Jan Gies

Jan Gies is de man van Miep. Hoewel hij niet werkt voor het bedrijf van Otto Frank, is hij er als commissaris wel bij betrokken en is hij een van de helpers van de onderduikers. Hij is vaak in het Achterhuis te vinden en zorgt voor boeken en distributiebonnen.

Jan ontmoet de familie Frank via zijn verloofde Miep Santrouschitz. Vanaf 1936 is hij er regelmatig bij als de Franks op zaterdagmiddagen vrienden en kennissen uitnodigen.

Als Joden geen eigen bedrijf meer mogen bezitten, maakt Otto Frank dankbaar gebruik van Jans hulp. Jan richt samen met Victor Kugler de firma Gies & Co. op als opvolger van Otto’s bedrijf Pectacon en Jan krijgt de rol van commissaris. Zo blijft Otto’s bedrijf uit handen van de bezetter, want met een Joodse eigenaar (Otto Frank) was het onder Duits toezicht gesteld.

In het verzet

Jan en Miep trouwen in de zomer van 1941. Otto is getuige en Anne vergezelt hem. Edith is er vanwege ziekte van Margot en Oma Holländer niet bij. Het trouwfeest wordt gevierd in Otto’s bedrijf. Anne biedt namens haar familie en het kantoorpersoneel een zilveren bord aan.

Jan raakt tijdens de oorlog betrokken bij het verzet. Via zijn werk als maatschappelijk werker kan hij makkelijk bij mensen langsgaan en zo bijvoorbeeld illegale papieren rondbrengen. Ook kan hij door zijn contacten aan distributiebonnen komen.

Waaruit zijn verzetswerk verder precies bestaat, is onduidelijk. Jan is een stille verzetsman. Hij praat er tijdens de oorlog uiteraard niet over en ook na de oorlog vindt hij het niet nodig om er uitgebreid over te vertellen.

Een onrustige nacht

Op 5 juli 1942 staat Hermann van Pels voor de deur. Hij vertelt dat Margot een oproep heeft gekregen. Of zij naar de familie Frank kunnen komen, om nog zoveel mogelijk spullen voor de schuilplaats mee te nemen. Zij gaan meteen en brengen via hun eigen huis nog wat spullen naar het Achterhuis.

Op 18 juli organiseren de onderduikers een speciaal feestmaal in het Achterhuis voor Jan en Miep Gies, omdat ze een jaar getrouwd zijn. Jan en Miep blijven - op aandringen van Anne - zelfs een nachtje logeren in het Achterhuis. Anne vindt het fijn dat de helpers dicht bij haar zijn, maar Jan en Miep doen geen oog dicht.

‘Tevreden gaat mijnheer Gies op de divan zitten of tegen de schrijftafel leunen. De krant, kopje en meestal poes naast zich. Als één van deze drie mankeert, zal hij niet nalaten te protesteren.’
Anne Frank, B-Versie, 5 augustus 1943

Middagpauze in het Achterhuis

Voor de onderduikers in het Achterhuis neemt Jan, net als Miep, regelmatig boeken mee. Zijn middagpauze brengt hij vaak door in het Achterhuis. Daar krijgt hij dan soep en een toetje, als dat er is. Voor de onderduikers is het fijn dat Jan voor de gezelligheid langskomt en het laatste nieuws uit de stad vertelt.

Naast de zorg voor de onderduikers in het Achterhuis, hebben Jan en Miep Gies in 1943 ook thuis een onderduiker. De student Kuno van der Horst weigert een loyaliteitsverklaring te ondertekenen. Alle Nederlandse studenten moeten beloven niet in verzet te komen tegen de bezetter. Wie die verklaring niet ondertekent, loopt het risico naar nazi-Duitsland afgevoerd te worden. Jan en Miep bieden hem onderdak, totdat ze het risico te groot vinden. Dan moet hij van hen op zoek naar een ander adres. Kuno gaat terug naar zijn moeder en zal de oorlog overleven.

‘Het is hier mis’

Dat helpen risicovol is, blijkt op 4 augustus 1944. Op die vrijdag komt Jan zoals gewoonlijk naar de Prinsengracht 263 om mee te lunchen. Maar bij de deur wacht Miep op hem. Zij geeft hem haar tas. ‘Het is hier mis’, zegt zij tegen hem. Nederlandse agenten zijn onder aanvoering van SS-Hauptscharführer Karl Josef Silberbauer het pand binnengevallen. Ze hebben de acht onderduikers en Johannes Kleiman en Victor Kugler gearresteerd.

Jan maakt dat hij wegkomt. Hij gaat naar de broer van helper Johannes Kleiman en samen besluiten ze om terug te gaan en een kijkje te nemen. Vanaf een veilige afstand zien zij hoe de gearresteerden worden afgevoerd.

Begeleider van Miep

Tot groot verdriet van Jan en Miep keert na de bevrijding alleen Otto Frank terug uit de concentratiekampen. Zij nemen hem in huis en meer dan zeven jaar woont Otto bij hen in. In die tijd krijgen Jan en Miep een zoon, Paul.

Anders dan Miep blijft Jan op de achtergrond als het over Anne en het Achterhuis gaat. Meestal is hij aanwezig als begeleider van Miep, als zij geïnterviewd wordt of haar verhaal vertelt. Gekscherend noemt hij zichzelf de ‘prins-gemaal’. Jan Gies overlijdt op 26 januari 1993, 87 jaar oud.