Bij het opendoen van de deur aan Westermarkt 20 sta ik tegenover tieners en twintigers in alle soorten en maten; gemotiveerde, ongeïnteresseerde, vermoeide of nieuwsgierige jongeren vanuit de hele wereld met verschillende niveaus, taalvaardigheden, achtergronden en perspectieven.
Duitse scholieren
Vandaag staat een groep 15-jarige Duitse middelbare scholieren te wachten bij de groepenentree. Ze zijn afkomstig uit een kleine provinciestad, omgeving Lüneburger Heide. Dit is het gebied waar het concentratiekamp Bergen-Belsen was, waar Anne en Margot Frank begin 1945 omkwamen.
Gelukkig is de dag nog vers en zijn de scholieren redelijk fris. Schoolgroepen in de middag, na een bezoek aan Rijksmuseum of een ochtend shoppen is een grotere uitdaging. Na een korte introductie beginnen ze in een van onze educatieve ruimtes. Daar sta ik dan; een dik uur voor een groep jongeren met soms hele andere zaken aan hun hoofd. Mijn eerste vraag aan hen: 'Wat weten jullie al over deze geschiedenis?' Starende blikken en gebogen ruggen, op een enkeling na: 'De Jodenvervolging door de nazi’s.' Er is interactie, de groep ontspant.
Topconditie
Niet alleen pedagogisch-didactische kwaliteiten worden aangesproken, ook de fysieke conditie. Meerdere keren per dag is het trap op en af, van de entreehal en de educatieruimtes naar het museum. En veel staan en lopen tussen de werkgroepjes door, ter motivatie en activatie. Vereist zijn ook een top mentale conditie en snel kunnen schakelen tussen de talen: Engels, Duits en Nederlands.
Verplichte schoolkost
Heel veel jongeren bezoeken het Anne Frank Huis. Als verplichte kost op het voortgezet onderwijs, als schooluitje met het thema Oorlog en vrede in het basisonderwijs of als onderdeel voor beroepsopleidingen ter professionalisering. De afdeling Groepsontvangsten, de naam geeft het al aan, ontvangt deze groepen en biedt ze een educatief programma aan voordat zij het Anne Frank Huis binnenstappen.
Kennis en stof tot nadenken
Ondanks dat we vooraf per mail informatie over de groep opvragen, blijft het in veel gevallen een verrassing. We krijgen nog vaak de opmerking: 'Sinds wanneer woonde de familie Frank op Prinsengracht 263?' Maar ook begrijpelijke vragen, zoals: 'Konden Joden niet gewoon als niet-Joods door het leven?' en 'Waarom kozen de Franks voor Nederland en niet voor Zwitserland?' Hierdoor verveelt het werk nooit.
Ik moet zorgen dat scholieren het Anne Frank Huis anders verlaten dan dat ze zijn binnengekomen. Met meer bagage en stof tot nadenken. Ik begin met het verhaal van Anne en haar familie, en laat die geschiedenis spreken voor al die andere — grotendeels onbekende — miljoenen Joodse, en ook niet-Joodse, slachtoffers van Nazi-Duitsland. De jongeren worden zich bewust van de mechanismes van vooroordelen, uitsluiting en discriminatie. Want we zien en horen delen van deze geschiedenis terug in het nieuws van vandaag: racistische spreekkoren, sluitende grenzen, discussies over ‘gelukzoekers’, discriminatie op de arbeidsmarkt.
De kracht van het Anne Frank Huis
Tijdens de programma’s kan ik verschillende lesactiviteiten inzetten. Door de beschrijving van een doorsneedag ervaren de jongeren de impact van de anti-Joodse maatregelen op ‘hun’ leven. Het nadenken over de rol van bystander, collaborateur, het verzet, dader, slachtoffer of de verantwoordelijkheid voor daden en uitgevoerde bevelen geeft ze soms nieuwe inzichten. Niet alles is eenduidig en zwart-wit. Ze maken kennis met het boek In Memoriam dat de 102.000 namen bevat van Joodse slachtoffers uit Nederland. Zo wordt de context geschetst en invulling gegeven aan het verhaal van Anne en haar (denk-)wereld in de nazitijd.
De kracht van het Anne Frank Huis spreekt voor zich: een historische plek waarvan de ruimtes, onderduikers en gebeurtenissen door het dagboek van Anne tot leven komen.
Met audioguides het museum in
Na het educatieve uur lever ik de jongeren af bij de entree van het Huis, waar audioguides hen zullen rondleiden. De mobieltjes gaan uit en de grote rugzakken worden ingeleverd bij de garderobe. Het authentieke behang en de door Anne uitgeknipte en opgeplakte plaatjes uit tijdschriften willen we graag heel houden.
Hoe het met de Duitse scholieren afgelopen is? Die hebben nu hopelijk een beter idee gekregen hoe het was om te leven onder de anti-Joodse maatregelen. Een onmenselijk beknot leven.
Ze zijn een ervaring rijker. Mijn taak zit erop.
