Tijdens de theaterlessen had ik een uitspraak van de dichter Sophocles in mijn hoofd: ‘Men moet leren door het te doen, want hoewel je denkt dat je het weet, je hebt geen zekerheid tot je het probeert.’ Dat citaat slaat echt op deze lessen. Je merkt het aan de manier waarop leerlingen reageren na het bekijken van een scène. Ze hebben ideeën over wat de personages anders moeten doen, maar als ze het dan vervolgens zelf proberen, ontdekken ze hoe lastig dat kan zijn. Je stuit soms op weerstand bij een ander en het is best moeilijk om voor jezelf of iemand anders op te komen.
Vooroordelen
14:00
Amsterdam
Voor de theaterlessen Alex en Aylin in de klas hebben we ons laten inspireren door de Braziliaanse theatermaker Augusto Boal. Hij liet mensen moeilijke situaties naspelen en naar elkaars situatie kijken om ze weerbaarder te maken. Dat idee hebben wij ook gebruikt. Daarbij hebben we gekozen voor jonge acteurs van de theaterdocentenafdeling die qua leeftijd dichtbij de jongeren staan. De situaties krijgen daardoor een realistischer effect. We spelen bijvoorbeeld een scène waarin hoofdpersoon Alex nieuw is op school. Hij is vanuit een dorp naar de stad verhuisd en krijgt op basis van zijn uiterlijk te maken met vooroordelen en uitsluiting. We proberen dat zo echt mogelijk neer te zetten, zodat het voor de leerlingen lijkt op de werkelijkheid en herkenbaar is.
Zelf ervaren hoe het voelt
Leerlingen zijn vanaf het moment dat de scène begint helemaal geboeid. Ze leven mee met de personages, zijn muisstil en supergeconcentreerd. Het is een korte scène van ongeveer zeven minuten, maar het pakt compleet hun aandacht. Ze herkennen dit onderwerp allemaal. Iedereen heeft weleens te maken gehad met een situatie waarin je nieuw bent of je anders voelt dan de rest. Veel leerlingen weten wat het is om met een vooroordeel geconfronteerd te worden.
De scène eindigt heel rot voor Alex en dan mogen de leerlingen reageren. We bespreken wat ze hebben gezien en zij geven suggesties voor hoe het beter zou kunnen. Eerst spelen de acteurs de ideeën van de leerlingen, maar daarna mogen ze het ook zelf doen. Ze ervaren zo hoe het is om op een bepaalde manier met elkaar om te gaan. Een van de grappenmakers in de strip heet Ruby en zij is ook koploper in opmerkingen maken tegen Alex. Een leerling zei: “Aylin moet gewoon tegen Ruby zeggen dat ze moet kappen.” Maar als we dat vervolgens spelen en je ziet dat Ruby niet kapt, maar kwaad wordt, dan ervaart ze dat het soms niet zo makkelijk is op te lossen.
Kleine veranderingen hebben ook effect
We bespreken na het spelen van de suggesties wat er is gebeurd. Ruby kapt helemaal niet, maar zoekt ruzie. Wat kun je dan nog meer doen? Leerlingen stellen voor om niet te reageren op Ruby en aardig te doen tegen Alex. Als we dat spelen, zie je dat Ruby zich heel ongemakkelijk voelt als niemand meer lacht om haar grapjes en zo’n kleine verandering kan best veel uitmaken. Je hoeft geen heldendaad te verrichten, maar iets kleins als iemand even negeren, kan al verschil maken. Je bent niet onmachtig.
Werken aan een positief groepsgevoel
Er is geen theorie die wordt opgelegd tijdens de lessen. We werken vanuit een scène – in de pilot ging dit vooral over vooroordelen en de grens tussen een grapje en een vooroordeel. Want Alex lacht misschien wel als iemand iets naar hem roept, maar vindt hij het echt grappig? We blijven inhoudelijk dicht bij de strip en hebben het niet over de leerlingen en de klas. Wel tasten we af of er een veilige sfeer is in de groep. In sommige klassen merkten we ook dat er veel hiërarchie is en er was zelfs een geval waarbij we merkten dat een jongen werd buitengesloten. We hebben dat met de mentor besproken op een later moment. Je kunt dat niet negeren.
Drama zorgt voor een andere energie in een klas. Je doorbreekt bestaande patronen en rollen en elkaar aankijken kan al spannend zijn. Iedereen moet zich kwetsbaar opstellen en zichzelf laten zien. Die openheid is heel bijzonder en zorgt voor een onderlinge positieve binding in een groep. Leerlingen moeten een beroep doen op elkaar, samenwerken en contact maken.
Wilt u meer weten over de theaterlessen rond Nieuwe Vrienden? Stuur dan een e-mail naar docenten@annefrank.nl onder vermelding van ‘Nieuwe Vrienden Theater’.