In opdracht van de Anne Frank Stichting verricht het Verwey-Jonker Instituut een langlopend onderzoek naar de ontvankelijkheid voor illiberaal en antidemocratisch gedachtegoed en de weerbaarheid daartegen in Nederland.
Steun democratische rechtsstaat niet altijd onvoorwaardelijk
Uit de eerste rapportage bleek dat de meeste Nederlanders het eens zijn over de grondbeginselen van de parlementaire democratie en rechtsstaat. Zij onderschrijven onder meer dat regeringspartijen bij verkiezingen mogen worden afgestraft als zij hun beloftes niet nakomen, dat oppositiepartijen en media vrij zijn om de regering te bekritiseren en dat er onafhankelijke rechters moeten zijn. Met andere woorden: de democratische gezindheid is groot. Tegelijkertijd kiest een aanzienlijk aantal Nederlanders (waarvan de overgrote meerderheid de beginselen van de parlementaire democratie zegt te onderschrijven) voor niet-democratische opties om grote problemen in de Nederlandse samenleving aan te pakken.
Coronacris
De coronacrisis lijkt dit effect te hebben versterkt. Uit de tweede rapportage blijkt dat één op de drie Nederlanders vindt dat ‘maatschappelijke problemen snel en daadkrachtig moeten worden opgelost’. Volgens een derde van de Nederlanders mag ‘een regering het meepraten en meebeslissen van oppositiepartijen inperken om grote problemen in het land sneller en daadkrachtiger aan te kunnen pakken’.