de kleine woning.

Miep Gies was registered here from 1 June 1946 to 21 November 1946. This was the home of Jan's sister Fenna. Miep had most likely been living here since mid-June 1945. Jan Gies and Otto Frank also lived with Fenna in the small house.

Fenna Gies was een oudere zus van Jan Gies. Ze werd geboren om vier uur &rsquo;s middags in de ouderlijke woning Rustenburgerstraat 191hs.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Ze trouwde&nbsp;op 19 januari 1921 met Jacob van der Molen. Op 13 november 1923 eindigde het huwelijk in een echtscheiding.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> De Joodse Van der Molen hertrouwde in 1927 met een Joodse vrouw. Beiden overleefden de oorlog.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Fenna&rsquo;s gezinskaart kreeg rond 1935 de aantekening &ldquo;woont samen met Henri J.M.L. Cats op Lekstraat 23 III 2&rdquo;.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Later woonde&nbsp;ze op het adres Hunzestraat 120 huis van 4 november 1940 tot 4 mei 1942 nog&nbsp;samen met Henri Cats (Borgerhout 1902 &ndash; Auschwitz 1944).<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> De uitschrijfdatum was &eacute;&eacute;n dag na de introductie van de Jodenster. Henri Cats dook op 13 juli 1942 onder nadat hij een oproep kreeg. In januari 1944 werd hij gearresteerd.

Rond 10 juni 1945 trokken haar broer Jan Gies, zijn vrouw Miep&nbsp;en Otto Frank bij haar in.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> Zij vertrokken in november 1946. In september 1945 stonden ook de oorlogswezen Hanneli Goslar en haar zusje Gabi bij Fenna ingeschreven. Vanaf september 1947 woonde Fenna&rsquo;s zus Jopie met haar dochtertje Marijke, die in Japanse gevangenkampen hadden gezeten, ongeveer tien maanden bij haar in de Hunzestraat.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-2" rel="footnote">[5]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a><a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>&nbsp;Adressen:&nbsp;Lekstraat 23-III, Amsterdam (1935); Hunzestraat 120 (1935);<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a> Noord-Hollandstraat 1 (1981).<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-2" rel="footnote">[8]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="cqjpr" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Burgerlijke Stand, inv. nr. 4666, nr. 9817.</cite></li>
	<li data-footnote-id="boea7" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand, inv. nr. 5262: Register van huwelijksakten 1921, deel 2, 23v, nr. 44. In de kantlijn is in 1923 de scheiding genoteerd.</cite></li>
	<li data-footnote-id="zcsp3" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegagnsmummer 30238): Archiefkaart J. van der Molen (1893).</cite></li>
	<li data-footnote-id="s93p2" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5422): Gezinskaart F.G. Gies.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tsamz" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-5-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten (toegangsnummer 5445), inv. nr. 139: Woningkaart Hunzestraat 120 hs.</cite></li>
	<li data-footnote-id="p03yc" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_002: Agendanotities 9 en 10 juni 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="z3fo5" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand (toegang 5009), inv. nr. 4666: register van geboorteakten 1899, deel 9, 19f, nr. 9817.</cite></li>
	<li data-footnote-id="svegd" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-8-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart F.G. Gies.</cite></li>
</ol>
</section>

Fenna Gies was an older sister of Jan Gies. She was born at four in the afternoon in the parental home at Rustenburgerstraat 191hs.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> She married Jacob van der Molen on 19 January 1921. The marriage ended in divorce on 13 November 1923.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> The Jewish Van der Molen remarried a Jewish woman in 1927. Both survived the war.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

The note&nbsp;&#39;lives with Henri J.M.L. Cats on Lekstraat 23 III 2&#39; was added to Fenna&#39;s family card around 1935.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Later she lived at 120 Hunzestraat together with Henri Cats from 4 November 1940 to 4 May 1942&nbsp;(Borgerhout 1902 &ndash; Auschwitz 1944).<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> The deregistration date was one day after the introduction of the Jewish Star. Henri Cats went into hiding on 13 July 1942 after being summoned. He was arrested in January 1944.

Around 10 June 1945, her brother Jan Gies, his wife Miep and Otto Frank moved in with her.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> They left in November 1946. In September 1945, the war orphan Hanneli Goslar and her sister Gabi were also registered with Fenna. From September 1947, Fenna&#39;s sister Jopie and her young daughter Marijke, who had been in Japanese prison camps, lived with her in Hunzestraat for about ten months.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-2" rel="footnote">[5]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a><a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>&nbsp;Addresses:&nbsp;Lekstraat 23-III, Amsterdam (1935); Hunzestraat 120 (1935);<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a> Noord-Hollandstraat 1 (1981).<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-2" rel="footnote">[8]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="cqjpr" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Burgerlijke Stand, inv. nr. 4666, nr. 9817.</cite></li>
	<li data-footnote-id="boea7" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand, inv. nr. 5262: Register van huwelijksakten 1921, deel 2, 23v, nr. 44. In de kantlijn is in 1923 de scheiding genoteerd.</cite></li>
	<li data-footnote-id="zcsp3" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegagnsmummer 30238): Archiefkaart J. van der Molen (1893).</cite></li>
	<li data-footnote-id="s93p2" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5422): Gezinskaart F.G. Gies.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tsamz" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-5-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten (toegangsnummer 5445), inv. nr. 139: Woningkaart Hunzestraat 120 hs.</cite></li>
	<li data-footnote-id="p03yc" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_002: Agendanotities 9 en 10 juni 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="z3fo5" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand (toegang 5009), inv. nr. 4666: register van geboorteakten 1899, deel 9, 19f, nr. 9817.</cite></li>
	<li data-footnote-id="svegd" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-8-2">b</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart F.G. Gies.</cite></li>
</ol>
</section>

Fenna Gies was een oudere zus van Jan Gies.

Fenna Gies was an older sister of Jan Gies.

Fenna Gies

Volgens het Bevolkingsregister betrok Otto Frank de&nbsp;woning op&nbsp;Jekerstraat 65 II&nbsp; op 12 november 1946. Amsterdam: Hoofdbewoner op dat moment was&nbsp;Ab Cauvern.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Diens vrouw Isa vroeg Otto al eerder, op 28 november 1945, in een brief met betrekking tot deze woning: &#39;Neemt U nog een kamer bij ons?&#39;&nbsp;<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> 
 
Jan en Miep Gies verhuisden ook mee, volgens het bevolkingsregister op 21 november 1946.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Otto schreef 3 december 1946 aan Jetteke Frijda (een voormalig klasgenootje van Margot Frank op het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes):&nbsp;&#39;In de Jekerstraat hebben wij meer ruimte. Ik woon daar met dezelfde vrienden samen met wie ik ook in de Hunzestraat was.&#39; <a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;

Volgens het Bevolkingsregister woonde&nbsp;Otto hier tot hij 20 augustus 1952 naar Bazel vertrok.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Miep en Jan wilden de woning behouden om te kunnen ruilen met een 3-4-kamerwoning. Ze kregen echter geen woonvergunning en de woning werd&nbsp;gevorderd.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="ewrg4" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Otto Frank. &nbsp;Cauvern woonde hier sinds 14 februari 1946. Deze vertrok in januari 1953 naar Hilversum. SAA, Dienst Bevolkigsregister, Persoonskaarten (toegangsnummer 30408): Persoonskaart A. Cauvern. Zijn vrouw Isa Cauvern woonde hier van 14 februari 1946 tot haar overlijden op 27 juni van dat jaar.</cite></li>
	<li data-footnote-id="r7sl4" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), Otto Frank Archief (OFA), reg. code OFA_085: Brief van Isa Cauvern-Monas aan Otto Frank, 28 november 1945. Uit deze brief blijkt dat zij doende is door woningruil naar dit adres te komen.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ccwdl" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten (toegangsnummer 5445), inv. nr. 160: Woningkaart Jekerstraat 65 II.</cite></li>
	<li data-footnote-id="sjqof" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code OFA_100: Brief van Otto Frank aan Jetteke Frijda, 3 december 1946.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ktq6a" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Otto Frank. Eva Schloss zegt echter 13 november 2008 in een interview dat Otto bij haar vertrek naar London bij Fritzi op Merwedeplein 46 introk. Offici&euml;le gegevens bevestigen dat overigens niet, Otto&#39;s agenda&#39;s evenmin. AFS, Getuigenarchief: Schloss-Geiringer, Eva.</cite></li>
	<li data-footnote-id="xff5h" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Santrouschitz:Transcriptie interview Dienke Hondius, 1989, p. 5.</cite></li>
</ol>
</section>

According to the Population Register, Otto Frank moved into the house at Jekerstraat 65 II on 12 November 1946. The main occupant at that time was Ab Cauvern.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> His wife Isa had earlier, on 28 November 1945, asked Otto in a letter regarding this house: &quot;Will you take a room with us again?&quot;&nbsp;<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> 
 
Jan and Miep Gies also moved with him, according to the population register on 21 November 1946.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Otto wrote 3 December 1946 to Jetteke Frijda (a former classmate of Margot Frank at the Municipal Lyceum for Girls):&nbsp;&quot;In Jekerstraat we have more space. I live there with the same friends with whom I was also in Hunzestraat.&quot;&nbsp;<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

According to the Population Register, Otto lived here until he left for Basel on 20 August 1952.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> Miep and Jan wanted to keep the house to swap with a 3-4-room house. However, they did not get a housing permit and the house was requisitioned.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="ewrg4" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Otto Frank. &nbsp;Cauvern woonde hier sinds 14 februari 1946. Deze vertrok in januari 1953 naar Hilversum. SAA, Dienst Bevolkigsregister, Persoonskaarten (toegangsnummer 30408): Persoonskaart A. Cauvern. Zijn vrouw Isa Cauvern woonde hier van 14 februari 1946 tot haar overlijden op 27 juni van dat jaar.</cite></li>
	<li data-footnote-id="r7sl4" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), Otto Frank Archief (OFA), reg. code OFA_085: Brief van Isa Cauvern-Monas aan Otto Frank, 28 november 1945. Uit deze brief blijkt dat zij doende is door woningruil naar dit adres te komen.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ccwdl" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten (toegangsnummer 5445), inv. nr. 160: Woningkaart Jekerstraat 65 II.</cite></li>
	<li data-footnote-id="sjqof" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code OFA_100: Brief van Otto Frank aan Jetteke Frijda, 3 december 1946.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ktq6a" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Otto Frank. Eva Schloss zegt echter 13 november 2008 in een interview dat Otto bij haar vertrek naar London bij Fritzi op Merwedeplein 46 introk. Offici&euml;le gegevens bevestigen dat overigens niet, Otto&#39;s agenda&#39;s evenmin. AFS, Getuigenarchief: Schloss-Geiringer, Eva.</cite></li>
	<li data-footnote-id="xff5h" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Santrouschitz:Transcriptie interview Dienke Hondius, 1989, p. 5.</cite></li>
</ol>
</section>

Otto Frank verhuist samen met Jan en Miep Gies

Tot aan zijn vertrek naar Zwitserland woont Otto Frank met Miep en Jan Gies in de Jekerstraat.

Until his departure for Switzerland, Otto Frank lived with Miep and Jan Gies in Jekerstraat 65.

Op 24 september 1948 richtten Otto Frank en Jo Kleiman voor onbepaalde tijd de Firma Frank &amp; Kleiman op.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Het bedrijf deed aan exploitatie van octrooien en patenten, en het deelnemen in soortgelijke en andere ondernemingen.&nbsp;Het kantooradres was bij oprichting Jekerstraat 65, en vanaf 16 september 1952 Prinsengracht 263. Toen werd de naam gewijzigd in Handelsonderneming Frank &amp; Kleiman.&nbsp;Met ingang van 31 december 1952 was de zaak opgeheven. 
 
Voor transacties groter dan fl. 5.000,- waren de handtekeningen van beide vennoten nodig. Evenals voor het aangaan van borgtochten; het verkrijgen, vervreemden, huren en verhuren van onroerende zaken; het aangaan van geldleningen en verhuur van zakelijke rechten.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="v1q8h" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Alle informatie ontleend aan: Noord-Hollands Archief, Haarlem, Handelsregister Amsterdam, inv. nr. 1350, dossier 70754.</cite></li>
</ol>
</section>

On 24 September 1948, Otto Frank and Jo Kleiman established the firm Frank &amp; Kleiman for an indefinite period.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> The company engaged in the exploitation of&nbsp;patents, and participation in similar and other enterprises. 
 
The office address at incorporation was Jekerstraat 65, and from 16 September 1952, Prinsengracht 263. 
 
Transactions larger than NLG 5,000 required the signatures of both partners. This was also the case for entering into surety bonds; acquiring, disposing of, renting and letting immovable property; taking out money loans and letting out rights in rem. 
 
On 16 September 1952, the name was changed to Handelsonderneming Frank &amp; Kleiman, and the business was wound up with effect from 31 December 1952.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="v1q8h" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Alle informatie ontleend aan: Noord-Hollands Archief, Haarlem, Handelsregister Amsterdam, inv. nr. 1350, dossier 70754.</cite></li>
</ol>
</section>

Johannes Kleiman werkzaam bij de Firma Frank & Kleiman

Drie jaar na de oorlog richtte Otto Frank samen met Jo Kleiman het bedrijf "Firma Frank & Kleiman" op.

Three years after the war, Otto Frank founded the company "Firma Frank & Kleiman" together with Jo Kleiman.

Jekerstraat 65 II

Woning van Ab en Isa Cauvern. Op dit adres woonde ook Otto Frank van 1946 tot 1952, samen Miep en Jan Gies.

Home of Ab and Isa Cauvern. Otto Frank also lived at this address from 1946 to 1952, together with Miep and Jan Gies.

A_Gies_III_018

Jan en Miep Gies met hun baby Paul, en Otto Frank die dan nog bij hen woont, januari 1951

Ab Cauvern was de echtgenoot van Isa Monas en kennis van Otto Frank. Hij trouwde&nbsp;op 17 mei 1939 in Amsterdam met&nbsp;Isa Monas. Op 27 september 1941 werd hun dochter&nbsp;Ruth&nbsp;geboren.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> &nbsp;Het huwelijk met Isa Monas werd&nbsp;op 6 april 1943 ontbonden, maar ze bleven op het zelfde adres wonen.

Na de oorlog gaf Otto Frank het door hem op basis van het handschrift geredigeerde en uitgetypte dagboek van&nbsp;Anne&nbsp;ter revisie en correctie aan Cauvern. Deze maakte aldus &lsquo;Typescript I&rsquo;.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;In het naturalisatiedossier van Otto Frank wordt Cauvern genoemd als een van diens sociale contacten.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Kantoorbediende Nederlandsche Radio Omroep, boekhouder bij de VARA, later hoofd hoorspelen bij de VARA.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Op 19 juli 1962&nbsp;trouwde hij in Nijmegen met Gerry Hendrika van Bockel.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> Adressen:&nbsp;Johannes Geradtsweg 57, Hilversum (&rsquo;30); Oude Kerkweg 25, Laren (&rsquo;39), Jekerstraat 65 II, Amsterdam (&rsquo;46); Van Linschotenlaan 24, Hilversum (&rsquo;53).<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-2" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="0lser" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten A. Cauvern en I. Monas. Anne nam het geboortekaartje op in haar dagboek. Anne Frank, Dagboek A, 28 september 1942, in: Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) (samenst.),&nbsp;De dagboeken van Anne Frank, 5e verbeterde en uitgebreide druk, Amsterdam: Bert Bakker, 2001, p. 239.</cite></li>
	<li data-footnote-id="p10rv" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>NIOD, De dagboeken van Anne Frank, p. 74.</cite></li>
	<li data-footnote-id="7wkhl" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Justitie, Verbaalarchief, 1915-1955; Kabinetsarchief, 1915-1940, nummer toegang 2.09.22, inv. nr. 13402. volgnr. 2234: Staat van inlichtingen bij naturalisatie, 25 februari 1948, vraag 19.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wpvk2" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A. Cauvern.</cite></li>
	<li data-footnote-id="96jef" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-5-2">b</a> <cite>Centraal Bureau voor Genealogie (CBG), Den Haag, Kopie persoonskaart A. Cauvern.</cite></li>
	<li data-footnote-id="2qf2v" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A. Cauvern; CBG, Kopie persoonskaart A. Cauvern.</cite></li>
</ol>
</section>

Husband of Isa Monas and acquaintance of Otto Frank. He married Isa Monas in Amsterdam on 17 May 1939. On 27 September 1941 their daughter Ruth was born.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> &nbsp;The marriage to Isa Monas was dissolved on 6 April 1943, but they continued to live at the same address.

After the war Otto Frank gave Anne&#39;s diary, which he had edited and typed out on the basis of the manuscript, to Cauvern for revision and correction. The latter thus produced &quot;Typescript I&quot;.&nbsp;<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;In Otto Frank&#39;s naturalisation file, Cauvern is mentioned as one of his social contacts.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Office clerk at Nederlandsche Radio Omroep, bookkeeper at VARA, later head of radio plays at VARA.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

On 19 July 1962 he married Gerry Hendrika van Bockel in Nijmegen.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> Addresses:&nbsp;Johannes Geradtsweg 57, Hilversum (&rsquo;30); Oude Kerkweg 25, Laren (&rsquo;39), Jekerstraat 65 II, Amsterdam (&rsquo;46); Van Linschotenlaan 24, Hilversum (&rsquo;53).<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-2" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="0lser" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten A. Cauvern en I. Monas. Anne included the card announcing the baby&#39;s birth in her diary. Anne Frank, Diary Version A, 28 September 1942, in: Anne Frank, The Diary of Anne Frank: the revised critical edition, prep. by the Netherlands Institute for War Documentation (NIOD);&nbsp; transl. by Arnold J. Pomerans, B.M. Mooyaaert-Doubleday and Susan Massotty, New York, NY [etc.] Doubleday, 2003.</cite></li>
	<li data-footnote-id="p10rv" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>NIOD, The Diary of Anne Frank.</cite></li>
	<li data-footnote-id="7wkhl" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Justitie, Verbaalarchief, 1915-1955; Kabinetsarchief, 1915-1940, nummer toegang 2.09.22, inv. nr. 13402. volgnr. 2234: Staat van inlichtingen bij naturalisatie, 25 februari 1948, vraag 19.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wpvk2" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A. Cauvern.</cite></li>
	<li data-footnote-id="96jef" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-5-2">b</a> <cite>Centraal Bureau voor Genealogie (CBG), Den Haag, Kopie persoonskaart A. Cauvern.</cite></li>
	<li data-footnote-id="u99fa" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A. Cauvern; CBG, Kopie persoonskaart A. Cauvern.</cite></li>
</ol>
</section>

Foto z/w van Ab, Isa en Ruth Cauvern. Isa Cauvern was een vriendin van Otto Frank.

B_getuigen_III_037

Ab en Isa Cauvern met hun dochtertje Ruth, rond 1944

Ab Cauvern was een kennis van Otto Frank, die betrokken was bij de totstandkoming van het typescript van het dagboek van Anne Frank.

Ab Cauvern was an acquaintance of Otto Frank, who was involved in the creation of the typescript of the diary of Anne Frank.

Ab Cauvern

De dood van Anne en Margot

Van alle onderduikers in het Achterhuis heeft alleen de vader van Anne, Otto Frank, de Holocaust overleefd. In dit verhaal lees je over zijn terugkeer van het concentratiekamp Auschwitz naar Amsterdam.  Een reconstructie op basis van Otto’s notities, andere getuigenissen en documenten. Klik door de slides voor het verhaal en op de markers voor meer informatie.