In the summer of 1937, Peter van Pels and his parents moved to Amsterdam. They found a house in Amsterdam-Zuid, not far from Merwedeplein, where Anne Frank lived. Hermann, Peter’s father, started a textile business with an uncle but then quit and joined Pectacon, Otto Frank’s company. Pectacon dealt in herbs and spices for butchers, which was what Hermann had done in Germany.

Hermann van Pels was born in Gehrde, Germany, but he had Dutch nationality.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> For him and his family, therefore, there were no legal obstacles to emigrating to the Netherlands with his family.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> However, he did have problems to resolve with the Dutch military authorities, who considered him a deserter.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

On 26 June 1937, he and his wife and son were deregistered from the Synagoge-Gemeinde Osnabr&uuml;ck due to departure for the Netherlands.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> The Amsterdam Population Register registered him as of 2 July 1937 at the address Stadionweg 277-III.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>

Hermann van Pels&#39; father, brother and three sisters (Henny, Ida and Clara) all eventually settled in Amsterdam.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> Several cousins, nieces and other relatives also left Germany. Berthel Hess, a full cousin of Hermann van Pels who also lived in Amsterdam, received a letter from her father in which he wrote: &#39;So gehen alle Verwandte nach die Reihe fort + wer weiss wie es noch werden wird.&#39;<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

Auguste van Pels-R&ouml;ttgen&#39;s parents came to Amsterdam in 1938, as did her sister Margarethe Goldschmidt-R&ouml;ttgen and her family.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="6q0jf" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hermann van Pels.</cite></li>
	<li data-footnote-id="rwj2l" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Zie:&nbsp;Gertjan Broek, <a href="https://demodernetijd.nl/wp-content/uploads/DMT-2019-3c-Broek.pdf" target="_blank">Emigranten rond het Achterhuis van Anne Frank</a>, in: De moderne tijd, jrg. 3, nr. 3 (2019), p. 211-226.</cite></li>
	<li data-footnote-id="sjyyr" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Archief van de secretarie, Afdeling Militaire Zaken en rechtsvoorgangers (toegang 5182), inv. nr. 4422, Lotingsregister 1918, volgnr. 4695.</cite></li>
	<li data-footnote-id="5mhs3" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Nieders&auml;chsiches Landesarchiv - Standort Osnabr&uuml;ck, Dep.3bIV inv. nr. 2166, Kartotheek Synagogengemeinde Osnabr&uuml;ck; Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_vPels_I_003-006).</cite></li>
	<li data-footnote-id="3elad" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten David A&auml;ron, Max David, Henny, Clara en Ida van Pels.</cite></li>
	<li data-footnote-id="1suhk" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Hess, Berthel, Brief van 10 september 1939 (kopie).</cite></li>
</ol>
</section>

Hermann van Pels werd in het Duitse Gehrde&nbsp;geboren, maar hij had de Nederlandse nationaliteit.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Voor hem en zijn gezin waren er dus&nbsp;in juridische zin&nbsp;geen beletselen om&nbsp;met zijn gezin naar Nederland emigreren.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Wel had hij problemen op te lossen met de Nederlandse militaire autoriteiten, die hem als deserteur beschouwden.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Op 26 juni 1937 werd hij met vrouw en zoon uitgeschreven uit de Synagoge-Gemeinde Osnabr&uuml;ck wegens vertrek naar Nederland.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Het Amsterdamse Bevolkingsregister schreef hem&nbsp;in&nbsp;per 2&nbsp;juli 1937 in op het adres Stadionweg 277-III.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>

De vader, broer en drie zussen (Henny, Ida en Clara) van Hermann van Pels vestigden zich op termijn allemaal in Amsterdam.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> Ook verschillende neven, nichten en andere familieleden verlaten Duitsland.&nbsp;Berthel Hess, een volle nicht van Hermann van Pels die ook in Amsterdam woonde, kreeg een brief van haar vader&nbsp;waarin hij schreef: &#39;So gehen alle Verwandte nach die Reihe fort + wer weiss wie es noch werden wird.&#39;<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

De ouders van Auguste van Pels-R&ouml;ttgen kwamen in 1938 naar Amsterdam, net als haar zus Margarethe Goldschmidt-R&ouml;ttgen en haar gezin.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="6q0jf" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hermann van Pels.</cite></li>
	<li data-footnote-id="z2urj" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Zie:&nbsp;Gertjan Broek, <a href="https://demodernetijd.nl/wp-content/uploads/DMT-2019-3c-Broek.pdf" target="_blank">Emigranten rond het Achterhuis van Anne Frank</a>, in: De moderne tijd, jrg. 3, nr. 3 (2019), p. 211-226.</cite></li>
	<li data-footnote-id="sjyyr" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Archief van de secretarie, Afdeling Militaire Zaken en rechtsvoorgangers (toegang 5182), inv. nr. 4422, Lotingsregister 1918, volgnr. 4695.</cite></li>
	<li data-footnote-id="5mhs3" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Nieders&auml;chsiches Landesarchiv - Standort Osnabr&uuml;ck, Dep.3bIV inv. nr. 2166, Kartotheek Synagogengemeinde Osnabr&uuml;ck; Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_vPels_I_003-006).</cite></li>
	<li data-footnote-id="3elad" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten David A&auml;ron, Max David, Henny, Clara en Ida van Pels.</cite></li>
	<li data-footnote-id="1suhk" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Hess, Berthel, Brief van 10 september 1939 (kopie).</cite></li>
</ol>
</section>

The Van Pels family emigrates to Amsterdam

In the summer of 1937, Hermann van Pels' family emigrated from Osnabrück to Amsterdam.

In de zomer van 1937 emigreerde het gezin van Hermann van Pels van Osnabrück naar Amsterdam.

Gezinskaart Hermann van Pels, opgemaakt bij vestiging in 1937.

Gezinskaart Hermann van Pels

Inschrijving van het gezin Van Pels, bestaande uit twee mannen en een vrouw, op de derde verdieping.

Stadionweg 277 III

Van Pels-Röttgen family home, Stadionweg 277-III, Amsterdam 1

Accommodation refers to a place in which to live and/or work, either temporarily or permanently.

Onder verblijf wordt verstaan een plek om te wonen en/of te werken, tijdelijk of permanent.

Accommodation

Accommodation is a place in which to live and/or work, either temporarily or permanently.

Verblijf is een plek om te wonen en/of te werken, tijdelijk of permanent.

First home of Hermann van Pels and his family from the summer of 1937.

Eerste woning van Hermann van Pels en zijn gezin vanaf de zomer van 1937.

Auguste&nbsp;R&ouml;ttgen was born on 29th of&nbsp;September 1900 in Buer, Germany.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> She was the daughter of Leo R&ouml;ttgen and Rosa R&ouml;ttgen-Rosenau.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Auguste had four sisters:&nbsp;Else, Gertrude, Margaretha and&nbsp;Lotte. After the war her&nbsp;sister Margaretha declared that Auguste had studied economics in Cologne and&nbsp;successfully completed this&nbsp;course. According to Cologne university archives, she was deregistered after one semester.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

On 5 December 1925, Auguste R&ouml;ttgen married Hermann van Pels in her hometown of Elberfeld. She automatically received Dutch nationality. On 8 November 1926, her son Peter was born. He remained an only child. In 1937, Auguste and her family came to the Netherlands. After several moves, they ended up in a spacious four-room house on Zuider Amstellaan, furnished with furniture brought from Germany. On 30 October 1942, after they had been in hiding for a few months, the house was cleared out.

In July 1942, Auguste van Pels also went into hiding in the Secret Annex on Prinsengracht. What we know about her from this period comes from Anne&#39;s diary, with some corrections and additions from Otto Frank and Miep Gies.

After the arrest on 4 August 1944, Auguste van Pels ended up in Auschwitz via Westerbork. She was later shipped on to Bergen-Belsen and Theresienstadt. Somewhere along the way to Theresienstadt she died. She was 44 years old when she died.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="v8sz4" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Standesamt Elberfeld (Wuppertal), Huwelijksafkondigingregister nr. 1767, Aktenummer 1374; Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_vPels_I_002): Afschrift (d.d. 14 februari 1996) van trouwakte Hermann van Pels en Auguste R&ouml;ttgen d.d. 5 december 1925.</cite></li>
	<li data-footnote-id="l7yse" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten Leo R&ouml;ttgen en Rosa R&ouml;ttgen-Rosenau.</cite></li>
	<li data-footnote-id="df11a" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Details over Auguste R&ouml;ttgens loopbaan in Landesarchiv NRW &ndash; Standort Hannover, Nds 110 W Akz 105/93 Nr. 959. Rechtsanw&auml;ltin Elisabeth Sp&auml;th aan de Regierungspr&auml;sident Hannover, 7 april 1960. Zie ook: Anne Frank Stichting, Anne Frank Colllectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_079: Rechtsanwaltin Elisabeth Sp&auml;th aan Otto Frank, 27 februari 1961;&nbsp;Universit&auml;tsarchiv K&ouml;ln, Zugang 600/64-R&ouml;ttgen, Auguste. Zie ook schriftelijke toelichting Andreas Freitr&auml;ger, 5 februari 2020.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ejh4s" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Literature: Menno Metselaar, &#39;An egotistical father, a vain mother and a shy boy. The van Pels family: also in hiding in the Secret Annexe&#39;, in: Anne Frank Magazine 1998, p. 8-13;Aukje Vergeest, Anne Frank in the Secret Annexe: who was who?, Amsterdam: Anne Frank House, 2015.</cite></li>
</ol>
</section>

Auguste R&ouml;ttgen werd&nbsp;op 29 september 1900 geboren in Buer, Kreis (district) Recklinghausen, Duitsland.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> &nbsp;Ze was&nbsp;de dochter van Leo R&ouml;ttgen en Rosa R&ouml;ttgen-Rosenau.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Auguste had vier&nbsp;zussen: Else,&nbsp;Gertrude, Margaretha&nbsp;en Lotte. Na de oorlog verklaarde Margaretha dat Auguste economie had&nbsp;gestudeerd in Keulen en deze studie succesvol afrondde. Volgens het universiteitsarchief van Keulen schreef Auguste zich na een semester uit.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Op 5 december 1925 trouwde&nbsp;Auguste R&ouml;ttgen in haar woonplaats Elberfeld met Hermann van Pels. Ze kreeg&nbsp;hierdoor automatisch de Nederlandse nationaliteit. Op 8 november 1926 werd&nbsp;zoon Peter geboren. Hij bleef&nbsp;enig kind. In 1937 kwam&nbsp;Auguste met haar gezin naar Nederland. Na enkele verhuizingen kwamen ze terecht in een ruime vierkamerwoning aan de Zuider Amstellaan, ingericht met uit Duitsland meegebracht meubilair. Op 30 oktober 1942, toen ze al enkele maanden waren&nbsp;ondergedoken, werd&nbsp;de woning leeggehaald.

In juli 1942 ging&nbsp;ook Auguste van Pels onderduiken in het Achterhuis aan de Prinsengracht. Wat we uit deze periode over haar weten komt uit Annes dagboek, met enige correcties en aanvullingen van Otto Frank en Miep Gies.

Na de arrestatie op 4 augustus 1944 kwam&nbsp;Auguste van Pels via Westerbork in Auschwitz-Birkenau terecht. Later werd&nbsp;ze doorgestuurd naar Bergen-Belsen, naar Raguhn en vandaar naar Theresienstadt. Onderweg naar Theresienstadt kwam&nbsp;ze om.&nbsp;Ze was bij overlijden 44 jaar.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="7dq4a" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Standesamt Elberfeld (Wuppertal), Huwelijksafkondigingregister nr. 1767, Aktenummer 1374; Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_vPels_I_002): Afschrift (d.d. 14 februari 1996) van trouwakte Hermann van Pels en Auguste R&ouml;ttgen d.d. 5 december 1925.</cite></li>
	<li data-footnote-id="uhwth" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten Leo R&ouml;ttgen en Rosa R&ouml;ttgen-Rosenau.&nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="bewos" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Details over Auguste R&ouml;ttgens loopbaan in Landesarchiv NRW &ndash; Standort Hannover, Nds 110 W Akz 105/93 Nr. 959. Rechtsanw&auml;ltin Elisabeth Sp&auml;th aan de Regierungspr&auml;sident Hannover, 7 april 1960. Zie ook: Anne Frank Stichting, Anne Frank Colllectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_079: Rechtsanwaltin Elisabeth Sp&auml;th aan Otto Frank, 27 februari 1961;&nbsp;Universit&auml;tsarchiv K&ouml;ln, Zugang 600/64-R&ouml;ttgen, Auguste. Zie ook schriftelijke toelichting Andreas Freitr&auml;ger, 5 februari 2020.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3ryiy" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Literatuur: Menno Metselaar, &#39;Een ego&iuml;stische vader, een ijdele moeder en een verlegen jongen? De familie van Pels: medeschuilers in het Achterhuis&#39;, in: Anne Frank Magazine 1998, p. 8-13; Aukje Vergeest, Anne Frank in het Achterhuis: wie was wie?, Amsterdam: Rainbow, 2014.</cite></li>
</ol>
</section>

Auguste van Pels, Amsterdam, 16 juli 1941

undefined

Auguste van Pels, 16 juli 1941

Auguste van Pels was one of the eight people hiding in the Secret Annex.

Auguste van Pels was één van de acht onderduikers in het Achterhuis.

Auguste van Pels - Röttgen

Hermann van Pels was born in Gehrde on 31 March 1898.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Gehrde is a place between Osnabr&uuml;ck and Oldenburg. The personal and family card of Hermann van Pels incorrectly states 31 March 1890.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;This is an administrative error that has taken on a life of its own. And the Gedenkbuch of the Bundesarchiv&nbsp;states the date as 5 April 1898.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;This error probably occurred because the date of the birth certificate is&nbsp;5 April. Hermann was a son of A&auml;ron van Pels and Lina Vors&auml;nger. He was the fourth of six children. His brother and sisters were: David Max, Henny, Ida Henri&euml;tte, Clara and Meta.

Nothing is known about Hermann van Pels&#39; childhood and schooling.&nbsp;From statements by his sister Ida we know of an apprenticeship with the firm Alsberg and of a job with Karstadt in Kiel. It is certain that he lived in Kiel from March to August 1917 and moved from there to Hamburg. In December 1925 he married Auguste R&ouml;ttgen in Elberfeld. Their son Peter was born in 1926.

Hermann van Pels and his family lived in Osnabr&uuml;ck for years. When life became increasingly difficult for Jews under Nazi rule, he left for the Netherlands in 1937 and settled in Amsterdam-Zuid. Over the years he lived at many addresses, including with his parents-in-law. His arrival in the Netherlands did not cause any particular problems, because Van Pels had Dutch nationality. Because he was a Dutchman, he was subject to conscription. What practical consequences this had for him is not clear. In early 1939 he was arrested as a deserter, but the matter ended quietly. Around the same time, the American consulate put him on the waiting list for emigration &#39;under the German quota&#39;.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Together with his brother-in-law Max Goldschmidt, Van Pels had a trade in textile goods. He left this business in early 1939 and went to work for Otto Frank&#39;s company Pectacon. In July 1942, Hermann van Pels and his family went into hiding in the Secret Annex. What is known about Van Pels during this period comes from Anne&#39;s diary, with some additions and corrections by Otto and Miep.

Van Pels ended up in Westerbork after the arrest. From there he was transported to Auschwitz on 3 September 1944. In the men&#39;s camp he did heavy work, seriously hurting his thumb. He asked for Stubendienst&nbsp;but thus became a victim of an interim selection&nbsp;and it is almost certain that he was killed in the gas chamber. Hermann van Pels was 46&nbsp;years old at the time.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="fm4vk" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Standesamt Gehrde, Geboorteregister 6 juli 1948 (afschrift); Nationaal Archief, Den Haag, Nederlands Beheersinstituut (NBI): Beheersdossiers, nummer toegang 2.09.16, inv. nr. 141144.</cite></li>
	<li data-footnote-id="x9ikh" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart H. van Pels; Gezinskaarten, Gezinskaart H. van Pels</cite></li>
	<li data-footnote-id="7zons" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Zie <a href="https://www.bundesarchiv.de/gedenkbuch/index.html." target="_blank">https://www.bundesarchiv.de/gedenkbuch/index.html</a>.</cite></li>
	<li data-footnote-id="uoomf" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code&nbsp; A_vPels_I_001: Amerikaanse Consul aan H. van Pels, 25 april 1939.</cite></li>
	<li data-footnote-id="0z7p9" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Literature: Menno Metselaar, &#39;An egotistical father, a vain mother and a shy boy. The van Pels family: also in hiding in the Secret Annexe&#39;, in: Anne Frank Magazine 1998, p. 8-13;Aukje Vergeest, Anne Frank in the Secret Annexe: who was who?, Amsterdam: Anne Frank House, 2015.</cite></li>
</ol>
</section>

Hermann van Pels werd&nbsp;op 31 maart 1898 in Gehrde geboren.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Gehrde is een plaats tussen Osnabr&uuml;ck en Oldenburg.&nbsp;Op de persoons- en gezinskaart van Hermann van Pels staat foutief 31 maart 1890.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Dit is een administratieve vergissing die een eigen leven is gaan leiden. &nbsp;En het&nbsp;Gedenkbuch&nbsp;van het Bundesarchiv noemt als datum&nbsp;5 april 1898.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Deze vergissing is waarschijnlijk ontstaan doordat de datum van de geboorteakte 5 april is.

Hermann was&nbsp;een zoon van A&auml;ron van Pels en Lina Vors&auml;nger.&nbsp;Hij was&nbsp;de vierde van zes kinderen. Zijn broer en zussen waren:&nbsp;David Max,&nbsp;Henny,&nbsp;Ida Henri&euml;tte,&nbsp;Clara en&nbsp;Meta.

Over de jonge jaren en schoolopleiding van Hermann van Pels is niets bekend.&nbsp;Uit verklaringen van zijn zuster Ida weten we van een stage bij de firma Alsberg en van een werkkring bij Karstadt in Kiel. Het is zeker dat hij van maart tot en met augustus 1917 in Kiel woonde&nbsp;en vandaar naar Hamburg ging. In december 1925 trouwde&nbsp;hij in Elberfeld met Auguste R&ouml;ttgen. Uit het huwelijk werd&nbsp;in 1926 zoon Peter geboren.

Hermann van Pels woonde&nbsp;met zijn gezin jarenlang in Osnabr&uuml;ck. Toen voor Joden het leven door het nazisme in toenemende mate moeilijk werd, vertrok&nbsp;hij in 1937 naar Nederland en streek&nbsp;in Amsterdam-Zuid neer. Hij had&nbsp;door de jaren heen veel inwoning, onder meer van zijn schoonouders. De komst naar Nederland leverde&nbsp;geen bijzondere moeilijkheden op omdat van Pels de Nederlandse nationaliteit had. Omdat hij Nederlander was, viel&nbsp;hij onder de dienstplichtwet. Welke praktische gevolgen dat voor hem heeft gehad&nbsp;is niet duidelijk. Wel werd&nbsp;hij begin 1939 aangehouden omdat hij gesignaleerd stond&nbsp;als deserteur, maar die kwestie liep&nbsp;met een sisser af. Rond dezelfde tijd plaatste het Amerikaanse consulaat hem op de wachtlijst voor emigratie &ldquo;under the German quota&rdquo;.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Van Pels had&nbsp;met zijn zwager Max Goldschmidt een handel in textielgoederen. Hier stapte hij begin 1939 uit, en ging&nbsp;bij Otto Franks bedrijf Pectacon werken. In juli 1942 dook Hermann van Pels met zijn gezin onder in het Achterhuis. Wat over deze periode over Van Pels bekend is, komt uit het dagboek van Anne, met enige aanvulling en correctie door Otto en Miep.

Van Pels kwam&nbsp;na de arrestatie in Westerbork terecht. Hij ging&nbsp;vandaar met het transport van 3 september 1944 naar Auschwitz. In het mannenkamp deed&nbsp;hij zwaar werk, waarbij hij zijn duim ernstig bezeerde. Hij vroeg&nbsp;om Stubendienst&nbsp;maar werd&nbsp;daardoor slachtoffer van een tussentijdse selectie en het is vrijwel zeker dat hij in de gaskamer werd vermoord. Hermann van Pels was toen&nbsp;46&nbsp;jaar.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="wj5sk" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Standesamt Gehrde, Geboorteregister 6 juli 1948 (afschrift); Nationaal Archief, Den Haag, Nederlands Beheersinstituut (NBI): Beheersdossiers, nummer toegang 2.09.16, inv. nr. 141144.</cite></li>
	<li data-footnote-id="261ka" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart H. van Pels; Gezinskaarten, Gezinskaart H. van Pels.</cite></li>
	<li data-footnote-id="7kdyt" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Zie <a href="https://www.bundesarchiv.de/gedenkbuch/index.html." target="_blank">https://www.bundesarchiv.de/gedenkbuch/index.html</a>.</cite></li>
	<li data-footnote-id="uoomf" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code&nbsp; A_vPels_I_001: Amerikaanse Consul aan H. van Pels, 25 april 1939.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wgolo" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Literatuur: Menno Metselaar, &#39;Een ego&iuml;stische vader, een ijdele moeder en een verlegen jongen? De familie van Pels: medeschuilers in het Achterhuis&#39;, in: Anne Frank Magazine 1998, p. 8-13; Aukje Vergeest, Anne Frank in het Achterhuis: wie was wie?, Amsterdam: Rainbow, 2014.</cite></li>
</ol>
</section>

Foto van de Opekta kantoormedewerkers in mei 1941. V.l.n.r. Esther Troeder, Bep Voskuijl, v. Pels en Miep Gies: op de achtergrond is een reclame affiche van Opekta te zien. (in handschrift van Bep: Hr. v. Pels, Esther, Miep en ik, op kantoor 1940).

A_Opekta_III_008 of A_Opekta_III_009 is 'deze' foto / of 'dezelfde' maar andere oplage. Fysiek maar één foto aanwezig.

A_Voskuijl_III_036

Achter: Esther Troeder, Herman van Pels, Miep Gies. Voor: Bep Voskuijl, Prinsengracht 263, Amsterdam, mei 1941

Hermann van Pels was an employee of Pectacon and was one of the people hiding in the Secret Annex.

Hermann van Pels was medewerker van Pectacon en was één van de onderduikers in het Achterhuis.

Hermann van Pels

Peter van Pels was born on 8 November 1926 in Osnabr&uuml;ck (Germany).<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;His parents were Hermann van Pels and Auguste van Pels-R&ouml;ttgen. He was&nbsp;an only child. He grew up in Osnabr&uuml;ck and came to Amsterdam with his parents in 1937.

Little is known about the schools Peter attended in the Netherlands. According to old classmates, he went to junior high school in Diezestraat. It is likely that, after education was segregated, Peter did a technical vocational course. He learnt amongst other things to upholster furniture. Later, in the Mauthausen concentration camp, he would be registered as a furniture maker.

In contrast to Anne, who left Moortje with the neighbours, Peter brought his cat Mouschi to the Annex. He did most of the small carpentry jobs in the Annex, and he lugged the potatoes upstairs. Anne thought Peter would go to Indonesia after the war&nbsp;to live on the&nbsp;plantations. Most of what is known about Peter during this period&nbsp;comes from Anne&#39;s diary, although Otto Frank and Miep Gies did speak about him in later years.

After the arrest on 4 August 1944, Peter was sent to Austria via Westerbork. He met Max Stoppelman there, the son of Jan and Miep&#39;s landlady. Stoppelman took Peter under his wing. According to Otto Frank, Peter witnessed his father, after a selection process, being sent to his death. In January 1945 the Germans evacuated the camp. Otto Frank tried to persuade Peter to hide to avoid the evacuation, which became known later the &#39;death march&#39;. Nevertheless, Peter left and arrived at Mauthausen on 25 January. He was put to work, including in the Melk&nbsp;sub-camp, before ending up in the Sanit&auml;tslager&nbsp;of the main camp. The exact date of Peter&#39;s death is unclear. A&nbsp;list compiled by the Americans when the camp was liberated states that it&nbsp;was 5 May 1945.&nbsp;According to another list drawn up after the liberation of Mauthausen, Peter van Pels died on&nbsp;10 May 1945. Peter was 18 years old.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="is06g" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Peter van Pels. Het precieze adres staat niet vast.</cite></li>
	<li data-footnote-id="x6ayk" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Literature: Menno Metselaar, &#39;An egotistical father, a vain mother and a shy boy. The van Pels family: also in hiding in the Secret Annexe&#39;, in: Anne Frank Magazine 1998, p. 8-13;Aukje Vergeest, Anne Frank in the Secret Annexe: who was who?, Amsterdam: Anne Frank House, 2015.</cite></li>
</ol>
</section>

Peter van Pels werd&nbsp;geboren op 8 november 1926 in Osnabr&uuml;ck (Duitsland).<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Zijn ouders waren Hermann van Pels en Auguste van Pels-R&ouml;ttgen. Hij was enig kind.&nbsp;Hij groeide&nbsp;op in Osnabr&uuml;ck en kwam&nbsp;in 1937 met zijn ouders naar Amsterdam.

Er is weinig bekend over welke scholen Peter in Nederland bezocht. Volgens een oud-klasgenoot zat hij op de MULO in Diezestraat. Het is waarschijnlijk na de segregatie van het onderwijs dat Peter een technische beroepsopleiding ging&nbsp;volgen. Hij leerde&nbsp;onder meer meubels bekleden. In het kamp Mauthausen zou&nbsp;hij later dan ook geregistreerd worden als meubelmaker.

In tegenstelling tot Anne, die Moortje bij de buren onderbracht, nam&nbsp;Peter zijn kat Mouschi mee naar het Achterhuis. Hij deed&nbsp;in het Achterhuis de meeste timmerklusjes, en hij sjouwde de aardappelen naar boven. Volgens Anne wou&nbsp;Peter na de oorlog naar Indonesi&euml; om daar op de plantages te leven. Wat er over Peter uit deze periode bekend is, komt voornamelijk uit het dagboek van Anne. Alleen Otto Frank en Miep Gies hebben in later jaren hier nog iets over gezegd.

Na de arrestatie op 4 augustus 1944 kwam&nbsp;Peter via Westerbork in Auschwitz terecht. Hij ontmoette hier Max Stoppelman, de zoon van Jan en Mieps hospita. Stoppelman nam&nbsp;Peter onder zijn hoede. Volgens Otto Frank was Peter er getuige van dat zijn vader na een tussentijdse selectie werd&nbsp;afgevoerd om ter dood te worden gebracht. In januari 1945 ontruimden de Duitsers het kamp. Otto Frank drong&nbsp;er bij Peter op aan dat hij zich verborg, en niet met de evacuatie, later betiteld als &lsquo;dodenmarsen&rsquo;, meeging. Peter vertrok&nbsp;toch, en kwam&nbsp;op 25 januari in Mauthausen aan. Hij verrichtte nog werk, onder meer in Aussenlager Melk, alvorens in het Sanit&auml;tslager&nbsp;van het hoofdkamp terecht te komen. Er bestaat wat onduidelijkheid over de precieze overlijdensdatum van Peter. Een lijst die de Amerikanen bij de bevrijding van het kamp opstelden houdt het op 5 mei 1945.&nbsp;Volgens een&nbsp;andere lijst opgemaakt na de bevrijding van Mauthausen is Peter van Pels overleden op&nbsp;10 mei 1945.&nbsp;Peter werd&nbsp;18 jaar.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="jkwnd" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Peter van Pels. Het precieze adres staat niet vast.</cite></li>
	<li data-footnote-id="0x5ub" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Literatuur: Menno Metselaar, &#39;Een ego&iuml;stische vader, een ijdele moeder en een verlegen jongen? De familie van Pels: medeschuilers in het Achterhuis&#39;, in: Anne Frank Magazine 1998, p. 8-13; Aukje Vergeest, Anne Frank in het Achterhuis: wie was wie?, Amsterdam: Rainbow, 2014.</cite></li>
</ol>
</section>

Foto in zwart wit van Peter van Pels, genomen door een onbekende vervaardiger in Amsterdam, 1942

https://images.memorix.nl/anf/thumb/1920x1080/361c9375-f47c-abc7-ffb9-03b5d488f18a.jpg

A_vPels_III_001 - Uitsnede

Peter van Pels, Amsterdam, 1942

Peter van Pels was the only child of Hermann van Pels and Auguste Röttgen and one of the eight hiding in the Annex.

Peter van Pels was het enig kind van Hermann van Pels en Auguste Röttgen en één van de acht onderduikers in het Achterhuis.

Peter van Pels

Developments in Germany after 1933 triggered several waves of Jewish emigration from that country.&nbsp;In addition to the boycott of Jewish shopkeepers and liberal professionals already proclaimed in April 1933, the Nuremberg laws came into effect in September 1935.&nbsp;These so-called racial laws and subsequent regulations were intended to deprive Jews in Germany of all their rights. For instance, Germans were forbidden to marry Jews and German Jews were deprived of even more civil rights. In this way, the Nazis tried to make life so hard for Jews that they would &#39;voluntarily&#39; leave Germany.

Between 1933 and 1937, a total of about 130,000 Jews left Nazi Germany. One of the famliles who left when life became increasingly difficult for Jews was the family of Herman van Pels. In 1937, they left Osnabr&uuml;ck in Germany and settled in Amsterdam.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Several siblings of Hermann van Pels and his wife Auguste R&ouml;ttgen, as well as their parents, also opted for safe refuge in the Netherlands.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="q5ms6" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Zie:&nbsp;Gertjan Broek, <a href="https://demodernetijd.nl/wp-content/uploads/DMT-2019-3c-Broek.pdf" target="_blank">Emigranten rond het Achterhuis van Anne Frank</a>, in: De moderne tijd, jrg. 3, nr. 3 (2019), p. 211-226.</cite></li>
</ol>
</section>

De ontwikkelingen in Duitsland na 1933 brachten verschillende golfbewegingen in de Joodse emigratie uit dat land teweeg, Naast de al in april 1933&nbsp;afgekondigde boycot van Joodse winkeliers en vrije beroepsbeoefenaars, traden&nbsp;in september&nbsp;1935&nbsp;de wetten van Neurenberg&nbsp;in werking, Deze zogenaamde rassenwetten en navolgende verordeningen waren bedoeld om de Joden in Duitsland al hun rechten te ontnemen. Zo was het verboden voor Duitsers om te trouwen met Joden en Duitse Joden werden nog meer burgerrechten ontnomen. Op deze manier probeerden de nazi&#39;s Joden het leven zo zuur te maken dat ze &#39;vrijwillig&#39; uit Duitsland zouden vertrekken.&nbsp;

Tussen 1933 en 1937 verlieten in totaal zo&rsquo;n 130.000 Joden nazi-Duitsland.&nbsp;Een van de famliles die vertrokken toen voor Joden het leven steeds moeilijker werd, was het gezin van Herman van Pels.&nbsp;In 1937&nbsp;verlieten zij het Duitse Osnabr&uuml;ck en vestigden zich in Amsterdam.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Ook een aantal broers en zussen van Hermann van Pels en zijn echtgenote Auguste R&ouml;ttgen, evenals hun ouders,&nbsp;kozen een goed heenkomen in Nederland.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="13gms" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Zie:&nbsp;Gertjan Broek, <a href="https://demodernetijd.nl/wp-content/uploads/DMT-2019-3c-Broek.pdf" target="_blank">Emigranten rond het Achterhuis van Anne Frank</a>, in: De moderne tijd, jrg. 3, nr. 3 (2019), p. 211-226.</cite></li>
</ol>
</section>

Emigration in the mid-1930s

Developments in Germany after 1933 triggered several waves of Jewish emigration from that country. After the proclamation of the Nuremberg racial laws, there was a new wave of refugees.

De ontwikkelingen in Duitsland na 1933 brachten verschillende golfbewegingen in de Joodse emigratie uit dat land teweeg. Na de afkondiging van de rassenwetten van Neurenberg kwam een nieuwe stroom vluchtelingen op gang.

De familie Van Pels emigreert naar Amsterdam

The Van Pels family had several lodgers in the house on Biesboschstraat, and in a newspaper advert in March &#39;39, they offered a &quot;Large Bedsitting room, ground floor, with fine lodgings for 2 pers.&quot;<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> The first to move in after the advert appeared were Auguste&#39;s parents, Leo R&ouml;ttgen and Rosa R&ouml;ttgen-Rosenau. The others who lived here, partly previously, were:

<ul>
	<li>Georg Rosenstock and Clothilde Rosenstock-Schmidt (21 July 1938 - 30 January 1939)</li>
	<li>Amalie Spanier-Marx (5 May 1939 - 10 July 1939)</li>
	<li>Hans Bachmann (30 June 1939 - 3 October 1939)</li>
	<li>Sigmund and Jakob Kaufmann (4 July 1939 - 6 May 1940).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a></li>
</ul>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="qvwrx" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>&quot;Kamers, huizen, enz. (aangeb.)&quot;,&nbsp;De Telegraaf. 17 maart 1939, avondeditie, p. 20.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9rgkf" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten (toegangsnummer 5445), inv. nr. 35, Woningkaart Biesboschstraat 59 huis.</cite></li>
</ol>
</section>

Het gezin Van Pels had&nbsp;in de woning aan de Biesboschstraat verschillende inwonenden.&nbsp;In een krantenannonce&nbsp;boden zij&nbsp;in maart &#39;39 een&nbsp;&quot;Groote&nbsp;Zit-Sl.kamer,&nbsp;parterre, met prima pens. voor 2 pers.&quot;&nbsp;aan.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;De eersten die na de plaatsing introkken waren Augustes ouders, Leo R&ouml;ttgen en Rosa R&ouml;ttgen - Rosenau. De anderen die hier deels al eerder inwoonden waren:

<ul>
	<li>Georg Rosenstock en Clothilde Rosenstock-Schmidt (21 juli 1938 &ndash; 30 januari 1939)</li>
	<li>Amalie Spanier - Marx (5 mei 1939 &ndash; 10 juli 1939)</li>
	<li>Hans Bachmann (30 juni 1939 &ndash; 3 oktober 1939)</li>
	<li>Sigmund en Jakob Kaufmann (4 juli 1939 &ndash; 6 mei 1940).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a></li>
</ul>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="qvwrx" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>&quot;Kamers, huizen, enz. (aangeb.)&quot;,&nbsp;De Telegraaf. 17 maart 1939, avondeditie, p. 20.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9rgkf" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten (toegangsnummer 5445), inv. nr. 35, Woningkaart Biesboschstraat 59 huis.</cite></li>
</ol>
</section>

Bestandsnaam is bron; gevonden op Delpher.

Kamers, Huizen, enz. (aangeb.), Telegraaf 17 3 1939 avond.PNG

Telegraaf, 17 maart 1939, avondeditie

The Van Pels family moves to Biesboschstraat

Here Hermann van Pels was registered with his wife and son from 18 May 1938 to 6 May 1940.

Hier stond Hermann van Pels met vrouw en zoon ingeschreven van 18 mei 1938 tot 6 mei 1940.

Hermann van Pels was registered with his family from 6 May 1940 at Zuider Amstellaan 34 II. When he moved from Biesboschstraat, lodgers Jakob and Sigmund Kaufmann moved with him.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Also registered at this address were:

<ul>
	<li>Mozes Maximiliaan van Kreveld (19 August 1940-2 April 1941)</li>
	<li>Bartha Elizabeth de Vries (27 March 1941-23 November 1945)</li>
	<li>Andries de Rosa (31 March 1941-21 May 1941).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a></li>
</ul>

This was a four-room house, furnished with things brought from Germany.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;The rent in 1942 was fifty-five guilders a month, plus twenty for heating.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> The Van Pels family left the house on 13 July 1942, but the Population Register did not deregister them&nbsp;until 30 December 1942, with the entry &#39;V O W&#39; (&#39;Vertrokken Onbekend Waarheen&#39; - Departed, Destination Unknown).

Homeowner Hilwis had the property cleared on Friday 30 October 1942. The house got a new tenant on 1 November.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a> Miep Gies recounted the emptying of the house in the Secret Annex on the following Monday.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> In the B-version of her diary, Anne dates this 29 October and uses the term &#39;ontmeubeld&#39; (&quot;the furniture has been removed...&quot;).<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> Hilwis received compensation of 218 guilders and 11 cents for the loss of rent suffered between 1 August and 1 November.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="g6yan" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten H. van Pels, J.S. Kaufmann en S.H. Kaufmann.</cite></li>
	<li data-footnote-id="bcn6a" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten (toegangsnummer 5445), inv. nr. 303, Woningkaarten Rooseveltlaan 34 - 34 II.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wejmi" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC) Otto Frank Archief, reg. code OFA_076: Otto Frank aan Elisabeth Sp&auml;th (i.v.m. schadevergoeding), 7 maart 1961.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yyl36" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Merwedeplein_I_006: Verzoek eigenaar Hilwis aan Het Eigendomsrecht om huurschade te innen bij Liro, ongedateerd.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3j7gq" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version A, 2 November 1942, in:&nbsp;The Collected Works,&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3vnuq" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version B, 29 October 1942, in: The Collected Works.</cite></li>
	<li data-footnote-id="pl1iz" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Merwedeplein_I_008, Het Eigendomsrecht aan Hilwis III, 4 december 1942.</cite></li>
</ol>
</section>

Hermann van Pels staat met zijn gezin vanaf 6 mei 1940 op de Zuider Amstellaan 34 II ingeschreven.&nbsp;Bij de verhuizing vanuit de Biesboschstraat&nbsp;verhuisden de kostgangers Jakob en Sigmund Kaufmann mee.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Op dit adres stonden verder ingeschreven:

<ul>
	<li bis_size="{&quot;x&quot;:60,&quot;y&quot;:77,&quot;w&quot;:980,&quot;h&quot;:20,&quot;abs_x&quot;:281,&quot;abs_y&quot;:1362}">Mozes Maximiliaan van Kreveld (19 augustus 1940-2 april 1941)</li>
	<li bis_size="{&quot;x&quot;:60,&quot;y&quot;:98,&quot;w&quot;:980,&quot;h&quot;:20,&quot;abs_x&quot;:281,&quot;abs_y&quot;:1383}">Bartha Elizabeth de Vries (27 maart 1941-23 november 1945)</li>
	<li bis_size="{&quot;x&quot;:60,&quot;y&quot;:119,&quot;w&quot;:980,&quot;h&quot;:24,&quot;abs_x&quot;:281,&quot;abs_y&quot;:1404}">Andries de Rosa (31 maart 1941-21 mei 1941).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a></li>
</ul>

Dit was een vierkamerwoning, ingericht met spullen&nbsp;die uit Duitsland zijn meegekomen.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Huurprijs bedroeg in 1942 vijfenvijftig gulden per maand, plus twintig voor verwarming.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;De familie Van Pels verliet de&nbsp;woning op 13 juli 1942, maar het Bevolkingsregister schreef ze pas&nbsp;uit op 30 december 1942, met de vermelding &#39;V O W&#39;&nbsp;(Vertrokken Onbekend Waarheen).

Huiseigenaar Hilwis liet de woning op vrijdag&nbsp;30 oktober 1942 ontruimen. De woning kreeg op 1 november een nieuwe huurder.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Miep Gies vertelde de maandag erop in het Achterhuis over het leeghalen van de woning.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;In de B-versie van haar dagboek dateert Anne dit 29 oktober en gebruikt ze de term &#39;ontmeubeld&#39;.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> Hilwis kreeg een vergoeding van 218 gulden en 11 cent voor de tussen 1 augustus en 1 november geleden huurschade.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

<section bis_size="{&quot;x&quot;:20,&quot;y&quot;:299,&quot;w&quot;:1060,&quot;h&quot;:280,&quot;abs_x&quot;:241,&quot;abs_y&quot;:1584}" class="footnotes">
<header bis_size="{&quot;x&quot;:35,&quot;y&quot;:316,&quot;w&quot;:1030,&quot;h&quot;:23,&quot;abs_x&quot;:256,&quot;abs_y&quot;:1601}">
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="g6yan" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten H. van Pels, J.S. Kaufmann en S.H. Kaufmann.</cite></li>
	<li data-footnote-id="bcn6a" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten (toegangsnummer 5445), inv. nr. 303, Woningkaarten Rooseveltlaan 34 - 34 II.</cite></li>
	<li data-footnote-id="wejmi" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC) Otto Frank Archief, reg. code OFA_076: Otto Frank aan Elisabeth Sp&auml;th (i.v.m. schadevergoeding), 7 maart 1961.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yyl36" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Merwedeplein_I_006: Verzoek eigenaar Hilwis aan Het Eigendomsrecht om huurschade te innen bij Liro, ongedateerd.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3j7gq" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek A, 2 november 1942, in:&nbsp;Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3vnuq" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek B, 29 oktober 1942, in:&nbsp;Verzameld werk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="pl1iz" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_Merwedeplein_I_008, Het Eigendomsrecht aan Hilwis III, 4 december 1942.</cite></li>
</ol>
</section>

The Van Pels family at Zuider Amstellaan

Hermann van Pels and his family were still registered here for several months after hiding in the Secret Annex on 13 July 1942.

Hermann van Pels en zijn gezin stonden hier nog enkele maanden ingeschreven nadat ze op 13 juli 1942 onderdoken in het Achterhuis.

010163001193

Wolkenkrabber met links de Zuider Amstellaan, rond 1940

Van Pels-Röttgen family home | Zuider Amstellaan

The Rivierenbuurt is a neighbourhood located in the east of Amsterdam&#39;s Zuid district, bounded by the Amstel River to the east, the Boerenwetering to the west, the Amstel Canal to the north, and the Zuidelijke Wandelweg to the south. It is part of Plan Zuid, an urban development plan for Amsterdam South designed by architect H.P Berlage in the early 20th century.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Plan Zuid consisted of three parts: the Apollobuurt and Stadionbuurt, aimed at the well-to-do, middle and working classes, and the Rivierenbuurt, aimed at the middle classes. A large part of the Nieuwe Pijp neighbourhood was also part of&nbsp;Plan Zuid. The urban plan envisaged that three main streets (the Amstellanen) would cut through the neighbourhood in a Y-shape, converging on Dani&euml;l Willinkplein, named after the Dutch writer Dani&euml;l Willink (1676-1722).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> These were Amstellaan (after the war this became Stalinlaan and in 1956, after the Russian invasion of Hungary, changed to Vrijheidslaan), Noorder Amstellaan (now Churchilllaan) and Zuider Amstellaan (now Rooseveltlaan).<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> The other street names in the neighbourhood were named after Dutch rivers.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

The houses in the Rivierenbuurt exerted great attraction on middle-class Jewish Amsterdammers from the early 1930s. In terms of size and amenities, they contrasted particularly favourably with the small, poor houses in the overcrowded Jewish quarter around Waterlooplein. Nevertheless, there was a lot of vacancy in the 1930s, and as a result, many German Jews who fled to the Netherlands from Nazi Germany also settled here, including the Frank and Van Pels families and some of their friends and acquaintances. The immigrants felt at home in this neighbourhood with its many fellow Jews. Eventually, by&nbsp;1940, around 40 per cent of the Jews living in Amsterdam lived in this part of the city.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="paafj" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Zie&nbsp;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Plan_Zuid" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Plan_Zuid</a> (geraadpleegd 19 november 2022).</cite></li>
	<li data-footnote-id="snfsd" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Het Dani&euml;l Willinkplein werd kort na de oorlog, naar aanleiding van de overwinning van de Geallieerden, omgedoopt tot Victorieplein; zie&nbsp;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Victorieplein_(Amsterdam)" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Victorieplein_(Amsterdam)</a> (geraadpleegd 19 november 2022).</cite></li>
	<li data-footnote-id="hk7av" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Zie <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Amstellanen" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Amstellanen</a> (geraadpleegd 19 ovember 2022).</cite></li>
	<li data-footnote-id="xk4k5" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>Zie&nbsp;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Rivierenbuurt_(Amsterdam)" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Rivierenbuurt_(Amsterdam)</a> (geraadpleegd 19 november 2022).</cite></li>
</ol>
</section>

De Rivierenbuurt is een in het oosten van het Amsterdamse stadsdeel Zuid gelegen buurt, die wordt begrensd door de Amstelrivier in het oosten, de Boerenwetering in het westen, het Amstelkanaal in het noorden, en de Zuidelijke Wandelweg in het zuiden. Het maakt deel uit van Plan Zuid, een stedenbouwkundig plan voor Amsterdam-Zuid, dat in het begin van de 20e eeuw werd ontworpen door de architect H.P Berlage.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Plan Zuid bestond uit drie delen: de Apollobuurt en de Stadionbuurt, gericht op welgestelden, middenklasse en arbeidersklasse, en de Rivierenbuurt, gericht op de middenklasse. Ook een groot deel van de buurt Nieuwe Pijp behoort tot het Plan Zuid. In het stedenbouwkundig plan was bedacht dat drie hoofdstraten (de Amstellanen) de buurt in een Y-vorm zouden doorsnijden, en samen zouden komen op het Dani&euml;l Willinkplein, een vernoeming naar de Nederlandse schrijver Dani&euml;l Willink (1676-1722).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Dit waren de Amstellaan (na de oorlog werd dit de Stalinlaan en in 1956, na de Russische inval in Hongarije, gewijzigd in Vrijheidslaan), Noorder Amstellaan (nu Churchill-laan) en Zuider Amstellaan (nu Rooseveltlaan).<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> De overige straatnamen in de buurt werden vernoemd naar Nederlandse rivieren.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

De woningen in de Rivierenbuurt oefenden vanaf het begin&nbsp;van de jaren dertig grote aantrekkingskracht uit op Joodse Amsterdammers uit de middenklasse. Qua grootte en voorzieningen staken zij bijzonder gunstig af tegen de kleine, slechte woningen in de overbevolkte Jodenbuurt rond het Waterlooplein. Toch was er in de jaren dertig&nbsp;veel&nbsp;leegstand, en daardoor streken ook veel Duitse Joden die vanuit nazi-Duitsland naar Nederland vluchtten, hier neer, waaronder ook de families Frank en Van Pels en een aantal van hun vrienden en kennissen. De immigranten voelden zich thuis in deze buurt met de vele geloofsgenoten. Uiteindelijk woonde in 1940 zo&#39;n 40% van de in Amsterdam wonende Joden in dit deel van de stad.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-2" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="paafj" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Zie&nbsp;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Plan_Zuid" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Plan_Zuid</a> (geraadpleegd 19 november 2022).</cite></li>
	<li data-footnote-id="snfsd" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Het Dani&euml;l Willinkplein werd kort na de oorlog, naar aanleiding van de overwinning van de Geallieerden, omgedoopt tot Victorieplein; zie&nbsp;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Victorieplein_(Amsterdam)" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Victorieplein_(Amsterdam)</a> (geraadpleegd 19 november 2022).</cite></li>
	<li data-footnote-id="hk7av" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Zie <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Amstellanen" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Amstellanen</a> (geraadpleegd 19 ovember 2022).</cite></li>
	<li data-footnote-id="xk4k5" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-4-2">b</a> <cite>Zie&nbsp;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Rivierenbuurt_(Amsterdam)" target="_blank">https://nl.wikipedia.org/wiki/Rivierenbuurt_(Amsterdam)</a> (geraadpleegd 19 november 2022).</cite></li>
</ol>
</section>

Rivierenbuurt

The Rivierenbuurt is a neighbourhood located in the east of Amsterdam's Zuid district where many Jewish residents settled from the 1930s onwards.

De Rivierenbuurt is een in het oosten van het Amsterdamse stadsdeel Zuid gelegen buurt waar zich vanaf de jaren dertig veel Joodse inwoners hebben gevestigd.

The Van Pels family lived here from 6 May 1940 until they left for the Secret Annex on 13 July 1942.

Hier woont de familie Van Pels van 6 mei 1940 tot hun vertrek naar het Achterhuis op 13 juli 1942.

Amalie Spanier was registered from 9 May 1939 to 10 July 1939 at the address of Hermann and Auguste van Pels.

In 1906 she married Adolf Eduard Spanier, who died in 1933. In May 1939, she came to the Netherlands and moved in with the Van Pels family for a few months.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Amalie&#39;s daughter Gertrud married Rudolf Stern, who lived in Argentina and was of German origin, by proxy on 8 May 1940. Amalie was not present at this marriage because she lived in the United States.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Gertrud lived at the time of her marriage with the widow Ruth Leeser &ndash; Cohn<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> (Fritz Leeser died in 1934). Both Hermann van Pels&#39; sister Clara and Auguste van Pels&#39; sister Else had a husband called Leeser.

Source personal data.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Addresses:&nbsp;Enger (Germany); Biesboschstraat 59huis, Amsterdam (1939); Zuider Amstellaan 96-III, Amsterdam; Hardford (VS) (January 1940).<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-3" rel="footnote">[1]</a>

<div>
<div>
<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="mw2d6" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-1-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A. Marx.</cite></li>
	<li data-footnote-id="gjken" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand, toegang 5009, inv. nr. 6604: Register van huwelijksakten 1940, deel 12, 65v, akte 118.</cite></li>
	<li data-footnote-id="b43zu" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart G.S. Spanier (1909).</cite></li>
</ol>
</section>
</div>
</div>

Amalie Spanier stond van 9 mei 1939 tot 10 juli 1939 ingeschreven op het adres van Hermann en Auguste van Pels.

In 1906 trouwde&nbsp;ze met Adolf Eduard Spanier, die in 1933 overleed. In mei 1939 kwam ze naar Nederland en trok ze voor enkele maanden in bij het gezin Van Pels.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Hierna is ze naar de Verenigde Staten vertrokken.

Amalie&#39;s dochter Gertrud trouwde&nbsp;op 8 mei 1940 bij volmacht ofwel &lsquo;met de handschoen&rsquo; met Rudolf Stern, die&nbsp;in Argentini&euml; woonde&nbsp;en van Duitse afkomst was. Amalie was niet aanwezig bij dit huwelijk omdat zij in de Verenigde Staten woonde.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Kort hierna vertrok ze naar Engeland.

Gertrud woonde&nbsp;ten tijde van haar huwelijk bij de weduwe Ruth Leeser&ndash;Cohn<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> wier man Fritz Leeser in&nbsp;1934 was overleden. Zowel Hermann van Pels&rsquo; zus Clara, als Auguste van Pels&rsquo; zus Else hadden een echtgenoot die Leeser heette.

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Adressen:&nbsp;Enger,&nbsp;Duitsland; Biesboschstraat 59hs, Amsterdam (1939); Zuider Amstellaan 96-III, Amsterdam; Hardford (VS) (januari 1940).<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-3" rel="footnote">[1]</a>

<div>
<div>
<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="mw2d6" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-1-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A. Marx.</cite></li>
	<li data-footnote-id="gjken" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand, toegang 5009, inv. nr. 6604: Register van huwelijksakten 1940, deel 12, 65v, akte 118.</cite></li>
	<li data-footnote-id="b43zu" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten, toegang 30238: Archiefkaart G.S. Spanier (1909).</cite></li>
</ol>
</section>
</div>
</div>

Amalie Spanier was registered for a number of months at the address of Hermann and Auguste van Pels.

Amalie Spanier-Marx stond een aantal maanden ingeschreven op het adres van Hermann en Auguste van Pels voordat ze naar de Verenigde Staten reisde.

Amalie Spanier - Marx

Leo R&ouml;ttgen was the father of Auguste van Pels-R&ouml;ttgen.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;He had married Rosa Rosenau in 1896 in Hackenburg and at that time lived in Buer, a small town near Recklinghausen and Gelsenkirchen. Here the four daughters were born: Gertrude (1889), Else (1897), Margarete (1899) and Auguste (1900). Around 1906 the family moved to Essen, where Leo had a business in ready-to-wear garments and tailoring. He owned a shop in the city centre on Limbeckerstrasse. In 1908, the youngest daughter Lotte was born there. Between 1914 and 1919 the family moved to Elberfeld, a suburb of Wuppertal. Around 1939 he moved from Wuppertal to Amsterdam. The R&ouml;ttgen couple lived with the family of their daughter Auguste van Pels-R&ouml;ttgen for six months.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Leo R&ouml;ttgen had at least three grandchildren in Amsterdam: Peter van Pels, and G&uuml;nter and Doris Goldschmidt, children of his daughters Auguste and Margaretha.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

On 2 July 1941, together with Aaron van Pels, he was witness to the marriage of Clara van Pels and G&uuml;nther Neumann.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;On 2 September 1942, he was also witness to the marriage of Henny van Pels and Erich Marx together with G&uuml;nther Neumann.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>&nbsp;Addresses:&nbsp;Buer-Recklinghausen; Huyssenallee 2,&nbsp;Essen (ook eigenaar van&nbsp;bedrijfspand op de&nbsp;Limbecker Strasse&nbsp;14 (1906-1914); Vereinstrasse 14,&nbsp;Wuppertal-Elberfeld (1919-1935); Biesboschstraat 59-I,&nbsp;Penseelstraat 5hs; Biesboschstraat 67-III, Amsterdam.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="qn8qp" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne refers to him as her father. Anne Frank, Diary Version B, 5 February 1943, in: The Collected Works,&nbsp;[transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3hl3r" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadtarchiv Essen, 7 januari 2020; Adressbuch Wuppertal en Elberfeld 1919-1935; SAA, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten, inv. nr. 35: Woningkaart Biesboschstraat 59.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hmgi1" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten Auguste en Margaretha R&ouml;ttgen.</cite></li>
	<li data-footnote-id="zrtgv" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand (toegang 5009), inv. nr. 6675: register van huwelijksakten 1941, deel 20, 8v, nr. 15.</cite></li>
	<li data-footnote-id="h5e29" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand, inv. nr. 6764: register van huwelijksakten 1942, deel 56, 2v, nr. 3.</cite></li>
	<li data-footnote-id="erarm" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiekaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart L. R&ouml;ttgen.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9bnsd" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Toelichting Stadtarchiv Essen, 7 januari 2020; Adressbuch Wuppertal en Elberfeld 1919-1935. Voor adressen in Amsterdam, zie noot 1.</cite></li>
</ol>
</section>

Leo R&ouml;ttgen was de vader van Auguste van Pels-R&ouml;ttgen.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Hij was in 1896 in Hackenburg getrouwd met&nbsp;Rosa Rosenau&nbsp;en woonde op dat moment in Buer, een klein plaatsje in de buurt van Recklinghausen en Gelsenkirchen. Hier werden&nbsp;de vier dochters geboren: Else (1897), Gertrude (1898), Margaretha&nbsp;(1899) en Auguste (1900). Rond&nbsp;1906 verhuisde&nbsp;het gezin naar Essen, waar&nbsp;Leo een bedrijf in confectie en kleermakerij had. Hij was eigenaar van een winkel in de binnenstad op de Limbeckerstrasse. In 1908 werd hier de jongste dochter Lotte geboren. Tussen 1914 en 1919 verhuisde&nbsp;het gezin naar Elberfeld, een randgemeente van Wuppertal. Rond 1939 kwam&nbsp;hij vanuit Wuppertal naar Amsterdam.&nbsp;Het echtpaar R&ouml;ttgen woonde&nbsp;een half jaar in bij de het gezin van hun dochter Auguste van Pels - R&ouml;ttgen.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Leo R&ouml;ttgen had&nbsp;in Amsterdam tenminste drie kleinkinderen: Peter van Pels, en&nbsp;G&uuml;nter en Doris Goldschmidt,&nbsp;kinderen van zijn dochters Auguste en Margaretha.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Leo R&ouml;ttgen was op 25 december 1925 getuige bij het huwelijk van zijn dochter Auguste met Hermann van Pels.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Op&nbsp;2 juli 1941 was&nbsp;hij samen met A&auml;ron van Pels getuige bij het huwelijk van Clara van Pels en G&uuml;nther Neumann.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Op&nbsp;2 september 1942 was hij ook getuige bij het huwelijk van&nbsp;Henny van Pels en&nbsp;Erich Marx samen met&nbsp;G&uuml;nther Neumann.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>&nbsp;Adressen:&nbsp;Buer-Recklinghausen; Huyssenallee 2,&nbsp;Essen (ook eigenaar van&nbsp;bedrijfspand op de&nbsp;Limbecker Strasse&nbsp;14 (1906-1914); Vereinstrasse 14,&nbsp;Wuppertal-Elberfeld (1919-1935); Biesboschstraat 59-I,&nbsp;Penseelstraat 5hs; Biesboschstraat 67-III, Amsterdam.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="qn8qp" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Wordt door Anne aangeduid als: haar vader. Anne Frank, Dagboek B, 5 februari 1943, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3hl3r" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadtarchiv Essen, 7 januari 2020; Adressbuch Wuppertal en Elberfeld 1919-1935; SAA, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten, inv. nr. 35: Woningkaart Biesboschstraat 59.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hmgi1" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten Auguste en Margaretha R&ouml;ttgen.</cite></li>
	<li data-footnote-id="7ftdp" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Standesamt Elberfeld (Wuppertal), Huwelijksafkondigingregister nr. 1767, Aktenummer 1374: Afschrift (d.d. 14 februari 1996) van trouwakte Hermann van Pels en Auguste R&ouml;ttgen d.d. 5 december 1925 (Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_vPels_I_002).</cite></li>
	<li data-footnote-id="zrtgv" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand (toegang 5009), inv. nr. 6675: register van huwelijksakten 1941, deel 20, 8v, nr. 15.</cite></li>
	<li data-footnote-id="h5e29" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand, inv. nr. 6764: register van huwelijksakten 1942, deel 56, 2v, nr. 3.</cite></li>
	<li data-footnote-id="erarm" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart L. R&ouml;ttgen.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9bnsd" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Toelichting Stadtarchiv Essen, 7 januari 2020; Adressbuch Wuppertal en Elberfeld 1919-1935. Voor adressen in Amsterdam, zie noot 1.</cite></li>
</ol>
</section>

Leo Röttgen was the father of Auguste van Pels-Röttgen.

Leo Röttgen was de vader van Auguste van Pels-Röttgen.

Leo Röttgen

Rosa Rosenau was the mother of Auguste R&ouml;ttgen-van Pels. She married Leo R&ouml;ttgen in Hachenburg in 1896. In 1939 she moved from Wuppertal to Amsterdam.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> In additon to Auguste (1890), she had four other daughters: Else (1897), Gertrude (1898), Margaretha&nbsp;(1899) and&nbsp;Lotte (1908). For six months in 1939 the R&ouml;ttgen couple lived with the family of their daughter Auguste van Pels-R&ouml;ttgen.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Rosa R&ouml;ttgen-Rosenau&nbsp;had at least three grandchildren in Amsterdam: Peter van Pels, and G&uuml;nther and Doris Goldschmidt.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a> Addresses: Wuppertal; Biesboschstraat 59-I, Amsterdam; Penseelstraat 5hs; Biesboschstraat 67-III.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-3" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="t22c9" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-1-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Leo R&ouml;ttgen.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mb5h0" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten, inv. nr. 35: Woningkaart Biesboschstraat 59.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yk8mw" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten Hermann van Pels en Max Goldschmidt.</cite></li>
</ol>
</section>

<div>
<div>&nbsp;</div>
</div>

Rosa R&ouml;ttgen-Rosenau was de moeder van Auguste van Pels-R&ouml;ttgen. Zij was in 1896 in Hachenburg getrouwd met Leo R&ouml;ttgen. In 1939 kwamen&nbsp;zij vanuit Wuppertal naar Amsterdam.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Zij kregen behalve Auguste (1890)&nbsp;nog vier dochters: Else (1897), Gertrude (1898), Margaretha&nbsp;(1899) en&nbsp;Lotte (1908).&nbsp;Het echtpaar R&ouml;ttgen woonde&nbsp;in 1939 een half jaar in bij de het gezin van hun dochter Auguste van Pels-R&ouml;ttgen.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Rosa R&ouml;ttgen-Rosenau&nbsp;had in Amsterdam tenminste drie kleinkinderen: Peter van Pels, en G&uuml;nther en Doris Goldschmidt.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-2" rel="footnote">[1]</a> Adressen: Wuppertal; Biesboschstraat 59-I, Amsterdam; Penseelstraat 5hs; Biesboschstraat 67-III.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-3" rel="footnote">[1]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="t22c9" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-1-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-1-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Leo R&ouml;ttgen.</cite></li>
	<li data-footnote-id="mb5h0" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Woningkaarten, inv. nr. 35: Woningkaart Biesboschstraat 59.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yk8mw" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaarten Hermann van Pels en Max Goldschmidt.</cite></li>
</ol>
</section>

<div>
<div>&nbsp;</div>
</div>

Uitsnede van familiefoto Auguste van Pels, 060 new York 293

Rosa Röttgen-Rosenau

Rosa Röttgen-Rosenau, ongedateerd

Rosa Röttgen-Rosenau was the mother of Auguste Röttgen-van Pels.

Rosa Röttgen-Rosenau was de moeder van Auguste van Pels-Röttgen.

Rosa Röttgen - Rosenau

De familie Van Pels verhuist naar de Biesboschstraat

Leo and Rosa Röttgen-Rosenau live in Amsterdam

Auguste van Pels-Röttgen's parents lived with her for six months when they came to Amsterdam. After this, they lived on Penseelstraat 5-hs and Biesboschstraat 67-III.

De ouders van Auguste van Pels-Röttgen wonen, als ze naar Amsterdam komen, een half jaar bij haar in. Hierna wonen zij in de Penseelstraat 5-hs en Biesboschstraat 67-III.

Van Pels-Röttgen family home, Biesboschstraat 59, Amsterdam

Official residential address of the Van Pels family from 18 May 1938 to 6 May 1940.

Officieel woonadres van de familie Van Pels van 18 mei 1938 tot 6 mei 1940.

Leo en Rosa Röttgen-Rosenau wonen in Amsterdam

Several members of the Van Pels family came to the Netherlands with a desire ultimately to move elsewhere. Hermann&#39;s brother travelled from Amsterdam via Liverpool to New York in the summer of 1938,<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;and his sister would leave for Chile in late 1939.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Hermann&#39;s family also opted for the United States and applied for the necessary visas. On 25 April 1939, consul R.S. Huestis confirmed that the application of Hermann and his family had been processed; despite having Dutch nationality, this application was registered on 10 February 1939 on the waiting list of &#39;immigrants under the German quota&#39;.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> For emigration to the United States, it was not so much nationality or passport that was decisive, but the country of birth.

They had to start building their case, which required numerous official documents. But at that point, the waiting list was already so long that their chances were slim. Moreover, all the papers were subsequently lost in the bombing of 14 May 1940.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Whether they subsequently tried to collect new documents to continue the proceedings is not known.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="eev7i" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Passagierslijsten op <a href="https://www.ancestry.com" target="_blank">www.ancestry.com</a>: List or manifest of alien passengers for the United States Immigrant Inspector at port of arrival, S.S. &#39;Samaria&#39;, passengers sailing from Liverpool, 27 augustus 1938, aankomst in New York 5 september 1938.</cite></li>
	<li data-footnote-id="doe2e" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart I.H. van Pels.</cite></li>
	<li data-footnote-id="eqzhu" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_vPels_I_001: Brief consul R.S. Huestis aan H. van Pels, 25 april 1939.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tup1a" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Rebecca Erbelding &amp; Gertjan Broek,&nbsp;<a href="https://us-holocaust-museum.medium.com/german-bombs-and-us-bureaucrats-how-escape-lines-from-europe-were-cut-off-1b3e14137cc4" target="_blank">German bombs and US bureaucrats: how escape lines from Europe were cut off</a>, Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum, 2018.</cite></li>
</ol>
</section>

Meerdere leden van de familie Van Pels komen naar Nederland met de wens verder te trekken. Hermanns broer reisde in de zomer van 1938 vanuit Amsterdam via Liverpool af naar New York;<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> zijn zus zou&nbsp;eind 1939 naar Chili vertrekken.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Hermanns gezin opteerde ook voor de Verenigde Staten en vroeg de benodigde visa aan. Op 25 april 1939 bevestigde consul R.S. Huestis dat de aanvraag van Hermann en zijn gezin in behandeling was genomen.&nbsp;Ondanks de Nederlandse nationaliteit is deze aanvraag op 10 februari 1939 geregistreerd op de wachtlijst van immigrants under the German quota.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Voor emigratie naar de Verenigde Staten was niet zozeer de nationaliteit of het paspoort doorslaggevend, maar het land van geboorte.

Zij moesten aan de opbouw van hun dossier, waarvoor tal van officiele documenten nodig waren, gaan beginnen. Maar op dat moment was de wachtlijst al zo&nbsp;lang dat de kansen gering waren. Bovendien zouden alle papieren bij het bombardement van 14 mei 1940 verloren gaan.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Of zij daarna nog geprobeerd hebben nieuwe documenten te verzamelen om de procedure voort te zetten is niet bekend.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="eev7i" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Passagierslijsten op <a href="https://www.ancestry.com" target="_blank">www.ancestry.com</a>: List or manifest of alien passengers for the United States Immigrant Inspector at port of arrival, S.S. &#39;Samaria&#39;, passengers sailing from Liverpool, 27 augustus 1938, aankomst in New York 5 september 1938.</cite></li>
	<li data-footnote-id="doe2e" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart I.H. van Pels.</cite></li>
	<li data-footnote-id="eqzhu" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_vPels_I_001: Brief consul R.S. Huestis aan H. van Pels, 25 april 1939.</cite></li>
	<li data-footnote-id="o620k" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Rebecca Erbelding &amp; Gertjan Broek,&nbsp;<a href="https://us-holocaust-museum.medium.com/german-bombs-and-us-bureaucrats-how-escape-lines-from-europe-were-cut-off-1b3e14137cc4" target="_blank">German bombs and US bureaucrats: how escape lines from Europe were cut off</a>, Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum, 2018.</cite></li>
</ol>
</section>

Bevestiging van visumaanvraag, 25 april 1939.

NL-AsdAFS_MCAF_A-vPels-I_0001_0001

Both the Frank family and the Van Pels family attempted to emigrate to the United States. Otto Frank had been working on his plans to emigrate to the United States since 1938. The immigration visa application, with all the necessary documents, had to be submitted to the American consulate in Rotterdam. In the Netherlands, only the Rotterdam consulate issued immigration visas. But the application procedure was cumbersome and lengthy for German emigrants, because they had to collect all kinds of information in their native country. To make matters worse, the consulate was destroyed during the bombardment of Rotterdam on 14 May 1940, whereby&nbsp;all papers were lost &nbsp;That led to a laborious reconstruction of the waiting list, and all applications had to be resubmitted, which meant that the already small chance of both families to emigrate inn time was definitively lost.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

After the destruction of the Rotterdam&#39;s city center, the consulate moved to a building on the Westersingel. Rising tensions between the United States and Germany forced all US consulates in occupied territory to close in early July 1941. On 10 July, the consul in Rotterdam reported to the State Department that he had destroyed the visa stamps as instructed.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="7aj8e" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Rebecca Erbelding &amp; Gertjan Broek,&nbsp;<a href="https://us-holocaust-museum.medium.com/german-bombs-and-us-bureaucrats-how-escape-lines-from-europe-were-cut-off-1b3e14137cc4" target="_blank">German bombs and US bureaucrats: how escape lines from Europe were cut off</a>, Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum, 2018.</cite></li>
</ol>
</section>

Zowel de familile Frank als de familie Van Pels hebben geprobeerd om naar de Verenigde Staten te emigreren. Otto Frank was sinds 1938 met emigratieplannen naar de Verenigde Staten bezig. De aanvraag voor emigratie met alle benodigde documenten moest ingediend worden bij het Amerikaanse consulaat in Rotterdam, dat als enige in Nederland emigratievisa verstrekte. Maar de aanvraagprocedure was omslachtig en langdurig voor Duitse emigranten, omdat zij in hun geboorteland allerlei gegevens moesten verzamelen. Tot overmaat van ramp werd het consulaat op 14 mei 1940 verwoest tijdens de bombardementen op Rotterdam, waarbij alle papieren verloren gingen. Dat leidde tot een moeizame reconstructie van de wachtlijst en alle aanvragen, waardoor de toch al geringe&nbsp;kans van beide gezinnen op tijdige emigratie&nbsp;definitief was verkeken.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Na de verwoesting van de Rotterdamse binnenstad verhuisde het consulaat naar een gebouw op de Westersingel. Door het oplopen van spanningen tussen de Verenigde Staten en Duitsland moesten alle Amerikaanse consulaten in bezet gebied begin juli 1941 hun deuren sluiten. Op 10 juli rapporteerde de consul in Rotterdam aan het State Department dat de visumstempels volgens instructie waren vernietigd.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="8qruz" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Rebecca Erbelding &amp; Gertjan Broek,&nbsp;<a href="https://us-holocaust-museum.medium.com/german-bombs-and-us-bureaucrats-how-escape-lines-from-europe-were-cut-off-1b3e14137cc4" target="_blank">German bombs and US bureaucrats: how escape lines from Europe were cut off</a>, Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum, 2018.</cite></li>
</ol>
</section>

Hermann van Pels placed on the waiting list for emigration visas

Like his brother Max David and his wife, Hermann van Pels also wanted to leave for the United States with his wife and son. To this end, he applied for visas.

Net als zijn broer Max David en zijn echtgenote, wil ook Hermann van Pels met zijn vrouw en zoon naar de Verenigde Staten vertrekken. Hij dient daartoe een aanvraag voor visa in.

Otto Frank did not manage to put together his file again before all the US consulates in European occupied territory closed their doors in early July 1941. It is unclear whether this affected the Van Pels family, but it is clear that they were also unable to travel. The bombing thus permanently destroyed both families&#39; already slim chances of a timely departure.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

In 1938, Otto Frank applied for immigration visas at the US consulate in Rotterdam.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Hermann van Pels and his family did the same, but probably a little later; receipt was confirmed by the consulate on 25 April 1939.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> By now, the number of German applicants was huge, resulting in a long waiting list. To build a file, Frank and Van Pels had to supply a large number of documents,&nbsp;including birth certificates of all family members, marriage certificates, proof of military service, vaccination certificates and passport photographs.

The consulate reconstructed the old waiting list as much as possible, but applicants had to assemble all their documentation again. Visa applicants could use the number on the receipt of their application to get on a reconstructed list. It appeared later that some staff members were bribed to put applicants higher on that list during this process.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="4veth" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Rebecca Erbelding &amp; Gertjan Broek,&nbsp;<a href="https://us-holocaust-museum.medium.com/german-bombs-and-us-bureaucrats-how-escape-lines-from-europe-were-cut-off-1b3e14137cc4" target="_blank">German bombs and US bureaucrats: how escape lines from Europe were cut off</a>, Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum, 2018.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ikcac" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>YIVO Institute for Jewish Research, New York, Three personal letters from Otto Frank as found in National Refugee Service Case File A-23007: Otto Frank aan Nathan &#39;Charley&#39; Straus, 30 april 1941.</cite></li>
	<li data-footnote-id="pf676" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_vPels_I_001: brief R.S. Huestis aan H. van Pels, 25 april 1939.</cite></li>
</ol>
</section>

Otto Frank lukte het niet zijn dossier opnieuw op te bouwen voordat alle Amerikaanse consulaten in Europees bezet gebied begin juli 1941 de deuren sloten. Voor de familie Van Pels ontbreken bronnen, maar duidelijk is dat zij evenmin konden afreizen. Door het bombardement was de toch al geringe&nbsp;kans van beide gezinnen op tijdig vertrek dus definitief verkeken.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

In 1938 diende Otto Frank een aanvraag voor immigratievisa in bij het Amerikaanse consulaat in Rotterdam.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Hermann van Pels en zijn gezin deden dat ook, maar waarschijnlijk iets later; de ontvangst werd door het consulaat bevestigd op 25 april 1939.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Het aantal Duitse aanvragers was inmiddels&nbsp;enorm groot, met een lange wachtlijst als gevolg. Voor de opbouw van een dossier hadden Frank en Van Pels een groot aantal documenten aan te leveren: onder meer geboorteakten van alle gezinsleden, trouwakte, bewijzen van militaire dienstvervulling, vaccinatiebewijzen en pasfoto&#39;s.

Het consulaat reconstrueerde zoveel mogelijk de oude wachtlijst, maar de aanvragers moesten hun documentatie helemaal opnieuw opbouwen.&nbsp;Aanvragers van visa konden zich met het nummer op het ontvangsbewijs van hun aanvraag melden om op een gereconstrueerde lijst te komen. Tijdens dit proces bleken enkele personeelsleden zich te laten omkopen om aanvragers hoger op die lijst te plaatsen.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="jxcgh" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Rebecca Erbelding &amp; Gertjan Broek,&nbsp;<a href="https://us-holocaust-museum.medium.com/german-bombs-and-us-bureaucrats-how-escape-lines-from-europe-were-cut-off-1b3e14137cc4" target="_blank">German bombs and US bureaucrats: how escape lines from Europe were cut off</a>, Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum, 2018.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ikcac" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>YIVO Institute for Jewish Research, New York, Three personal letters from Otto Frank as found in National Refugee Service Case File A-23007: Otto Frank aan Nathan &#39;Charley&#39; Straus, 30 april 1941.</cite></li>
	<li data-footnote-id="pf676" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_vPels_I_001: brief R.S. Huestis aan H. van Pels, 25 april 1939.</cite></li>
</ol>
</section>

Bombing destroys visa applications

On the afternoon of 14 May 1940, the German Luftwaffe bombed downtown Rotterdam. The US consulate on Wijnhaven burned to the ground as a result, leading to the loss of the files of pending visa applications.

In de middag van 14 mei 1940 bombardeert de Duitse Luftwaffe de binnenstad van Rotterdam. Hierbij brandt ook het Amerikaanse consulaat aan de Wijnhaven tot de grond toe af. Hierbij gingen de dossiers van de lopende visa-aanvragen verloren.

Links van het hoekpand is het Amerikaanse consulaat. De 'Stars and Stripes' hangt uit. Datering: begin twintigste eeuw.

NL-RtSA_4029_PBK-574-01

Wijnhaven, Rotterdam. Het gebouw in het midden is het Amerikaanse consulaat; de Stars and Stripes-vlag hangt uit..

American consulate in Rotterdam

The ultimate destination of many refugees was the United States; there were also those who left for South Africa, Palestine and Latin America. But emigration could not be taken for granted. Those who wanted to leave entered a bureaucratic mill of countless forms for exit permits, transit permits, entry visas, court declarations and sureties. The queues waiting at aid organisations, consulates, embassies and travel agencies were endless. Rules were constantly changing and emigration countries were making high financial demands. As anti-Jewish measures and threats of war increased, panic to get away grew. In the end, only a relatively small group managed to flee the persecution of Jews in Europe.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

The Frank, Van Pels and Fritz Pfeffer families also made attempts to get away from Europe. Otto Frank tried to set up a business in England as early as 1937 and applied for a visa at the American consulate in Rotterdam in 1938. Both attempts came to nothing. When World War II broke out in 1939, it became even more difficult to flee. After the German invasion in 1940, the Frank family tried to go to the United States again in 1941. They were helped by American friends and Julius and Walter Holl&auml;nder, Edith&#39;s brothers, who had already managed to flee to the United States. This was all to be&nbsp;in vain.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

The Van Pels&nbsp;family was not lucky either. Despite their Dutch citizenship, they did not feel safe in the Netherlands. In 1939, they applied for visas at the US consulate in Rotterdam. They ended up on a waiting list that was already so long that their chances were slim.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a> Their attempt to move on failed, although some relatives of Hermann van Pels and Auguste R&ouml;ttgen did manage to emigrate to North America, South America and other overseas destinations.

Fritz Pfeffer&#39;s immigration card states that he wanted to go to Australia, but he also tried to go to Aruba. He also applied for emigration to Chile. But he too failed to get away from the Netherlands.

On 25 November 1941, all German Jews living abroad lost their nationality and thus became stateless. As a result, emigration became impossible.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="bsj3b" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Gertjan Broek,&nbsp;<a href="https://www.annefrank.org/en/anne-frank/go-in-depth/impossibilities-escaping-1933-1942/" target="_blank">The (im)possibilities of escaping. Jewish emigration 1933 &ndash; 1942</a>, Website Anne Frank House.</cite></li>
	<li data-footnote-id="xd9f8" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a> <cite>Rebecca Erbelding &amp; Gertjan Broek,&nbsp;<a href="https://us-holocaust-museum.medium.com/german-bombs-and-us-bureaucrats-how-escape-lines-from-europe-were-cut-off-1b3e14137cc4" target="_blank">German bombs and US bureaucrats: how escape lines from Europe were cut off</a>, Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum, 2018.</cite></li>
</ol>
</section>

Het uiteindelijke reisdoel van veel vluchtelingen was de Verenigde Staten, er waren er ook die naar Zuid-Afrika, Palestina en Latijns-Amerika&nbsp; vertrokken.&nbsp;Maar emigratie was niet vanzelfsprekend. Wie weg wilde kwam in een bureaucratische molen terecht van ontelbare formulieren voor uitreisvergunningen, doorreisvergunningen, inreisvisa, gerechtelijke verklaringen en borgstellingen. De rijen wachtenden bij hulporganisaties, consulaten, ambassades en reisbureaus waren eindeloos. Regels veranderden voortdurend en emigratielanden stelden hoge financi&euml;le eisen. Naarmate anti-Joodse maatregelen en oorlogsdreiging toenamen, groeide&nbsp;de paniek om weg te komen.&nbsp;Uiteindelijk heeft maar een relatief kleine groep de Jodenvervolging in Europa weten te ontvluchten.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>

Ook de families Frank, Van Pels en Fritz Pfeffer hebben pogingen ondernomen uit Europa weg te komen. Otto Frank probeerde al&nbsp;vanaf 1937 geprobeerd een zaak op te zetten in Engeland en deed&nbsp;in 1938 een visumaanvraag gedaan bij het Amerikaanse consulaat in Rotterdam.&nbsp;Beide pogingen liepen op niets uit. Toen in&nbsp;1939 de Tweede Wereldoorlog uitbrak, werd&nbsp;het nog moelijker om te vluchten. Na de Duitse inval in 1940 probeerde&nbsp;de familie Frank in 1941 opnieuw naar de Verenigde Staten te gaan. Ze worden daarbij geholpen door Amerikaanse vrienden en Julius en Walter Holl&auml;nder, de broers van Edith, die er al in zijn geslaagd naar de Verenigde Staten te vluchten. Tevergeefs.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Het gezin van Pels had ook geen geluk.&nbsp;Ondanks hun Nederlanderschap voelden&nbsp;zij zich niet veilig in Nederland. In 1939 deden zij een visumaanvraag bij het Amerikaanse consulaat in Rotterdam. Zij kwamen op een wachtlijst te staan die al zo&nbsp;lang was dat hun kansen gering waren.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-2" rel="footnote">[2]</a> Hun poging om verder te trekken mislukte, al zijn&nbsp;er enkele familieleden van Hermann van Pels en Auguste R&ouml;ttgen er wel in geslaagd naar Noord-, Zuid-Amerika of een andere bestemming overzee te emigreren.

Op de vreemdelingenkaart van Fritz Pfeffer staat dat hij naar Australi&euml; wilde, maar hij probeerde&nbsp;ook naar Aruba te gaan. Verder deed&nbsp;hij een emigratieaanvraag voor Chili. Maar het lukte ook&nbsp;hem niet weg te komen uit Nederland.

Op 25 november 1941 verloren alle in het buitenland wonende Duitse Joden hun nationaliteit en werden daarmee stateloos. Emigratie werd&nbsp;daarmee onmogelijk.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="bgn18" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Gertjan Broek,&nbsp;<a href="https://www.annefrank.org/nl/anne-frank/verdieping/de-on-mogelijkheden-om-te-vluchten-joodse-emigratie-1933-1942/" target="_blank">De (on)mogelijkheden om te vluchten: Joodse emigratie 1933-1942</a>, Website Anne Frank Stichting.</cite></li>
	<li data-footnote-id="xlh47" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-2-2">b</a> <cite>Rebecca Erbelding &amp; Gertjan Broek,&nbsp;<a href="https://us-holocaust-museum.medium.com/german-bombs-and-us-bureaucrats-how-escape-lines-from-europe-were-cut-off-1b3e14137cc4" target="_blank">German bombs and US bureaucrats: how escape lines from Europe were cut off</a>, Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum, 2018.</cite></li>
</ol>
</section>

Emigration from Europe

Between 1933 and 1941, about 280,000 Jews fled Nazi Germany and 130,000 fled Hitler-annexed Austria. Many sought refuge in neighbouring countries. For many, however, this was just a stopover on the way to safer places.

Tussen 1933 en 1941 vluchtten ongeveer 280.000 Joden uit nazi-Duitsland en 130.000 uit het door Hitler geannexeerde Oostenrijk. Velen zochten hun toevlucht in de omringende landen. Voor velen was dit echter slechts een tussenstop op weg naar veiliger oorden.

Anyone who wanted to emigrate from the Netherlands to the United States during the 1930s had to apply for a visa at the US consulate in Rotterdam. The consulate in Amsterdam only issued visas for temporary stays.

Wie gedurende de jaren dertig vanuit Nederland naar de Verenigde Staten wilde emigreren moest visa aanvragen bij het Amerikaanse consulaat in Rotterdam. Het consulaat in Amsterdam verstrekte alleen visa voor tijdelijk verblijf.

Richard Huestis was an American diplomat. In 1930 he was appointed vice-consul of the United States in Calcutta,<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> and in 1933 in Kingston, Jamaica.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> In 1935 he was recognised by Royal Decree as vice-consul of the United States in Rotterdam, for the provinces of South-Holland, Zeeland, North-Brabant and Limburg.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> In July 1938 he was reappointed by Royal Decree as consul for the same provinces.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

On 25 April 1939 he signed a return receipt for the emigration application for the United States of Hermann van Pels and his family.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

During the fighting in Rotterdam on 13 May 1940, Huestis put up several American citizens and consular personeel in his home. His friendship with the mayor of Gouda made evacuation to Boskoop possible.

From 1942 Huestis was consul in Cardiff, Glasgow and elsewhere.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> His appointment to office in Hamburg followed on 24 January 1946.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

Addresses: Warsaw; Burgemeester de Villeneuvesingel 28, Rotterdam-Hillegersberg (21 July 1936).<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="9rfke" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>The London Gazette, 27 mei 1930, issue 33609, p. 3326.</cite></li>
	<li data-footnote-id="qz3tr" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>The London Gazette, 20 juni 1933, issue 33951, p. 4123.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ig6b5" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>&ldquo;Vice-consul Ver. Staten&rdquo;, Vlissingsche Courant, 2 november 1935.</cite></li>
	<li data-footnote-id="rqy6b" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>&ldquo;Consulaire dienst&rdquo;, Algemeen Handelsblad, 24 juli 1938.</cite></li>
	<li data-footnote-id="c512v" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_vPels_I_001: Brief R.S. Huestis aan H. van Pels, 25 april 1939.</cite></li>
	<li data-footnote-id="0yext" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>The London Gazette, 9 januari 1942, p. 195; 8 oktober 1943, p. 4458.</cite></li>
	<li data-footnote-id="cg8do" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Department of State, Foreign Service List [abridged], 1 oktober 1947, Washington: United States Government Printing Office, 1947, p. 24.</cite></li>
	<li data-footnote-id="63cz5" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Stadsarchief Rotterdam, Bevolkingsregister, Gezinskaarten Hilligersberg: Gezinskaart R.H. Huestis (via rotterdam.digitalestamboom.nl).</cite></li>
</ol>
</section>

<div>
<div aria-live="polite">&nbsp;</div>
</div>

Richard Huestis was een Amerikaanse diplomaat. Hij werd&nbsp;in 1930 tot viceconsul van de Verenigde Staten in Calcutta benoemd,<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> en in 1933 in Kingston, Jamaica.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> In 1935 werd&nbsp;hij bij Koninklijk Besluit erkend als viceconsul van de Verenigde Staten te Rotterdam, voor de provincies Zuid-Holland, Zeeland, Noord-Brabant en Limburg.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> In juli 1938 werd&nbsp;hij opnieuw bij Koninklijk Besluit erkend als consul, voor dezelfde provincies.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Hij ondertekende&nbsp;op 25 april 1939 een ontvangstbevestiging voor de emigratieaanvraag voor de Verenigde Staten van Hermann van Pels en zijn familie.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

Tijdens de gevechten om Rotterdam huisvestte Huestis op&nbsp;13 mei 1940&nbsp;enkele Amerikaanse staatsburgers&nbsp;en consulair personeel in zijn woning. Omdat hij bevriend was met de burgemeester van Gouda was evacuatie naar Boskoop mogelijk.

Vanaf 1942 was Huestis consul in onder meer Cardiff en Glasgow.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> Op 24 januari 1946 volgde&nbsp;zijn benoeming in Hamburg.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

Adressen: Warschau; Burgemeester de Villeneuvesingel 28, Rotterdam-Hillegersberg (21 juli 1936).<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="9rfke" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>The London Gazette, 27 mei 1930, issue 33609, p. 3326.</cite></li>
	<li data-footnote-id="qz3tr" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>The London Gazette, 20 juni 1933, issue 33951, p. 4123.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ig6b5" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>&ldquo;Vice-consul Ver. Staten&rdquo;, Vlissingsche Courant, 2 november 1935.</cite></li>
	<li data-footnote-id="rqy6b" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>&ldquo;Consulaire dienst&rdquo;, Algemeen Handelsblad, 24 juli 1938.</cite></li>
	<li data-footnote-id="c512v" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_vPels_I_001: Brief R.S. Huestis aan H. van Pels, 25 april 1939.</cite></li>
	<li data-footnote-id="0yext" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>The London Gazette, 9 januari 1942, p. 195; 8 oktober 1943, p. 4458.</cite></li>
	<li data-footnote-id="cg8do" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Department of State, Foreign Service List [abridged], 1 oktober 1947, Washington: United States Government Printing Office, 1947, p. 24.</cite></li>
	<li data-footnote-id="63cz5" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Stadsarchief Rotterdam, Bevolkingsregister, Gezinskaarten Hilligersberg: Gezinskaart R.H. Huestis (via rotterdam.digitalestamboom.nl).</cite></li>
</ol>
</section>

<div>
<div aria-live="polite">&nbsp;</div>
</div>

Huestis was the American diplomat who signed a return receipt for the emigration application of Hermann van Pels and his family.

Huestis was de Amerikaanse diplomaat die een ontvangstbevestiging tekende voor de emigratieaanvraag van Hermann van Pels en zijn familie.

Richard Huestis

Hermann van Pels op de wachtlijst voor emigratievisa geplaatst

Max van Kreveld was the son of a butcher who did business with Pectacon. He lived with the Van Pels family for some time. He grew up in Deventer and became a Bar Mitzvah there on 21 August 1920.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> In 1925, he left his hometown to work for the paper wholesaler Catz in Rotterdam. In 1931, he switched to a friend&#39;s sanitary ware business.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

On 25 July 1934 he married Hanna Bonnettemaker in Amsterdam. They had a son on 10 July 1935.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> The court pronounced the divorce on 10 December 1936, which was registered on 15 February 1937.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

From 19 August 1940 until 2 April 1941, Van Kreveld was registered with the Van Pels family on Zuider Amstellaan in Amsterdam. He left because of his second marriage, which took place on the latter date.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> His second wife, Henriette Susan, was killed on 30 September 1942 in Auschwitz. Shortly after the liberation, he wrote to his ex-wife, who was then still in Westerbork. Neither of them knew where their son was.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> He eventually turned up, but it is not clear from this correspondence how and when.

In 1947 Van Kreveld received a folder from Otto Frank about the publication of The Secret Annex. Otto wrote underneath that they had already discussed the book together and that the Van Pels family appeared in it under the name &#39;Van Daan&#39;.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>&nbsp;Furthermore, on 6 February 1950 Otto Frank gave him a copy of &#39;Weet je nog?&#39; (Do You Remember?). Van Kreveld noted this event on the front flyleaf. In April 1995 he placed a dedication under it: &quot;For my dear granddaughter Fleur&quot;.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>&nbsp;Addresses:&nbsp;Deventer; Rotterdam; Amsterdam (1929); Waalstraat 70-I, Amsterdam (February&nbsp;1940); Zuider Amstellaan 34-II, Amsterdam (19 August&nbsp;1940).

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="78x69" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>&ldquo;Advertenti&euml;n&rdquo;, Nieuw Israelitiesch Weekblad, 13 augustus 1920.</cite></li>
	<li data-footnote-id="x3w0w" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichtring (AFS), Getuigenarchief Van Kreveld, B_Getuigen_I_072.014: handgeschreven levensschets van M.M. van Kreveld, ongedateerd.</cite></li>
	<li data-footnote-id="54b76" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5422): Gezinskaart M.M. van Kreveld.</cite></li>
	<li data-footnote-id="gv7af" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand (toegang 5009), inv. nr. 6273: Register van huwelijksakten 1934, deel 26, 31f, akte 424.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3y9uo" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart M.M. van Kreveld.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tqubz" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Joods Historisch Kwartier, Kenniscentrum, objectnrs. D014429 en D006304.</cite></li>
	<li data-footnote-id="pllrs" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie familie Van Kreveld: Folder Het Achterhuis van Uitgeverij Contact, met notitie en handtekening van Otto Frank.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4fpq0" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie familie Van Kreveld: Anne Frank, Weet je nog?, Amsterdam: Contact, 1949, met voorin notities van Max van Kreveld.</cite></li>
	<li data-footnote-id="dj9ao" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart M.M. van Kreveld; AFS, Getuigenarchief Van Kreveld: B_Getuigen_I_072.005: Overlijdensbericht Mozes Maximiliaan van Kreveld, 10 augustus 1997.</cite></li>
</ol>
</section>

Max van Kreveld was&nbsp;de zoon van een slager die zaken met Pectacon deed. Hij woonde&nbsp;enige tijd in bij de familie Van Pels. Hij groeide op in Deventer en werd&nbsp;daar op 21 augustus 1920 Bar Mitsvah.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> In 1925 verliet hij zijn geboortestad om in Rotterdam bij de papiergroothandel Catz te gaan werken. In 1931 stapte hij over naar een handel in sanitair van een vriend.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Op 25 juli 1934 trouwde&nbsp;hij in Amsterdam met Hanna Bonnettemaker. Zij kregen op 10 juli 1935 een zoon.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> De rechtbank sprak&nbsp;op 10 december 1936 de scheiding uit, die 15 februari 1937 werd&nbsp;ingeschreven.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Van 19 augustus 1940 tot 2 april 1941 stond Van Kreveld ingeschreven bij de familie Van Pels op de Zuider Amstellaan in Amsterdam. Hij vertrok&nbsp;vanwege zijn tweede huwelijk, dat op die laatste datum werd&nbsp;gesloten.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> Zijn tweede echtgenote, Henriette Susan, werd&nbsp;op 30 september 1942 in Auschwitz omgebracht.&nbsp;Kort na de bevrijding schreef&nbsp;hij met zijn ex-vrouw, die toen nog in Westerbork verbleef. Ze wisten geen van beiden waar hun zoon was.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> Hij kwam uiteindelijk terecht, maar uit deze briefwisseling blijkt niet hoe en wanneer.

Van Kreveld kreeg&nbsp;in 1947 van Otto Frank een folder&nbsp;over de verschijning van Het Achterhuis. Otto schreef&nbsp;eronder dat zij samen al over het boek spraken en dat de familie Van Pels er in voorkwam onder de naam &ldquo;Van Daan&rdquo;.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>&nbsp;Verder gaf&nbsp;Otto Frank hem op 6 februari 1950 een exemplaar van Weet je nog? Die gebeurtenis noteerde&nbsp;Van Kreveld voorin op het schutblad. In april 1995 zette hij daar een opdracht onder &ldquo;Voor mijn lieve kleindochter Fleur&rdquo;.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>&nbsp;Adressen:&nbsp;Deventer; Rotterdam; Amsterdam (1929); Waalstraat 70-I, Amsterdam (februari 1940); Zuider Amstellaan 34-II, Amsterdam (19 augustus 1940).

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="78x69" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>&ldquo;Advertenti&euml;n&rdquo;, Nieuw Israelitiesch Weekblad, 13 augustus 1920.</cite></li>
	<li data-footnote-id="x3w0w" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Getuigenarchief Van Kreveld, B_Getuigen_I_072.014: handgeschreven levensschets van M.M. van Kreveld, ongedateerd.</cite></li>
	<li data-footnote-id="54b76" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5422): Gezinskaart M.M. van Kreveld.</cite></li>
	<li data-footnote-id="gv7af" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand (toegang 5009), inv. nr. 6273: Register van huwelijksakten 1934, deel 26, 31f, akte 424.</cite></li>
	<li data-footnote-id="3y9uo" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart M.M. van Kreveld.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tqubz" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Joods Historisch Kwartier (JHK), Kenniscentrum, objectnrs. D014429 en D006304.</cite></li>
	<li data-footnote-id="pllrs" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie familie Van Kreveld: Folder Het Achterhuis van Uitgeverij Contact, met notitie en handtekening van Otto Frank.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4fpq0" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie familie Van Kreveld: Anne Frank, Weet je nog?, Amsterdam: Contact, 1949, met voorin notities van Max van Kreveld.</cite></li>
	<li data-footnote-id="jpx20" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart M.M. van Kreveld; AFS, Getuigenarchief Van Kreveld: B_Getuigen_I_072.005: Overlijdensbericht Mozes Maximiliaan van Kreveld, 10 augustus 1997.</cite></li>
</ol>
</section>

Max van Kreveld lived with the Van Pels family for some time.

Max van Kreveld woonde enige tijd in bij de familie Van Pels.

Max van Kreveld

Max Maximiliaan van Kreveld

De familie Van Pels op de Zuider Amstellaan

Handelsmaatschappij Pectacon N.V., a company for trading and manufacturing chemical products and foodstuffs, was founded on 1 June 1938 by Johannes Kleiman and Antonius Dunselman.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Not long after this, on&nbsp;21 October 1938, Otto Frank took over the shares from the founders.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Opekta&#39;s pectin business was seasonal as the fruit required was only available in summer and early autumn. To smooth out the resulting sales fluctuations, Otto Frank looked for other products. He found these in Pectacon, which traded in spices and preservatives.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="197gk" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Bekendmaking over &quot;Handelsmaatschappij Pectacon N.V.&quot;, te Amsterdam, Nederlandsche Staatscourant, 6 oktober 1938.</cite></li>
	<li data-footnote-id="vv4g9" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>NIOD Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, toegang 094f, Collectie dossiers afkomstig uit de archieven van de Omnia-Treuhandgesellschaft m.b.H., de Deutsche Revisions- und Treuhand A.G. (Zweigniederlassung Den Haag) en de Wirtschaftspr&uuml;fstelle, Inv.nr. 5951, Bestallungsurkunde, p.2.</cite></li>
</ol>
</section>

Handelsmaatschappij Pectacon N.V., een bedrijf voor handel en fabricatie van chemische producten en levensmiddelen, werd&nbsp;op 1 juni 1938 opgericht door Johannes Kleiman en Antonius Dunselman.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Al op 21 oktober 1938 nam&nbsp;Otto Frank de aandelen over van de oprichters.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> De pectinehandel van Opekta was seizoensgebonden omdat het benodigde fruit alleen in de zomer en nazomer te krijgen was. Om de omzetfluctuaties&nbsp;die hier het gevolg van waren af te vlakken, zocht&nbsp;Otto Frank andere producten. Die&nbsp;vond&nbsp;hij&nbsp;in Pectacon, dat handelde in specerijen en conserveermiddelen.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="197gk" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Bekendmaking over &quot;Handelsmaatschappij Pectacon N.V.&quot;, te Amsterdam, Nederlandsche Staatscourant, 6 oktober 1938.</cite></li>
	<li data-footnote-id="vv4g9" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>NIOD Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, toegang 094f, Collectie dossiers afkomstig uit de archieven van de Omnia-Treuhandgesellschaft m.b.H., de Deutsche Revisions- und Treuhand A.G. (Zweigniederlassung Den Haag) en de Wirtschaftspr&uuml;fstelle, Inv.nr. 5951, Bestallungsurkunde, p.2.</cite></li>
</ol>
</section>

The property previously housed the textile firm Hofhuis &amp; Janus. It was also the home address of Joop Hofhuis in the late 1920s,<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> and his brother-in-law owned it.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> It therefore looks like Otto Frank was able to move to this location&nbsp;through his business network.

From the summer of 1933, Opekta visited fairs and women&#39;s organisations across the country for years to demonstrate the product. In January 1937, its own company kitchen served as a demonstration room. The second class of the Alkmaar household school visited the Singel on the 20th to learn the use of Opekta.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

In November of 1940, Opekta and Pectacon moved to Prinsengracht 263. A short time later, the paramilitary Resistance Division (WA) of the National Socialist Movement (NSB) occupied Singel 400 as a Unit House.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="0gizm" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregisters, Gezinskaarten, toegang 5422, gezinskaart J.A.W. Hofhuijs (een eerder gecorrigeerde verschrijving is bij de digitalering opnieuw overgenomen).</cite></li>
	<li data-footnote-id="fbsaa" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Gemeentepolitie Amsterdam, toegang 5225, inv. nr. 7055, rapportenboek bureau Warmoesstraat, 24 april 1940, mut. 5.30 uur n.m.</cite></li>
	<li data-footnote-id="72ns5" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>&ldquo;Huishoud- en industrieschool&rdquo;, Alkmaarsche Courant, 31 maart 1937, p. 2.&nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="ve9r7" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Gemeentepolitie Amsterdam, inv. nr. 2956, processen-verbaal inzake gevechten 10 en 11 februari 1941, verklaring P.B. Ruppert, d.d. 18 februari 1941; Bianca Stigter, Atlas van een bezette stad: Amsterdam 1940-1945, Amsterdam: Atlas Contact, 2019, p. 197.</cite></li>
</ol>
</section>

In het pand was eerder de textielfirma Hofhuis &amp; Janus gevestigd. Ook was het eind jaren twintig het woonadres van Joop Hofhuis,<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> en zijn zwager was er eigenaar van.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Het ziet er dan ook naar uit dat&nbsp;Otto Frank zich hier via zijn zakelijk netwerk kon vestigen.

Vanaf de zomer van 1933 bezocht Opekta jarenlang in het hele land beurzen en vrouwenorganisaties om het product te demonstreren. In januari 1937 diende de eigen bedrijfskeuken als demonstratielokaal. De tweede klas van de Alkmaarse huishoudschool kwam de 20e op het Singel langs om het gebruik van Opekta te leren.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

In november van 1940&nbsp;vertrokken Opekta en Pectacon naar Prinsengracht 263. Korte tijd later had de paramilitaire Weerbaarheidsafdeling (WA) van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) Singel 400 in gebruik als Vendelhuis.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="0gizm" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregisters, Gezinskaarten, toegang 5422, gezinskaart J.A.W. Hofhuijs (een eerder gecorrigeerde verschrijving is bij de digitalering opnieuw overgenomen).</cite></li>
	<li data-footnote-id="fbsaa" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Gemeentepolitie Amsterdam, toegang 5225, inv. nr. 7055, rapportenboek bureau Warmoesstraat, 24 april 1940, mut. 5.30 uur n.m.</cite></li>
	<li data-footnote-id="72ns5" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>&ldquo;Huishoud- en industrieschool&rdquo;, Alkmaarsche Courant, 31 maart 1937, p. 2.&nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="ve9r7" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>SAA, Gemeentepolitie Amsterdam, inv. nr. 2956, processen-verbaal inzake gevechten 10 en 11 februari 1941, verklaring P.B. Ruppert, d.d. 18 februari 1941; Bianca Stigter, Atlas van een bezette stad: Amsterdam 1940-1945, Amsterdam: Atlas Contact, 2019, p. 197.</cite></li>
</ol>
</section>

Otto Frank takes over Pectacon

In October 1938, Otto Frank took over Pectacon from its founders Johannes Kleiman and Ton Dunselman. This company traded in spices and preservatives. It provided income in winter and spring, when Opekta's sales were low. In 1939, Hermann van Pels joined the company.

In oktober 1938 neemt Otto Frank Pectacon over van de oprichters Johannes Kleiman en Ton Dunselman. Dit bedrijf handelt in specerijen en conserveermiddelen. Het zorgt voor inkomsten in winter en voorjaar, wanneer Opekta weinig verkocht wordt. In 1939 komt Hermann van Pels erbij werken.

Opekta used the ground floors of the building at Singel 400. Upstairs lived the artist&nbsp;Gerrit Jongert and his family. In April 1940, Jongert&#39;s little boy was playing with matches in an unguarded moment and started a fire.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;The fire brigade rushed out with three fire engines and a ladder truck. Thirteen firemen used 4,500 litres of water from the Vecht river to put out the fire.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;&nbsp;In Jongert&#39;s home and studio, the panelling and some paintings were lost, but the ground floor only sustained water damage.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="l113a" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Gemeentepolitie Amsterdam, toegang 5225, inv. nr. 7055, rapportenboek bureau Warmoesstraat, 24 april 1940, mut. 5.30 uur n.m.</cite></li>
	<li data-footnote-id="rpow7" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Brandweer en rechtsvoorgangers, toegang 635, inv. nr. 1239, dagboek van plaats gehad hebbende branden, 24 april 1940.</cite></li>
	<li data-footnote-id="botib" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>&quot;Brand in het atelier van een kunstschilder&quot;,&nbsp;Utrechts Volksblad, 25 april 1940, p. 10.</cite></li>
</ol>
</section>

Opekta gebruikte de benedenverdiepingen&nbsp;van het gebouw aan Singel 400. Boven woonde de kunstschilder Gerrit Jongert&nbsp;met zijn gezin. In april 1940 ontstond brand doordat het zoontje van Jongert in een onbewaakt moment met lucifers speelde.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;De brandweer rukte met drie motorspuiten en een ladderwagen uit. Dertien brandwachten gebruikten 4.500 liter Vechtwater voor het blussen.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;In de woning en het atelier van Jongert gingen de lambrizering en enkele doeken verloren, maar op de benedenverdieping was alleen waterschade.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="l113a" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Gemeentepolitie Amsterdam, toegang 5225, inv. nr. 7055, rapportenboek bureau Warmoesstraat, 24 april 1940, mut. 5.30 uur n.m.</cite></li>
	<li data-footnote-id="rpow7" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>SAA, Brandweer en rechtsvoorgangers, toegang 635, inv. nr. 1239, dagboek van plaats gehad hebbende branden, 24 april 1940.</cite></li>
	<li data-footnote-id="botib" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>&quot;Brand in het atelier van een kunstschilder&quot;,&nbsp;Utrechts Volksblad, 25 april 1940, p. 10.</cite></li>
</ol>
</section>

Fire at Singel 400

A playing child inadvertently caused a fire.

Een spelende kleuter veroorzaakte onbedoeld brand.

Opekta | Singel

The objective of businesses&nbsp;is to sell products and/or services to customers, thereby generating revenue.

Bedrijven hebben tot doel producten en/of diensten te verkopen aan klanten, waardoor omzet kan worden gedraaid.

Businesses

Businesses aim to sell products and/or services to customers, thereby generating revenue.

Bedrijven hebben tot doel producten en/of diensten te verkopen aan klanten, waardoor omzet kan worden gedraaid.

After primary school, Bep Voskuijl had various jobs:

<ul>
	<li>According to her younger sister, Willy van der Vennen-Voskijl, Bep Voskuijl worked in a sewing workshop and as a maid in a restaurant.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a></li>
	<li>Her son Ton van Wijk said that his mother also worked as a shopgirl at Ruperink&#39;s&nbsp;p&acirc;tisserie in Jan Evertsenstraat and as a helper at Ruttens cafeteria in Kalverstraat (a branch of hospitality chain Heck&#39;s).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a></li>
	<li>Her son Joop van Wijk said&nbsp;that his mother started working as a chambermaid in hotels and boarding houses and then she went to school in order&nbsp;to advance her career.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a></li>
	<li>On the family card of her father Johannes Voskuijl, Bep is registered as a cloak seamstress.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> It is not known where and when this was.</li>
	<li>In mid-1937, Bep was hired at Opekta, at that time located at Singel 400. She replaced Isa Cauvern, who was a stenographer. Victor Kugler was her supervisor. She got her instructions from him and from Johannes Kleiman and occasionally from Otto Frank. Like Miep Gies, Bep carried out work for Opekta and for Pectacon.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a></li>
	<li>Her identity card issued on 19 August 1941 reads: &#39;Office clerk (Pektine prod.)&#39;.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a> After the arrest, she continued working in the office with Miep Gies until Kleiman&#39;s return.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a> In January 1947, Bep left Opekta.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a></li>
	<li>Bep did the bookkeeping for her husband, Cor van Wijk, who had an upholstery shop at home.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a></li>
</ul>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="gqo85" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Getuigenarchief, Voskuijl, Wilhelmina: Samenvatting van interview van Dineke Stam met Willy van der Vennen-Voskuijl, 8 april 1994.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hlgfc" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Interview Jeroen de Bruin met Ton van Wijk, 7 april 2011, geciteerd in Jeroen de Bruyn &amp; Joop van Wijk, Bep Voskijl, het zwijgen voorbij. Een biografie van de jongste helper van het Achterhuis, Amsterdam, Prometheus 2015.</cite></li>
	<li data-footnote-id="xo0eg" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Interview Teresien de Silva met Joop van Wijk, 12 augustus 2009.</cite></li>
	<li data-footnote-id="u3r3l" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5421):&nbsp;Gezinskaart J.H.Voskuijl.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yqelo" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Verslag van een gesprek op 25 februari 1981 met Mevrouw E. van Wijl-Voskuijl door David Barnouw en Gerrold van der Stroom. NIOD Nederlands Instituut voor Oorlogs,- Holocaust- en Genocidetudies, Frank, Anne (toegang 212c), inv nr. 7c.</cite></li>
	<li data-footnote-id="rjo6k" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>AFS, Anne Frank Collectie, reg. code A_Voskuijl_I_045: Persoonsbewijs (PB535901) van Elly (Elisabeth) Voskuijl.</cite></li>
	<li data-footnote-id="oo02e" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Miep Gies &amp; Alison Leslie Gold, Herinneringen aan Anne Frank. Het verhaal van Miep Gies, de steun en toeverlaat van de familie Frank in het Achterhuis,&nbsp;Amsterdam: Bert Bakker, 1987, p. 199-203. &nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="xh3i5" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Bep verliet Opekta ongeveer acht maanden na haar huwelijk met Cor van Wijk en ongeveer vier maanden voor de geboorte van hun oudste zoon Ton van Wijk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ytr5r" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Wijk, Cor van: Aantekeningen gesprek Dineke Stam met Cor van Wijk.</cite></li>
</ol>
</section>

Na de lagere school had Bep Voskuijl verschillende banen:

<ul>
	<li>Volgens haar, bijna drie jaar jongere zus, Willy van der Vennen-Voskijl, werkte Bep Voskuijl in een naaiatelier en als dienstbode in een restaurant.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a></li>
	<li>Zoon Ton van Wijk vertelde dat zijn moeder ook werkte als winkelmeisje bij banketbakker Ruperink in de Jan Evertsenstraat en als hulp&nbsp;bij Ruttens cafetaria in de Kalverstraat (filiaal van horecaketen Heck&rsquo;s).<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a></li>
	<li>Zoon Joop van Wijk vertelde dat zijn moeder begon met werken als kamermeisje in hotels en pensionnetjes en dat zij zich vervolgens ging scholen om verder te komen.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a></li>
	<li>Op de gezinskaart van haar vader Johannes Voskuijl, staat Bep geregistreerd als mantelnaaister.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Het is niet bekend waar en wanneer dit was.</li>
	<li>Medio 1937 werd Bep aangenomen bij Opekta, in die periode gevestigd op Singel 400. Ze was de opvolgster van Isa Cauvern, die stenotypiste was. Victor Kugler was haar chef. Ze kreeg haar opdrachten van hem en van Johannes Kleiman en een enkele keer van de Otto Frank. Net als Miep Gies verrichtte Bep werkzaamheden voor Opekta en voor Pectacon.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a></li>
	<li>Op haar persoonsbewijs, uitgegeven op 19 augustus 1941 staat: &lsquo;Kantoorbediende (Pektine prod.)&rdquo;.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>&nbsp;Na de arrestatie bleef ze samen met Miep Gies op kantoor werken tot Kleimans terugkeer.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>&nbsp;In januari 1947 verliet Bep Opekta.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a></li>
	<li>Bep voerde de boekhouding voor haar man, Cor van Wijk, die een stoffeerderij&nbsp;aan huis had.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a></li>
</ul>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="gqo85" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Getuigenarchief, Voskuijl, Wilhelmina: Samenvatting van interview van Dineke Stam met Willy van der Vennen-Voskuijl, 8 april 1994.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hlgfc" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Interview Jeroen de Bruin met Ton van Wijk, 7 april 2011, geciteerd in Jeroen de Bruyn &amp; Joop van Wijk, Bep Voskijl, het zwijgen voorbij. Een biografie van de jongste helper van het Achterhuis, Amsterdam, Prometheus 2015.</cite></li>
	<li data-footnote-id="xo0eg" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Interview Teresien de Silva met Joop van Wijk, 12 augustus 2009.</cite></li>
	<li data-footnote-id="u3r3l" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegangsnummer 5421):&nbsp;Gezinskaart J.H.Voskuijl.</cite></li>
	<li data-footnote-id="yqelo" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Verslag van een gesprek op 25 februari 1981 met Mevrouw E. van Wijl-Voskuijl door David Barnouw en Gerrold van der Stroom. NIOD Nederlands Instituut voor Oorlogs,- Holocaust- en Genocidetudies, Frank, Anne (toegang 212c), inv nr. 7c.</cite></li>
	<li data-footnote-id="rjo6k" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>AFS, Anne Frank Collectie, reg. code A_Voskuijl_I_045: Persoonsbewijs (PB535901) van Elly (Elisabeth) Voskuijl.</cite></li>
	<li data-footnote-id="oo02e" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Miep Gies &amp; Alison Leslie Gold, Herinneringen aan Anne Frank. Het verhaal van Miep Gies, de steun en toeverlaat van de familie Frank in het Achterhuis,&nbsp;Amsterdam: Bert Bakker, 1987, p. 199-203. &nbsp;</cite></li>
	<li data-footnote-id="xh3i5" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Bep verliet Opekta ongeveer acht maanden na haar huwelijk met Cor van Wijk en ongeveer vier maanden voor de geboorte van hun oudste zoon Ton van Wijk.</cite></li>
	<li data-footnote-id="ytr5r" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>AFS, Getuigenarchief, Wijk, Cor van: Aantekeningen gesprek Dineke Stam met Cor van Wijk.</cite></li>
</ol>
</section>

Bep Voskuijl worked at various companies

Bep Voskuijl had veel verschillende banen.

According to his personal card, Hermann van Pels was a: &#39;merchant/butcher&#39;s waste (casings, etc)&#39;.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> He joined Pectacon, Otto Frank&#39;s company, in 1939. According to Otto, Van Pels owned nothing at the time, but earned enough to rent a nice house and live a good life. He just couldn&#39;t save anything from it.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Hemann van Pels was considered an expert on spices.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> He was listed in the telephone directory at the end of 1940 as &#39;Wholesaler&nbsp;in herbs, manufacturer of brine salt and mixed spices&#39;.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> Pectacon&#39;s product range showed similarities with that of the Hermann van Pels &amp; Wolff firm.

Van Pels&#39; involvement with Pectacon&#39;s successor Gies &amp; Co. does not appear from the source material, yet it is plausible that he was employed there.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="snphv" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hermann van Pels. Aangezien deze registratiekaarten in 1939 werden ingevoerd, was dit kennelijk zijn werk toen hij bij Pectacon in dienst trad, of kort daarvoor. In het kaartsysteem van de Kamer van Koophandel staat bij Van Pels geen bedrijf van deze aard genoteerd.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9dl6c" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_076: Otto Frank aan Trude Heymann-Leeser inzake &#39;Entsch&auml;digung&#39;, 29 november 1963. De term &#39;medecompagnon&lsquo; die Anne in haar dagboek gebruikt is dan ook niet geheel accuraat. Anne Frank, Dagboek B, 8 juli 1942, in:&nbsp;Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013..</cite></li>
	<li data-footnote-id="9g8nj" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Miep Gies &amp; Alison Leslie Gold, Herinneringen aan Anne Frank. Het verhaal van Miep Gies, de steun en toeverlaat van de familie Frank in het Achterhuis,&nbsp; Amsterdam: Bert Bakker, 1987, p. 44.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9v8zf" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Naamlijst interlocalen telefoondienst, datum van afsluiting 5 november 1940, z.p. (Den Haag): Hoofdbestuur der P.T.T., januari 1941, p. 182.</cite></li>
</ol>
</section>

Hermann van Pels was&nbsp;blijkens zijn persoonskaart:&nbsp;koopman i/slagersafval (darmen enz).<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Hij&nbsp;kwam in 1939 bij Pectacon in dienst, het bedrijf van Otto Frank.&nbsp;Volgens Otto bezat Van Pels toen niets meer, maar verdiende&nbsp;hij genoeg om een mooie woning te huren en een goed leven te leiden. Hij kon er alleen niet van sparen.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Hemann van Pels&nbsp;gold&nbsp;als deskundige op het gebied van kruiden.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>&nbsp;Hij stond eind 1940 in de telefoongids als Grooth. in kruiden, fabr. v. pekelzout en gemengde spec.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;Het assortiment van Pectacon vertoonde&nbsp;overeenkomsten met dat van de firma Hermann van Pels &amp; Wolff.

Betrokkenheid van Van Pels bij Pectacons opvolger Gies &amp; Co. blijkt niet uit het bronnenmateriaal, toch is het wel aannemelijk dat hij er werkzaam was.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="snphv" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hermann van Pels. Aangezien deze registratiekaarten in 1939 werden ingevoerd, was dit kennelijk zijn werk toen hij bij Pectacon in dienst trad, of kort daarvoor. In het kaartsysteem van de Kamer van Koophandel staat bij Van Pels geen bedrijf van deze aard genoteerd.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9dl6c" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_076: Otto Frank aan Trude Heymann-Leeser inzake &#39;Entsch&auml;digung&#39;, 29 november 1963. De term &#39;medecompagnon&lsquo; die Anne in haar dagboek gebruikt is dan ook niet geheel accuraat. Anne Frank, Dagboek B, 8 juli 1942, in:&nbsp;Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013..</cite></li>
	<li data-footnote-id="9g8nj" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Miep Gies &amp; Alison Leslie Gold, Herinneringen aan Anne Frank. Het verhaal van Miep Gies, de steun en toeverlaat van de familie Frank in het Achterhuis,&nbsp; Amsterdam: Bert Bakker, 1987, p. 44.</cite></li>
	<li data-footnote-id="9v8zf" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Naamlijst interlocalen telefoondienst, datum van afsluiting 5 november 1940, z.p. (Den Haag): Hoofdbestuur der P.T.T., januari 1941, p. 182.</cite></li>
</ol>
</section>

Hermann van Pels - work at Pectacon

Hermann van Pels was employed by Otto Frank's company Pectacon.

Hermann van Pels was in dienst bij Otto Franks bedrijf Pectacon.

Johannes Kleiman&#39;s involvement in the establishment and operation of Pectacon is evident from the documents made available by Frans Hofhuis. Hofhuis&#39; parents had been friends with the Frank family since the early 1930 s. In the 1960s, Frans Hofhuis took over Pectacon, hence his possession of these documents.

Brief timeline of the company:

<ul>
	<li>Kleiman receives the draft articles of association of Pectacon from Otto Frank. On 28 May 1938, Kleiman sends&nbsp;lawyer Dunselman a number of proposed amendments.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a></li>
	<li>1 June 1938 Pectacon is incorporated by Kleiman and Dunselman at notary E.J.M. Luykx.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a></li>
	<li>10 June 1938 Kleiman receives the General Terms and Conditions for account holders at the Amsterdamsche Bank.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a></li>
	<li>The same day, Kleiman sends the bank a cheque for NLG 2,000, asking them to credit the account to be opened with NLG&nbsp;500 from Dunselman and NLG&nbsp;1,500 from himself.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a></li>
	<li>15 June 1938 Kleiman writes to Luykx and Dunselman that the deposits referred to above had&nbsp;been made.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> The same day Kleiman, as director of Pectacon, signs the interim certificates for 15 shares.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a></li>
	<li>16 June 1938 Kleiman instructs the bank to transfer NLG 245.40 to Dunselman as a fee for work pertaining to the establishment.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a></li>
	<li>21 October 1938 Kleiman instructs the bank to close his account, as a temporary account of Pectacon, and transfer the balance to a new account to be opened in the name of Handelsmaatschappij Pectacon NV.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a></li>
	<li>4 April 1941 Kleiman receives an interim receipt for fifty shares in the context of his deposit of NLG 5,000.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a></li>
	<li>9 April 1941 Kleiman is listed with Otto Frank as director.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a></li>
	<li>24 April 1941 Kleiman as supervisory director and Otto as director issue thirty shares at NLG 100.<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-1" rel="footnote">[11]</a></li>
	<li>24 September 1942 &#39;Verwalter&#39; K.O.M. Wolters writes to Kleiman about the liquidation of Pectacon. He asks Kleiman to come to his office on 28 September 1942 in connection with the liquidation.<a href="#footnote-12" id="footnote-marker-12-1" rel="footnote">[12]</a></li>
	<li>After the liberation, measures to restore justice resulted in Pectacon being re-registered in the Commercial Register.</li>
	<li>15 November 1945 Kleiman is listed as a director.<a href="#footnote-13" id="footnote-marker-13-1" rel="footnote">[13]</a> The same day Kleiman signs interim certificates as director for twenty shares at NLG&nbsp;100.<a href="#footnote-14" id="footnote-marker-14-1" rel="footnote">[14]</a></li>
	<li>February 1951 Kleiman is sole director.<a href="#footnote-15" id="footnote-marker-15-1" rel="footnote">[15]</a></li>
	<li>1 December 1954 Kleiman goes with Dikker to Polak in Weener Germany&nbsp;(close to the border with Groningen). Followed by a brief report on trials including by TNO.<a href="#footnote-16" id="footnote-marker-16-1" rel="footnote">[16]</a>
	<section class="footnotes">
	<header>
	<h2>Footnotes</h2>
	</header>

	<ol>
		<li data-footnote-id="p8os5" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Johannes Kleiman aan A.R.W.M. Dunselman, 28 mei 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="6lsej" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Bekendmaking over &quot;Handelsmaatschappij Pectacon N.V.&quot;, te Amsterdam, Nederlandsche Staatscourant, 6 oktober 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="18uoj" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Amsterdamsche Bank aan Johannes Kleiman, 10 juni 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="p49ce" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Johannes Kleiman aan de Amsterdamsche Bank, 10 juni 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="kussv" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Johannes Kleiman aan E.J.M Luykx en A.R.W.M. Dunselman, 15 juni 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="ftraq" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Interim-bewijzen aandelen 1 tot en met 15.</cite></li>
		<li data-footnote-id="3a13q" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Johannes Kleiman aan de Amsterdamsche Bank, 16 juni 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="rnqcj" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frank Hofhuis: Johannes Kleiman aan de Amsterdamsche Bank, 21 oktober 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="t8ftd" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Otto Frank (?) aan Johannes Kleiman, 4 april 1941.</cite></li>
		<li data-footnote-id="ulr74" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Uittreksel uit Handelsregister Kamer van Koophandel Amsterdam, dossier 52055, 9 april 1941.</cite></li>
		<li data-footnote-id="d53o5" id="footnote-11"><a href="#footnote-marker-11-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Interim-bewijs voor aandelen 21 t/m 50, 24 april 1941.</cite></li>
		<li data-footnote-id="s37py" id="footnote-12"><a href="#footnote-marker-12-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: K.O.M. Wolters aan Johannes Kleiman, 24 september 1942.</cite></li>
		<li data-footnote-id="sth91" id="footnote-13"><a href="#footnote-marker-13-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frank Hofhuis: Uittreksel Handelsregister, dossier 52055, 15 november 1945.</cite></li>
		<li data-footnote-id="ehdsm" id="footnote-14"><a href="#footnote-marker-14-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Interim-bewijs, 15 november 1945.</cite></li>
		<li data-footnote-id="6106o" id="footnote-15"><a href="#footnote-marker-15-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Uittreksel Handelsregister, dossier 52055, 15 februari 1951.</cite></li>
		<li data-footnote-id="bziyw" id="footnote-16"><a href="#footnote-marker-16-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_Kleiman_I_208: Johannes Kleiman aan Otto Frank, 1 december 1954.</cite></li>
	</ol>
	</section>
	</li>
</ul>

De betrokkenheid van Johannes Kleiman bij de oprichting en bedrijfsvoering van Pectacon blijkt uit de documenten die door Frans Hofhuis beschikbaar zijn gesteld. De ouders van Hofhuis waren sinds de vroege jaren dertig bevriend met de familie Frank. In de jaren zestig nam&nbsp;Frans Hofhuis Pectacon over, vandaar dat hij deze documenten in bezit heeft.

Korte tijdlijn van het bedrijf:

<ul>
	<li>Kleiman ontvangt van Otto Frank de conceptstatuten van Pectacon. Op 28 mei 1938 stuurde Kleiman aan advocaat Dunselman een aantal wijzigingsvoorstellen.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a></li>
	<li>1 juni 1938 Pectacon wordt door Kleiman en Dunselman bij notaris E.J.M. Luykx opgericht.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a></li>
	<li>10 juni 1938 Kleiman ontvangt de Algemeene Voorwaarden voor rekeninghouders bij de Amsterdamsche Bank.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a></li>
	<li>Dezelfde dag stuurt&nbsp;Kleiman de bank een cheque van fl 2000,-&nbsp;met het verzoek de te openen rekening te crediteren met fl 500,- van Dunselman en fl 1500,- van zichzelf.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a></li>
	<li>15 juni 1938 Kleiman schrijft&nbsp;aan Luykx en Dunselman dat de hierboven bedoelde stortingen zijn gedaan.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Dezelfde dag tekent&nbsp;Kleiman als directeur van Pectacon de interim-bewijzen voor vijftien aandelen.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a></li>
	<li>16 juni 1938 Kleiman geeft de bank opdracht fl 245,40 over te maken naar Dunselman als honorarium voor werkzaamheden rond de oprichting.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a></li>
	<li>21 oktober 1938 Kleiman geeft&nbsp;de bank opdracht zijn rekening,&nbsp;als tijdelijke rekening van Pectacon,&nbsp;af te sluiten en het saldo over te boeken naar een nieuw te openen rekening t.n.v. Handelsmaatschappij Pectacon NV.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a></li>
	<li>4 april 1941 Kleiman krijgt vanwege zijn storting van fl 5000,- een interim-bewijs voor vijftig aandelen.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a></li>
	<li>9 april 1941 Kleiman staat&nbsp;met Otto Frank&nbsp;als directeur vermeld.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a></li>
	<li>24 april 1941 Kleiman als commissaris en Otto als directeur geven dertig aandelen &agrave; fl 100,- uit.<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-1" rel="footnote">[11]</a></li>
	<li>24 september 1942 &#39;Verwalter&#39; K.O.M. Wolters schrijft aan Kleiman over de liquidatie van Pectacon. Hij verzoekt&nbsp;Kleiman op 28 september 1942 op zijn kantoor te komen in verband met de afwikkeling.<a href="#footnote-12" id="footnote-marker-12-1" rel="footnote">[12]</a></li>
	<li>Na de bevrijding wordt Pectacon door maatregelen tot rechtsherstel opnieuw in het Handelsregister ingeschreven.</li>
	<li>15 november 1945 Kleiman staat&nbsp;als directeur vermeld.<a href="#footnote-13" id="footnote-marker-13-1" rel="footnote">[13]</a> Dezelfde dag tekent&nbsp;Kleiman als directeur interim-bewijzen voor twintig aandelen &agrave; fl 100,-.<a href="#footnote-14" id="footnote-marker-14-1" rel="footnote">[14]</a></li>
	<li>Februari 1951 Kleiman is&nbsp;enig directeur.<a href="#footnote-15" id="footnote-marker-15-1" rel="footnote">[15]</a></li>
	<li>1 december 1954 Kleiman is&nbsp;met Dikker naar Polak in Weener Duitsland, tegen grens met Groningen)&nbsp;geweest. Verder kort verslag&nbsp;over proefen o.a. door TNO.<a href="#footnote-16" id="footnote-marker-16-1" rel="footnote">[16]</a>
	<section class="footnotes">
	<header>
	<h2>Footnotes</h2>
	</header>

	<ol>
		<li data-footnote-id="p8os5" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Johannes Kleiman aan A.R.W.M. Dunselman, 28 mei 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="6lsej" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Bekendmaking over &quot;Handelsmaatschappij Pectacon N.V.&quot;, te Amsterdam, Nederlandsche Staatscourant, 6 oktober 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="18uoj" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Amsterdamsche Bank aan Johannes Kleiman, 10 juni 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="p49ce" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Johannes Kleiman aan de Amsterdamsche Bank, 10 juni 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="kussv" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Johannes Kleiman aan E.J.M Luykx en A.R.W.M. Dunselman, 15 juni 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="ftraq" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Interim-bewijzen aandelen 1 tot en met 15.</cite></li>
		<li data-footnote-id="3a13q" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Johannes Kleiman aan de Amsterdamsche Bank, 16 juni 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="rnqcj" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frank Hofhuis: Johannes Kleiman aan de Amsterdamsche Bank, 21 oktober 1938.</cite></li>
		<li data-footnote-id="t8ftd" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Otto Frank (?) aan Johannes Kleiman, 4 april 1941.</cite></li>
		<li data-footnote-id="ulr74" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Uittreksel uit Handelsregister Kamer van Koophandel Amsterdam, dossier 52055, 9 april 1941.</cite></li>
		<li data-footnote-id="d53o5" id="footnote-11"><a href="#footnote-marker-11-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Interim-bewijs voor aandelen 21 t/m 50, 24 april 1941.</cite></li>
		<li data-footnote-id="s37py" id="footnote-12"><a href="#footnote-marker-12-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: K.O.M. Wolters aan Johannes Kleiman, 24 september 1942.</cite></li>
		<li data-footnote-id="sth91" id="footnote-13"><a href="#footnote-marker-13-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frank Hofhuis: Uittreksel Handelsregister, dossier 52055, 15 november 1945.</cite></li>
		<li data-footnote-id="ehdsm" id="footnote-14"><a href="#footnote-marker-14-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Interim-bewijs, 15 november 1945.</cite></li>
		<li data-footnote-id="6106o" id="footnote-15"><a href="#footnote-marker-15-1">^</a> <cite>Priv&eacute;collectie Frans Hofhuis: Uittreksel Handelsregister, dossier 52055, 15 februari 1951.</cite></li>
		<li data-footnote-id="bziyw" id="footnote-16"><a href="#footnote-marker-16-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_Kleiman_I_208: Johannes Kleiman aan Otto Frank, 1 december 1954.</cite></li>
	</ol>
	</section>
	</li>
</ul>

Johannes Kleiman - work at Pectacon

Johannes Kleiman was involved in the establishment and operation of Pectacon.

Johannes Kleiman was betrokken bij de oprichting en bedrijfsvoering van Pectacon.

Pectacon N.V., Handelsmaatschappij

Pectacon, trading company in spices and preservatives, was one of Otto Frank's enterprises.

Pectacon, handelsonderneming in specerijen en conserveermiddelen, was een van de ondernemingen van Otto Frank.

Frankfurt am Main was a centre for the soya processing industry in the early 1920s. Here there were three companies involved in soy milk production, and one of them was Pomosin.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> This company was located at Schmickstra&szlig;e 45 in the city&#39;s Osthafen.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Pomosin was owned by the Jewish Scheinberger family and made soy products as well as pectin and bakery ingredients, among other things.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Chemist Robert Feix, nephew of the family and attached to the company, also wanted to open the domestic market for pectin and in 1928 started trading the gelling agent Opekta, which he developed. Pomosin was the producer of this Opekta pectin.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a> In the Netherlands, Pomosin was represented from 1928 by Frans van Angeren and Joop Hofhuis.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a> Otto Frank&nbsp;took over the Dutch household market with his Opekta Mij. in 1933. He undertook to source all pectin from Pomosin and pay a percentage for the licence.

Feix and his aunt Emmy Scheinberger were stripped of the management of the Pomosin group during the Nazi era. Walter Fischer was appointed in their place. In previous years, there had already been many struggles for control and assets within the family.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

Two members of the Pomosin management, Joachim Rieke and Heinrich Sauerbrey, visited the Amsterdam Opekta office in spring 1943. Kugler conducted the meeting&nbsp;because Kleiman was absent due to illness. One floor up, Otto Frank - in hiding - listened in. Three weeks later, on Saturday 24 April 1943, these Pomosin representatives came to the office again for a meeting.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="ssz1a" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Joachim Drews, Die &quot;Nazi-Bohne&quot;. Anbau, Verwendung und Auswirkung der Sojabohne im Deutschen Reich und S&uuml;dosteuropa (1933-1945), M&uuml;nster: Lit Verlag,&nbsp;2004,&nbsp;p. 41 (noot 74).</cite></li>
	<li data-footnote-id="fi18u" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Institut f&uuml;r Stadtgeschichte, Frankfurt am Main,&nbsp;Adressbuch 1924 (microfiches).</cite></li>
	<li data-footnote-id="7j684" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stiching (AFS), afd. Collecties, interview Frans Hofhuis door Teresien da Silva, Amsterdam, 17 november 2011.</cite></li>
	<li data-footnote-id="5zxmj" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Rudolf Ripa, Die Pektinstoffe. Einf&uuml;hrung mit besonderem Hinblick auf die Obstkonserven-Industrie, Braunschweig:&nbsp;Dr. Serger &amp; Hempel, 1937, p. 171.</cite></li>
	<li data-footnote-id="2uixg" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Het Utrechts Archief, Utrecht, Handelsregister Kamer van Koophandel Utrecht, Kamer van Koophandel en Fabrieken, toegang 4004, inv. nrs. 09, dossier 8857 en 13, dossier 12095.</cite></li>
	<li data-footnote-id="s57te" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>National Archives and Records Administration, Washington DC, USA, External Assets Investigation OMGUS, toegang M1922, dossier Pomosin Werke GmbH, Fisher KG, p. 37-43.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hj5dv" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Anne Frank, Diary Version B, 1 and 27 April 1943, in: The Collected Works, transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
</ol>
</section>

Frankfurt am Main was begin jaren twintig een centrum voor de sojaverwerkende industrie. Hier zaten drie ondernemingen die zich bezig hielden met de productie van sojamelk, en een daarvan was Pomosin.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Dit bedrijf was gevestigd op de Schmickstra&szlig;e 45 in de Osthafen&nbsp;van&nbsp;de stad.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>&nbsp;Pomosin was eigendom van de Joodse familie Scheinberger en maakte naast sojaproducten ook onder meer pectine en bakkerijgrondstoffen.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> De scheikundige Robert&nbsp;Feix, neef van de familie en aan het bedrijf verbonden, wilde ook de huishoudelijke markt voor pectine openen en begon in 1928 de handel in het door hem ontwikkelde geleermiddel Opekta.&nbsp;Pomosin was de producent van deze Opekta-pectine.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>&nbsp;In Nederland werd Pomosin vanaf 1928 vertegenwoordigd door Frans van Angeren en Joop Hofhuis.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>&nbsp;Otto Franks nam in 1933 met zijn Opekta Mij. de Nederlandse huishoudelijke markt over. Hij verplichtte zich alle pectine van Pomosin te betrekken en een percentage voor de licentie te betalen.

Aan Feix en zijn tante Emmy Scheinberger werd tijdens de nazi-tijd het beheer over het Pomosin-concern ontnomen. In hun plaats trad Walter Fischer&nbsp;naar voren. In voorgaande jaren was er binnen de familie al veel strijd geweest om zeggenschap en vermogen.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

Twee leden van de Pomosin-directie, Joachim Rieke en Heinrich Sauerbrey,&nbsp;bezochten in het voorjaar van 1943 het Amsterdamse Opekta-kantoor. Kugler voerde&nbsp;de bespreking omdat Kleiman wegens ziekte afwezig was. Een verdieping hoger luisterde de ondergedoken Otto Frank mee. Drie weken later, op zaterdag&nbsp;24 april 1943, kwamen deze vertegenwoordigers van Pomosin opnieuw naar kantoor voor een bespreking.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="ssz1a" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Joachim Drews, Die &quot;Nazi-Bohne&quot;. Anbau, Verwendung und Auswirkung der Sojabohne im Deutschen Reich und S&uuml;dosteuropa (1933-1945), M&uuml;nster: Lit Verlag,&nbsp;2004,&nbsp;p. 41 (noot 74).</cite></li>
	<li data-footnote-id="fi18u" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Institut f&uuml;r Stadtgeschichte, Frankfurt am Main,&nbsp;Adressbuch 1924 (microfiches).</cite></li>
	<li data-footnote-id="7j684" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stiching (AFS), afd. Collecties, interview Frans Hofhuis door Teresien da Silva, Amsterdam, 17 november 2011.</cite></li>
	<li data-footnote-id="5zxmj" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Rudolf Ripa, Die Pektinstoffe. Einf&uuml;hrung mit besonderem Hinblick auf die Obstkonserven-Industrie, Braunschweig:&nbsp;Dr. Serger &amp; Hempel, 1937, p. 171.</cite></li>
	<li data-footnote-id="2uixg" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">^</a> <cite>Het Utrechts Archief, Utrecht, Handelsregister Kamer van Koophandel Utrecht, Kamer van Koophandel en Fabrieken, toegang 4004, inv. nrs. 09, dossier 8857 en 13, dossier 12095.</cite></li>
	<li data-footnote-id="s57te" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>National Archives and Records Administration, Washington DC, USA, External Assets Investigation OMGUS, toegang M1922, dossier Pomosin Werke GmbH, Fisher KG, p. 37-43.</cite></li>
	<li data-footnote-id="hj5dv" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>Anne Frank, Dagboek&nbsp;B, 1 en 27 april 1943, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
</ol>
</section>

Pomosin Werke

Otto Frank visited Frans van Angeren&#39;s office in mid-July 1933 in the company of his brother-in-law, Joop Hofhuis. There he met Victor Kugler, with whom he worked ever since.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;At that time, Kugler worked for De Nederlansche Opekta Maatschappij until, in October 1940, he founded the company Handelsvereeniging Gies &amp; Co. with Jan Gies, initially called La Synth&egrave;se.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

A photograph has survived of Victor Kugler with four other Opekta employees on the pavement in front of the Singel 400 building, taken between 1934 and 1937.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="a656r" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Deutsches Literaturarchiv, Marbach, Archief Ernst Schnabel: Victor Kugler aan Ernst Schnabel, 17 september 1957.</cite></li>
	<li data-footnote-id="azwmf" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Noord-Hollands Archief, Haarlem, Handelsregister Kamer van Koophandel Hilversum, inv. nr. 199, dossier 8859.</cite></li>
	<li data-footnote-id="l5fub" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_Opekta_III_004: Foto van medewerkers van Opekta, staand op de stoep van Singel 400. De firma betrok dit perceel medio &rsquo;34 en Henk van Beusekom, die ook op de foto staat, verliet het bedrijf begin januari 1938.</cite></li>
</ol>
</section>

Otto Frank bezocht half juli 1933 het kantoor van Frans van Angeren in het gezelschap van diens zwager, Joop Hofhuis. Daar ontmoette hij Victor Kugler, met wie hij sindsdien samenwerkte.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Kugler werkte vervolgens voor de Nederlansche Opekta Maatschappij tot hij in oktober 1940 met Jan Gies het bedrijf Handelsvereeniging Gies &amp; Co. oprichtte, aanvankelijk genaamd La Synth&egrave;se.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

Er is een foto bewaard gebleven van Victor Kugler met vier andere Opekta-employees op de stoep van het pand Singel 400. Deze is gemaakt tussen 1934&nbsp;en 1937.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="a656r" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Deutsches Literaturarchiv, Marbach, Archief Ernst Schnabel: Victor Kugler aan Ernst Schnabel, 17 september 1957.</cite></li>
	<li data-footnote-id="azwmf" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Noord-Hollands Archief, Haarlem, Handelsregister Kamer van Koophandel Hilversum, inv. nr. 199, dossier 8859.</cite></li>
	<li data-footnote-id="l5fub" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_Opekta_III_004: Foto van medewerkers van Opekta, staand op de stoep van Singel 400. De firma betrok dit perceel medio &rsquo;34 en Henk van Beusekom, die ook op de foto staat, verliet het bedrijf begin januari 1938.</cite></li>
</ol>
</section>

Victor Kugler, work at Opekta

Victor Kugler worked for De Nederlandsche Opekta Maatschappij.

Victor Kugler werkte voor de Nederlandsche Opekta Maatschappij.

Singel 400 was the home of the Nederlandsche Opekta Maatschappij from late 1934 to late 1940.

Singel 400 was van eind 1934 tot eind 1940 het onderkomen van de Nederlandsche Opekta Maatschappij.

Ton Dunselman was legal adviser to several companies of Otto Frank and Johannes Kleiman.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;He was a son of the Amsterdam artist and church painter Jan Dunselman (1863-1931). He attended Ignatius College and then studied law. As a lawyer and procurator, he held supervisory directorships and similar positions at various companies, such as Maggi and Dr Oetker.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> From January 1935 he was a supervisory director at Opekta.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> In 1938, he was co-founder of Pectacon, alongside Jo Kleiman.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

After divorce from&nbsp;his first wife in 1936, he married Catharina Regina Panman later that year. They had a son and a daughter.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

In 1939, Dunselman drafted the application with which Miep Gies (then Santrouschitz) applied for Dutch nationality.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

In an attempt to make Pectacon no longer meet the criteria of the Wirtschaftspr&uuml;fstelle, he invested &mdash; on behalf of Otto Frank &mdash; 3,000 guilders, on 4 April 1941.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>&nbsp;When Pectacon had to be liquidated in 1941, Dunselman received three thousand guilders from the balance. In the same year Otto Frank received a letter from J.M. Jansen via Tonny Ahlers that caused him concern. He let Dunselman read it. On his advice, the letter was destroyed.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

After his return from Auschwitz, Otto Frank became involved in helping war orphans. He helped place several children who had lost their parents with foster families or relatives. Dunselman was also repeatedly involved in these meetings.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>

Dunselman remained involved with Opekta as a supervisory director until 1975.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a>

Source personal data.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-2" rel="footnote">[5]</a> Adresses: Willemsparkweg 50, Amsterdam<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-1" rel="footnote">[11]</a> (at time of birth), Middenweg 50, Watergraafsmeer; Rapha&euml;lstraat 22, Amsterdam, Keizersgracht 453,<a href="#footnote-12" id="footnote-marker-12-1" rel="footnote">[12]</a> Stadionkade 143-III (1938), Beethovenstraat 164-II (1948).<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-3" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="snur5" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne refers to him as Mr Dunselman. Anne Frank, Version A, 22 August 1942, in: The Collected Works;&nbsp;transl. from the Dutch by Susan Massotty, London [etc.]: Bloomsbury Continuum, 2019.</cite></li>
	<li data-footnote-id="gq5el" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Email van dhr. Ron Dunselman aan Gertjan Broek (Anne Frank Stichting), 6 februari 2018.</cite></li>
	<li data-footnote-id="7fqqc" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_Opekta_I_051: uittreksel Handelsregister.</cite></li>
	<li data-footnote-id="1wqt9" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Priv&eacute;bezit familie Hofhuis: oprichtingsakte Pectacon, d.d. 1 juni 1938.</cite></li>
	<li data-footnote-id="836do" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-5-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-5-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A.R.W.M. Dunselman.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tn8h2" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_I_Gies_017: rekest inzake H. Santrouschitz, d.d. 8 juni 1939.</cite></li>
	<li data-footnote-id="afjkh" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, 094f, DRT, inv.nr. 5951, dossier 1870, Pectacon, Bestallungsurkunde (&lsquo;beschikking&rsquo;) 12 september 1941/8 juli 1942.</cite></li>
	<li data-footnote-id="sxb8i" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Nationaal Archief, Den Haag, Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging, inv. nr. 23834: Proces-verbaal PRA&nbsp; tegen J. Jansen, 1946.</cite></li>
	<li data-footnote-id="t0649" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>AFS, AFC, Otto Frank Archief, reg. code OFA_002: notities d.d. 10 augustus en 3 september 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="gernl" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>NIOD, Opekta, inv.nr. 28, KvK dossier.</cite></li>
	<li data-footnote-id="rppib" id="footnote-11"><a href="#footnote-marker-11-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand Gemeente Amsterdam (toegang 5009), inv. nr. 4687: Geboorteakte A.R.W.M. Dunselman, d.d.&nbsp; 9 januari 1901, folio 32, nr. 376.</cite></li>
	<li data-footnote-id="fm9lj" id="footnote-12"><a href="#footnote-marker-12-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegang 5422): gezinskaart J. Dunselman (1863).</cite></li>
</ol>
</section>

Ton Dunselman was&nbsp;rechtskundig adviseur bij verschillende ondernemingen van Otto Frank en Johannes Kleiman.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Hij was een zoon van de Amsterdamse kunst- en kerkschilder Jan Dunselman (1863-1931). Hij bezocht&nbsp;het Ignatius College en studeerde&nbsp;vervolgens rechten. Als advocaat en procureur vervulde&nbsp;hij commissariaten en soortgelijke functies bij verschillende bedrijven, zoals Maggi en Dr. Oetker.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Sinds januari 1935&nbsp;was hij commissaris bij Opekta.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> In 1938&nbsp;was hij mede-oprichter van Pectacon, naast Jo Kleiman.<a href="#footnote-4" id="footnote-marker-4-1" rel="footnote">[4]</a>

Na scheiding van zijn eerste vrouw in 1936, trouwde&nbsp;hij later dat jaar met Catharina Regina Panman. Zij kregen een zoon en een dochter.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-1" rel="footnote">[5]</a>

In 1939 stelde Dunselman het rekest op waarmee Miep Gies (toen&nbsp;nog Santrouschitz) de Nederlandse nationaliteit aanvroeg.<a href="#footnote-6" id="footnote-marker-6-1" rel="footnote">[6]</a>

In een poging Pectacon niet langer aan de criteria van de Wirtschaftspr&uuml;fstelle te voldoen, investeerde&nbsp;hij &ndash; namens Otto Frank &ndash; 3.000 gulden, op 4 april 1941.<a href="#footnote-7" id="footnote-marker-7-1" rel="footnote">[7]</a>&nbsp;Toen Pectacon in 1941 moest liquideren ontving&nbsp;Dunselman uit het saldo drieduizend gulden. In hetzelfde jaar kreeg&nbsp;Otto Frank via Tonny Ahlers een voor hem bezwarende brief van J.M. Jansen in handen. Hij liet&nbsp;deze aan Dunselman lezen. Op diens advies werd&nbsp;de brief vernietigd.<a href="#footnote-8" id="footnote-marker-8-1" rel="footnote">[8]</a>

Na zijn terugkeer uit Auschwitz ging&nbsp;Otto Frank zich bezighouden met hulp aan oorlogswezen. Verschillende kinderen die hun ouders hadden verloren hielp hij onderbrengen bij pleeggezinnen of familieleden. Bij ontmoetingen hieromtrent was&nbsp;ook Dunselman herhaaldelijk betrokken.<a href="#footnote-9" id="footnote-marker-9-1" rel="footnote">[9]</a>

Dunselman bleef&nbsp;tot 1975 als commissaris betrokken bij Opekta.<a href="#footnote-10" id="footnote-marker-10-1" rel="footnote">[10]</a>

Bron persoonsgegevens.<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-2" rel="footnote">[5]</a> Adressen: Willemsparkweg 50, Amsterdam<a href="#footnote-11" id="footnote-marker-11-1" rel="footnote">[11]</a> (bij geboorte), Middenweg 50, Watergraafsmeer; Rapha&euml;lstraat 22, Amsterdam, Keizersgracht 453,<a href="#footnote-12" id="footnote-marker-12-1" rel="footnote">[12]</a> Stadionkade 143-III (1938), Beethovenstraat 164-II (1948).<a href="#footnote-5" id="footnote-marker-5-3" rel="footnote">[5]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="snur5" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Wordt door Anne aangeduid als: mijnh. Dunselman. Anne Frank, Dagboek A, 22 augustus 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.</cite></li>
	<li data-footnote-id="gq5el" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Email van dhr. Ron Dunselman aan Gertjan Broek (Anne Frank Stichting), 6 februari 2018.</cite></li>
	<li data-footnote-id="7fqqc" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_Opekta_I_051: uittreksel Handelsregister.</cite></li>
	<li data-footnote-id="1wqt9" id="footnote-4"><a href="#footnote-marker-4-1">^</a> <cite>Priv&eacute;bezit familie Hofhuis: oprichtingsakte Pectacon, d.d. 1 juni 1938.</cite></li>
	<li data-footnote-id="836do" id="footnote-5"><a href="#footnote-marker-5-1">a</a>, <a href="#footnote-marker-5-2">b</a>, <a href="#footnote-marker-5-3">c</a> <cite>Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A.R.W.M. Dunselman.</cite></li>
	<li data-footnote-id="tn8h2" id="footnote-6"><a href="#footnote-marker-6-1">^</a> <cite>AFS, AFC, reg. code A_I_Gies_017: rekest inzake H. Santrouschitz, d.d. 8 juni 1939.</cite></li>
	<li data-footnote-id="afjkh" id="footnote-7"><a href="#footnote-marker-7-1">^</a> <cite>NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, 094f, DRT, inv.nr. 5951, dossier 1870, Pectacon, Bestallungsurkunde (&lsquo;beschikking&rsquo;) 12 september 1941/8 juli 1942.</cite></li>
	<li data-footnote-id="sxb8i" id="footnote-8"><a href="#footnote-marker-8-1">^</a> <cite>Nationaal Archief, Den Haag, Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging, inv. nr. 23834: Proces-verbaal PRA&nbsp; tegen J. Jansen, 1946.</cite></li>
	<li data-footnote-id="t0649" id="footnote-9"><a href="#footnote-marker-9-1">^</a> <cite>AFS, AFC, Otto Frank Archief, reg. code OFA_002: notities d.d. 10 augustus en 3 september 1945.</cite></li>
	<li data-footnote-id="gernl" id="footnote-10"><a href="#footnote-marker-10-1">^</a> <cite>NIOD, Opekta, inv.nr. 28, KvK dossier.</cite></li>
	<li data-footnote-id="rppib" id="footnote-11"><a href="#footnote-marker-11-1">^</a> <cite>SAA, Burgerlijke Stand Gemeente Amsterdam (toegang 5009), inv. nr. 4687: Geboorteakte A.R.W.M. Dunselman, d.d.&nbsp; 9 januari 1901, folio 32, nr. 376.</cite></li>
	<li data-footnote-id="fm9lj" id="footnote-12"><a href="#footnote-marker-12-1">^</a> <cite>SAA, Dienst Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegang 5422): gezinskaart J. Dunselman (1863).</cite></li>
</ol>
</section>

Dunselman, ARWM.jpg

Ton Dunselman, rond 1940

Ton Dunselman was legal adviser to various companies of Otto Frank and Johannes Kleiman.

Ton Dunselman was juridisch adviseur bij verschillende ondernemingen van Otto Frank en Johannes Kleiman.

Ton Dunselman

Johannes Kleiman was born on 17 August 1896 as the son of Cornelis Kleiman and Emmetje Vink.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;He was the third of four children. He had two brothers, Cornelis (Cor) and Willem Jacobus (Willy), and a sister, Agatha, who died young.

In 1896, the Kleiman family lived at Domineespad, now called Zuiderkerkstraat, in Koog aan de Zaan. A few months after the birth of Johannes, the family moved to Nijmegen. Kleiman married Johanna Catharina Reuman in July 1923. Their daughter Johanna was born in 1928. During the hiding period he and his family lived at 12 II Wielingenstraat in Amsterdam.

The first contacts with Otto Frank date back to 1923, when Kleiman became proxy holder at&nbsp;the Amsterdam branch of the family bank. Around the same time he became managing director of the Centrale Maatschappij voor Handel en Industrie, in which some of Otto&#39;s relatives and acquaintances had an interest. Otto himself was a supervisory director from December 1933. From the mid 1930s, Kleiman was also a commissioner at the Paauwe clock factory, and together with brother Willy he had a pest control company called Cimex.

Kleiman played a very important role in the establishment of Pectacon in 1938, and was director of Opekta from its &#39;aryanisation&#39; in the autumn of 1940. He was the initiator of the hiding period in the Secret Annex, and was one of the helpers during the entire period. His name appears several times in Anne&#39;s diary. During the raid on 4 August 1944, Kleiman was also arrested and spent several weeks incarcerated. Thanks to the mediation of the Red Cross he was released because of his poor health. Until his death &mdash; at his desk &mdash; he remained a director of Opekta. For several years he also represented Otto Frank on the board of the Anne Frank House. In 1972 Otto Frank applied for the Yad Vashem decoration for all the helpers - posthumously in the case of Kleiman.&nbsp;<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="fjfmf" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Gemeentearchief Zaanstad, geboorteakten 1896, nr. 51.</cite></li>
	<li data-footnote-id="shu3c" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Literature: Aukje Vergeest, Anne Frank in the Secret Annexe: who was who?, Amsterdam: Anne Frank House, 2015.</cite></li>
</ol>
</section>

Johannes Kleiman werd&nbsp;geboren op 17 augustus 1896 als&nbsp;de zoon van Cornelis Kleiman&nbsp;en Emmetje Vink.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a>&nbsp;Hij was de derde van vier kinderen. HIj had twee broers, Cornelis (Cor)&nbsp; en Willem Jacobus (Willy), en een jonggestorven zusje,&nbsp;Agatha.

De familie Kleiman woonde&nbsp;in 1896 aan het Domineespad, nu bekend als Zuiderkerkstraat, in Koog aan de Zaan. Enkele maanden na de geboorte van Johannes vertrok het gezin naar Nijmegen. Kleiman trouwde&nbsp;in juli 1923 met&nbsp;Johanna Catharina Reuman. Dochter&nbsp;Johanna&nbsp;werd&nbsp;in 1928 geboren. Tijdens de onderduikperiode woonde&nbsp;hij met zijn gezin op het adres Wielingenstraat 12 II in Amsterdam.

De eerste contacten met&nbsp;Otto Frank&nbsp;dateren van 1923, toen&nbsp;Kleiman procuratiehouder werd&nbsp;van het Amsterdamse filiaal van de familiebank. Rond dezelfde tijd werd&nbsp;hij directeur van de Centrale Maatschappij voor Handel en Industrie, waar ook enkele familieleden en kennissen van Otto aan deelnamen. Otto was er zelf vanaf december &rsquo;33 commissaris. Sinds midden jaren dertig was Kleiman tevens commissaris bij uurwerkfabriek Paauwe en had&nbsp;hij met broer Willy een ongediertebestrijdingsbedrijf Cimex.

Kleiman speelde in 1938 een zeer belangrijke rol bij de oprichting van Pectacon, en was vanaf de &lsquo;arisering&rsquo; in najaar &rsquo;40 directeur van Opekta. Hij was de initiatiefnemer van de onderduik in het Achterhuis, en was gedurende de hele periode een van de helpers. Zijn naam komt in Annes dagboek dan ook herhaaldelijk voor. Bij de inval van 4 augustus 1944 werd&nbsp;ook Kleiman gearresteerd, en hij bracht&nbsp;enkele weken in gevangenschap door. Op voorspraak van het Rode Kruis kwam&nbsp;hij vanwege zijn zwakke gezondheid vrij. Tot aan zijn overlijden &ndash; aan zijn bureau &ndash; bleef&nbsp;hij directeur van Opekta. Verder was hij enkele jaren Otto Franks vertegenwoordiger in het bestuur van de Anne Frank Stichting. In 1972 vroeg&nbsp;Otto Frank voor alle helpers, voor Kleiman dus postuum, de Yad Vashem-onderscheiding aan.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a>

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="rwmhj" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Gemeentearchief Zaanstad, geboorteakten 1896, nr. 51.</cite></li>
	<li data-footnote-id="m4vbn" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Literatuur:&nbsp;Aukje Vergeest, Anne Frank in het Achterhuis: wie was wie?, Amsterdam: Rainbow, 2014.</cite></li>
</ol>
</section>

Pasfoto van Johannes Kleiman, zonder datum.

A_Kleiman_III_006

Johannes Kleiman, niet gedateerd

Johannes Kleiman was one of the helpers of the people in hiding in the Secret Annex.

Johannes Kleiman was één van de helpers van de onderduikers in het Achterhuis.

Johannes Kleiman

Otto Heinrich Frank was born on Sunday, 12 May 1889 in Frankfurt am Main, the son of Kaufman (merchant) Michael Frank and Alice Betty Frank-Stern.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> Otto was the second child of a family of four children, all born in Frankfurt am Main. He had two brothers,&nbsp;Robert Hermann and Herbert August,&nbsp;and a sister named Hel&egrave;ne. At the time of Otto Frank&#39;s birth, the Frank family lived at G&auml;rtnerweg 58 in Frankfurt am Main.

The Jewish Frank family belonged to the wealthy circles of Frankfurt.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Otto&#39;s father Michael managed to set up a successful banking business in the last decades of the nineteenth century. The family was a typical product of the German Bildungsb&uuml;rgertum. After attending the Lessing Gymnasium, Otto went to the University of Heidelberg for a summer semester, where he took art history classes. After this he completed an apprenticeship at the Ferdinand Sander bank in Frankfurt. Then he left for New York. He worked as an intern at Macy&#39;s and at a bank in the Financial District. Back in Germany, he worked for Fenestra, a manufacturer of various steel constructions and industrial installations. After the outbreak of World War I, Otto worked in a horseshoe factory before joining the army.

In August 1915, he joined the Third Regiment Fussartillerie&nbsp;in Mainz. After his training, his unit ended up in the area of Bapaume. Otto was a telephone operator and observer, so he was at some distance from the actual battle line. After his demobilisation he took over the management of the family bank. The company had fallen on hard times due to the economic and political chaos in Germany. In 1923 Otto and some relatives in Amsterdam founded two companies in the financial sector. Jo Kleiman was involved in both companies as managing director and deputy manager.

In 1925 Otto married Edith Holl&auml;nder. Her family had a business very similar to Fenestra. The couple had two daughters, Margot and Anne. The economic situation worsened after 1929. The political climate in Germany also deteriorated rapidly. After Hitler&#39;s rise to power, Otto and his family moved to Amsterdam. In the summer of 1933 Otto founded the Nederlandsche Opekta Maatschappij. In December 1933 he became a supervisory director of the &#39;Centrale Maatschappij voor Handel en Industrie&#39;, of which Kleiman was a director. At the end of the 1930s, an attempt to set up a business in England came to nothing. The &#39;Centrale Maatschappij&#39; disappeared, after which Otto and Kleiman concentrated on building up Pectacon.

In the early stages of the war Otto tried to emigrate with his family to the United States, which failed due to the impossible procedure and bureaucracy. When the persecution measures increased, the plan to go into hiding was born. At&nbsp;Kleiman&#39;s initiative, the Secret Annex&nbsp;was made ready for this. The family moved into the hiding place on 6 July 1942.

Otto was the only one of the eight people in hiding to return from Auschwitz after the arrest and deportation. He resumed his work and also did a lot to place orphaned Jewish children with relatives or foster families. He also&nbsp;edited Anne&#39;s diary and made sure it was published.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> He saw Anne as a representative of all the murdered Jewish children and hoped that her diary would bring mankind to its senses.

After his return Otto lived with Miep and Jan Gies for seven years. He then moved to Basel and married Elfriede Markovits, who had had similar war experiences. He continued corresponding&nbsp;until an advanced age about Anne and her world of ideas, especially with young people from all over the world. He died in a Swiss hospital at the age of 91.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="osvjv" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_058: Geburtsurkunde Standesamt Frankfurt am Main I nr. 1789 (afschrift, 19 oktober 1953). Op de akte staat verder vermeld dat beide ouders isra&euml;litisch en in Frankfurt woonachtig zijn.</cite></li>
	<li data-footnote-id="0nv0p" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>For biographies, see:&nbsp;Carol Ann Lee, The hidden life of Otto Frank, London: Viking, 2002; Aukje Vergeest, Anne Frank in the Secret Annexe: who was who?, Amsterdam: Anne Frank House, 2015.</cite></li>
	<li data-footnote-id="b0mhr" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Karen Bartlett. The diary that changed the world: the remarkable story of Otto Frank and the diary of Anne Frank, London: Biteback Publishing, 2022; Sandra van Beek, Geschiedenis van het dagboek: Otto Frank en Het Achterhuis, Amsterdam: Uitgeverij Pluijm, 2022.</cite></li>
</ol>
</section>

Otto Heinrich Frank werd&nbsp;geboren op zondag 12 mei 1889 in Frankfurt am Main, als zoon van&nbsp;Kaufman (koopman) Michael Frank en Alice Betty Frank-Stern.<a href="#footnote-1" id="footnote-marker-1-1" rel="footnote">[1]</a> 
Otto Heinrich was&nbsp;het tweede kind uit een gezin van vier kinderen, allen geboren in Frankfurt am Main. Hij had twee broers,&nbsp;Robert Hermann en Herbert August,&nbsp;en een zus, genaamd Hel&egrave;ne. Ten tijde van Otto Franks geboorte woonde&nbsp;het gezin Frank op G&auml;rtnerweg 58&nbsp;te Frankfurt am Main.

De Joodse familie Frank behoorde&nbsp;tot de gegoede kringen van Frankfurt.<a href="#footnote-2" id="footnote-marker-2-1" rel="footnote">[2]</a> Otto&rsquo;s vader Michael slaagde&nbsp;erin de laatste decennia van de negentiende eeuw in een succesvol bankbedrijf op te zetten. De familie was een typisch product van het Duitse Bildungsb&uuml;rgertum. Na het doorlopen van het Lessing Gymnasium ging&nbsp;Otto voor een zomersemester naar de universiteit van Heidelberg, waar hij colleges kunstgeschiedenis volgde. Hierna doorliep&nbsp;hij een leertijd bij de bank Ferdinand Sander in Frankfurt. Vervolgens vertrok&nbsp;hij naar New York. Hij werkte als stagiair in Macy&rsquo;s en bij een bank in het Financial District. Terug in Duitsland werkte hij bij Fenestra, een fabrikant van allerhande staalconstructies en industri&euml;le installaties. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werkte Otto, alvorens in het leger te gaan, bij een hoefijzerfabriek.

In augustus 1915 kwam&nbsp;hij terecht bij het derde Regiment Fu&szlig;artillerie in Mainz. Na zijn opleiding kwam&nbsp;zijn eenheid in de omgeving van Bapaume terecht. Otto was telefonist en waarnemer, waardoor hij op enige afstand van de daadwerkelijke gevechtslinie zat. Na zijn demobilisatie nam&nbsp;hij de leiding van de familiebank op zich. Het bedrijf was door de economische en politieke chaos in Duitsland in zwaar weer terechtgekomen. In 1923 richtten Otto en enkele familieleden in Amsterdam twee bedrijven op die zich in de financi&euml;le sector bewogen. Jo Kleiman was bij beide bedrijven als directeur en procuratiehouder betrokken.

In 1925 trouwde&nbsp;Otto met&nbsp;Edith Holl&auml;nder. Haar familie had&nbsp;een bedrijf dat grote overeenkomsten vertoonde&nbsp;met Fenestra. Uit het huwelijk werden de dochters Margot en Anne geboren. Na 1929 werd&nbsp;de economische situatie slechter. Ook het politieke klimaat in Duitsland verslechterde&nbsp;snel. Na Hitlers machtsovername vertrokken Otto en zijn gezin naar Amsterdam. Otto richtte in de zomer van 1933 de Nederlandsche Opekta Maatschappij op. In december &#39;33 werd&nbsp;hij commissaris van de &lsquo;Centrale Maatschappij voor Handel en Industrie&rsquo;, waarvan&nbsp;Kleiman&nbsp;directeur was. Eind jaren dertig liep&nbsp;een poging een zaak in Engeland op te zetten op niets uit. De &lsquo;Centrale Maatschappij&rsquo; verdween, waarna Otto en Kleiman zich op de opbouw van Pectacon toelegden.

In de beginfase van de oorlog probeerde&nbsp;Otto met zijn gezin naar de Verenigde Staten te emigreren, wat als gevolg van de onmogelijke procedure en bureaucratie mislukte. Toen de vervolgingsmaatregelen toenamen, ontstond&nbsp;het plan om onder te duiken. Op initiatief van Kleiman werd&nbsp;het Achterhuis hiervoor gereed gemaakt. Op 6 juli 1942 betrok&nbsp;het gezin de schuilplaats.

Otto was de enige van de acht onderduikers die na de arrestatie en deportatie uit Auschwitz terugkeerde. Hij hervatte zijn werk en deed&nbsp;daarnaast veel om Joodse kinderen die ouderloos uit de oorlog kwamen bij familie of pleeggezinnen onder te brengen. Bovendien redigeerde&nbsp;hij Annes dagboek en zorgde&nbsp;dat het uitgegeven werd.<a href="#footnote-3" id="footnote-marker-3-1" rel="footnote">[3]</a> Hij zag&nbsp;Anne als representante van alle vermoorde Joodse kinderen en hoopte dat haar dagboek de mensheid tot bezinning zou&nbsp;brengen.

Otto woonde&nbsp;na terugkeer zeven jaar bij&nbsp;Miep&nbsp;en Jan Gies. Hij vertrok&nbsp;vervolgens naar Bazel en trouwde&nbsp;met Elfriede Markovits, die vergelijkbare oorlogservaringen had. Tot op hoge leeftijd correspondeerde&nbsp;hij met vooral jongeren van over de hele wereld over Anne en haar idee&euml;nwereld. Hij overleed&nbsp;op 91-jarige leeftijd in een Zwitsers ziekenhuis.

<section class="footnotes">
<header>
<h2>Footnotes</h2>
</header>

<ol>
	<li data-footnote-id="5ps0n" id="footnote-1"><a href="#footnote-marker-1-1">^</a> <cite>Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_058: Geburtsurkunde Standesamt Frankfurt am Main I nr. 1789 (afschrift, 19 oktober 1953). Op de akte staat verder vermeld dat beide ouders isra&euml;litisch en in Frankfurt woonachtig zijn.</cite></li>
	<li data-footnote-id="4vud1" id="footnote-2"><a href="#footnote-marker-2-1">^</a> <cite>Voor biografie&euml;n, zie:&nbsp;Carol Ann Lee, Het verborgen leven van Otto Frank: de biografie, Amsterdam: Balans, 2002; Aukje Vergeest, Anne Frank in het Achterhuis: wie was wie?, Amsterdam: Rainbouw, 2014.</cite></li>
	<li data-footnote-id="79kwm" id="footnote-3"><a href="#footnote-marker-3-1">^</a> <cite>Karen Bartlett. The diary that changed the world: the remarkable story of Otto Frank and the diary of Anne Frank, London: Biteback Publishing, 2022; Sandra van Beek, Geschiedenis van het dagboek: Otto Frank en Het Achterhuis, Amsterdam: Uitgeverij Pluijm, 2022.</cite></li>
</ol>
</section>

Pasfoto in zwart wit van Otto Frank uit een fotoalbum, genomen bij Polyfoto in Amsterdam in mei 1936, foto op p.52 in het album 'Blanco Monster Electro Huishoudboek 1937'. Bijschrift in handschrift Anne: 'mei 1936'.

1937 Emigration to the Netherlands