Beschermd met een glazen jas
De originele boekenkast die tijdens de onderduik de schuilplaats verborg, is sinds de opening van het Anne Frank Huis in 1960 te zien. De conditie van de kast gaat sinds die tijd zichtbaar achteruit. Nu heeft de kast gedeeltelijk een glazen bescherming om verdere achteruitgang te voorkomen.
Johan Voskuijl is magazijnmedewerker bij Opekta en Pectacon. In augustus 1942 timmert hij een draaibare boekenkast om de toegang tot het Achterhuis te verbergen. Zo blijft de schuilplaats van de familie Frank en de andere onderduikers geheim tot 4 augustus 1944, de dag dat de onderduikers gearresteerd worden.
‘Onze schuilplaats is nu pas een echte schuilplaats geworden.’
Otto Frank overleeft als enige van de acht onderduikers de oorlog. Otto Frank wil het pand Prinsengracht 263 openstellen voor publiek. Maar het verkeert in erbarmelijke toestand. Daarom laat hij het in de periode 1958-1960 grondig verbouwen. Tijdens deze verbouwing wordt de boekenkast gestabiliseerd en voorzien van een metalen frame. Vanaf de officiële opening van het Anne Frank Huis op 3 mei 1960 wordt de originele boekenkast onbeschermd getoond aan het publiek.
Bezoekers komen het Achterhuis binnen door de nauwe opening langs de draaibare boekenkast. Voor veel bezoekers is een bezoek aan het huis een emotionele ervaring. Zij proberen zich voor te stellen hoe het moet zijn geweest om ruim 2 jaar opgesloten te zitten, in angst te leven en afgesloten te zijn van de buitenwereld.
Authenticiteit en beleving zijn erg belangrijk in het Anne Frank Huis. De meeste bezoekers tonen veel respect voor de authentieke kast. Toch is er de afgelopen 50 jaar schade ontstaan. Met het groeiende aantal bezoekers gaat de conditie van de boekenkast verder achteruit.
Observaties ter plekke en via camerabeelden geven een goed beeld van het gedrag van bezoekers. Sommigen raken de kast aan, of stoten tegen het hout. Anderen houden zich vast aan de kast om de hoge instap naar het Achterhuis te maken en een enkeling trekt aan het handvat om te kijken of de kast beweegt. Zo ontstaan veel krassen en raakt de kast bedekt met oppervlaktevuil.
In de loop der jaren is de kast regelmatig schoongemaakt en zijn er kleine restauraties uitgevoerd. Meerdere keren is de expertise van externe restauratoren ingeroepen.
Sinds 2008 wordt de conditie goed in de gaten gehouden. Ieder jaar maken we foto’s van alle zijden van de kast. Ook wordt de kast gereinigd en als dat nodig is gerestaureerd. Dit alles om verder verval te voorkomen
In de loop der tijd zagen we aan de conditierapportages en observaties dat er veel meer nodig was om de kast te beschermen. Het waarschuwingsbord ‘niet aanraken’ voldeed niet meer.
We onderzochten in 2013 hoe de kast het beste beschermd kon blijven tegen verdere achteruitgang. In het museum speelt beleving een belangrijke rol en dit moet in de toekomst ook zo blijven.
Samen met verschillende experts is gezocht naar een bescherming zonder de bijzondere ervaring teniet te doen die het publiek ervaart bij het binnentreden van het Achterhuis.
In juni 2013 werd een expertmeeting georganiseerd. Een aantal conservatoren, een meubelrestaurator, interieurdeskundigen, een hoogleraar museologie en verschillende museumdirecteuren bespraken de toekomst van de boekenkast.
Na de expertmeeting hebben collega’s van andere musea, restauratoren en vormgevers mee gedacht over de toekomst van de boekenkast.
Ook museumbezoekers en scholieren uit binnen- en buitenland waren betrokken bij het onderzoek. We vroegen ze om tijdens hun bezoek aan het huis op de volgende vijf verschillende stellingen te reageren:
Uit het onderzoek komen verschillende meningen en argumenten naar voren. Het aanraken van de kast geeft voor velen een extra dimensie aan het bezoek. Als de boekenkast achter glas staat, kan deze beleving veranderen. Toch geeft de meerderheid, onder wie veel scholieren, aan het beter te vinden om de boekenkast (gedeeltelijk) achter glas te plaatsen.
Enkele opmerkingen uit het onderzoek:
Behoud is belangrijk maar beleving ook. De voorkeur gaat daarom uit naar een gedeeltelijke afscherming van de boekenkast. Zo wordt in ieder geval de kans op mechanische schade voor het grootste deel weggenomen.
Samen met de vormgever en de restaurator werd een programma van eisen opgesteld en voorgelegd aan de firma Glascom. De verschillende partijen kwamen tot een ontwerp van een glazen constructie waarbij twee zijden en de bovenkant van de boekenkast worden beschermd door ontspiegeld glas. De open kant van de kast waar de ordners staan, is niet afgeschermd omdat de bezoekers daar niet langslopen.
In het ontwerp is meegenomen dat de kast goed toegankelijk blijft voor onderhoud en schoonmaak. Ook werd extra gelet op de bevestiging aan de muur en de belastbaarheid van de vloer. Er is eerst een houten mal gemaakt om te kijken of de glazen jas zou passen. Daarna kon de de glazen jas precies op maat gemaakt worden. Op 8 mei 2014 is deze glazen bescherming geplaatst.